Νίκος
Εγγονόπουλος
Ο Εγγονόπουλος
γεννήθηκε το 1907
μαζί με τη
«γέννα» του κυβισμού.
 |
| Ο Εγγονόπουλος βρέφος |
Απο τη
γενιά του ’30, ο
Κόντογλου και ο
Εγγονόπουλος είναι οι
περισσότερο επηρεασμένοι απο
τα γεγονότα της
Μικρασιατικής καταστροφής. Ο
πατέρας του Εγγονόπουλου, ο Παναγιώτης, ήταν
Κωσταντινουπολίτης από πολύ παλιά φαναριώτικη οικογένεια. Ασχολιόταν με
τις επιχειρήσεις κοντά στον πατριό του Βλαστάρη που ήταν τραπεζίτης στην Πόλη.
Έτσι ταξίδευε συνεχώς. Κυρίως στην Ευρώπη. Η
μητέρα του Ερριέτη απο
την Αθήνα, κόρη ανώτερου
υπαλλήλου στο Ταχυδρομείο. Ο Εγγονόπουλος έζησε
τα πρώτα χρόνια
της ζωής του, σ’ενα
ευκατάστατο περιβάλλον, όπως αναφέρεται
στις βιογραφίες του. 7 χρονών
βρίσκεται εγκατεστημένος οικογενειακώς
στη Κωνσταντινούπολη. Ο
Εγγονόπουλος ήταν το δεύτερο παιδί της οικογένειας. Στα 12 του χρόνια, το 1922, ζεί
απο τόσο κοντά
την αγωνία των
ελλήνων με τη
Μικρασιατική καταστροφή. Την αίσθηση,
τον πόνο του
ξεριζωμού από τη
ζωή τους στη
γη τους, στα σπίτια
τους στη Μ. Ασίας.
 |
| Οι γονείς του Εγγονόπουλου |
Έζησε μια
ελληνική πραγματικότητα πολύ
διαφορετική απο αυτή που
επιθυμούσε να ζήσει. Όπως
και ολόκληρος ο
ελληνισμός. Το αίσθημα
που μένει και στη
μέχρι τώρα γενιά
για τις «χαμένες
πατρίδες». Μοιάζει σαν μιαν
«αποσκευή» που μεταφέρθηκε
μαζί με τα
παπούτσια τους. Ο Εγγονόπουλος
ήταν έλληνας της
διασποράς.
 |
| Ο Νίκος Εγγονόπουλος παιδί με τον αδελφό του |
 |
Ο Νίκος Εγγονόπουλος νεαρός ( δεξιά)
με τον αδελφό του |
 |
| Ο Εγγονόπουλος νεαρός |
Ένα χρόνο μετά το 1923, ο Εγγονόπουλος, για λόγους
που δεν βρήκα, πηγαίνει στο
Παρίσι όπου τελειώνει
εκεί το Λύκειο (εσωτερικός). Άλλη
ζωή εκεί. Άλλες εικόνες, άλλες επιρροές. Αποκτά (δυτική) Γαλλική παιδεία, (διδάσκεται την γαλλική ποίηση) κάτι
που προφανώς τον
βοηθά να βλέπει τα
πράγματα και απο άλλη
οπτική, προσθέτοντας τη στο
έργο του και
αντιπαραβάλλοντας τη με
τον ανατολίτικο ανορθολογισμό.
 |
| Εγγονόπουλος νέος |
Παράλληλα, εκείνη
την περίοδο τυχαίνει να διαβάσει τα
βιβλία του Χατζή Σεχρέτ. Ενός ποιητή που στηρίζεται στον έρωτα και την φαντασία
και αποπέμπει την λογική που την θεωρεί ψυχρή. Λέει ο ίδιος ο Εγγονόπουλος
«Ποιητική μου πηγή υπήρξε ο τουρκοαλβανός Χατζή Σερχέτ που ήταν αυλικός του
Πασά… υβριστικό βιβλίο… Ο Χατζή Σερχέτ αρχίζει ως εξής την ποίηση του : Με
πιάνει η ζούρλα και ο σεβντάς μιαν γραφή να αρχίσω, μου σκοτιστεί ο ντουνιάς
και αράδα παλαβώνω.. Φανταστείτε εμένα,
τον θρεμμένο με καρτεσιανές αρχές τι εντύπωση μου έκανε! Οφείλω να πω ότι από
τα πρώτα σχολικά μου χρόνια με είχε τσαντίσει ο ορθολογισμός των Γάλλων. Ο
Χατζή Σερχέτ στάθηκε η αποκάλυψη της παντοτινής αλήθειας» (Εφημ. «Τα Νέα»
17/9/1976)
 |
| Ο Εγγονόπουλος νεοσύλλεκτος 1927 |
Στο σπίτι του
στην Αθήνα, ο πατέρας του λείπει συχνά στη Πόλη για δουλειές και όταν έρχεται
κοντά τους, πολλές φορές τους μιλά την Κωσταντινουπολίτικη γλώσσα. Η μάνα του,
οι θείες του και οι γιαγιάδες του μιλούν πολλές φορές με Υδραίικη προφορά. Ο
Παππούς του, του μιλούσε για την δόξα της Ελλάδας και τους αγώνες της με τα
πρωτοπαλίκαρα που πάλευαν για τη λευτεριά… Ο Ανδρούτσος, ο Κανάρης…
Συνεχίζει τις
σπουδές του, τώρα πια
στη Αθήνα όπου
μένει μόνιμα. Εργάζεται από το
1928-30 σαν μεταφραστής σε μιαν τράπεζα και ως γραφιάς στο Πανεπιστήμιο. Τα
επόμενα δυο με 3 χρόνια θα εργαστεί ως ωρομίσθιος σχεδιαστής στη Διεύθυνση
σχεδίου Πόλεως.
 |
Σχέδιο του Κόντογλου που
απεικονίζει τον Εγγονόπουλο |
Στη Πόλη ήταν τότε
ανέφικτο να σπουδάσει
ζωγραφική, όπως θα ήθελε. Σπουδάζει
όμως στην ΑΣΚΤ
και εκεί έρχεται
σε επαφή και
συνδέεται με ανθρώπους
με την ίδια
«συχνότητα» σκέψης, όπως τον Παρθένη, τον
Κόντογλου, τον πολύ καλό
του φίλο Εμπειρίκο, τον Μελαχρινό, τον Πικίωνη. Ο Εγγονόπουλος μαζί με τον συμμαθητή
του τον Τσαρούχη θα βοηθήσουν την Κόντογλου στις τοιχογραφίες του σπιτιού του!
(Βλέπε στη βιογραφία του Κόντογλου σχετικές φώτο από τις τοιχογραφίες!! πατώντας ΕΔΩ ) Τον
Κόντογλου ο Εγγονόπουλος τον χαρακτηρίζει «γενναία ψυχή».
 |
Εγγονόπουλος (αριστ) με τον
Κόντογλου (κάτω) ντυμένοι
μοναχοί τη δεκαετ 1930-40 |
Όσο για την
μαθητεία του στον Παρθένη γράφει: «Κοντά στον Παρθένη μελέτησα τη φύση, κοντά
του ένοιωσα τη σημασία του χρώματος… κοντά του έμαθα τα πάντα που γνωρίζω για
τη ζωγραφική. Ο Παρθένης με μύησε στις αναζητήσεις του (ιμπρεσιονιστή) Μανέ.. (Για τη βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ) στις κατακτήσεις του (ιμπρεσιονιστή) Σεζάν (για το ποιός ήταν ο Σεζάν δείτε ΕΔΩ , στη δόξα του Θεοτοκόπουλου..»!! (Για τη βιογραφία του Θεοτοκόπουλου-Ελ Γρέκο πατήστε ΕΔΩ Έλεγε
πως ο Παρθένης τον θεωρούσε ως τον καλύτερο μαθητή του.
Την εποχή
εκείνη στη Γαλλία γεννιέται
και εξαπλώνεται στην
Ευρώπη γρήγορα το υπερρεαλιστικό κίνημα. Στην
Ελλάδα αυτή η
κίνηση που απασχόλησε
κάποιους ποιητές και
διανοούμενους και έφερε μόνο τη
θυελλώδη αντίδραση του
κόσμου.
Ο Εγγονόπουλος
άνηκε σε αυτό
το κίνημα, είτε με
τη ποιητική του
ιδιότητα είτε σαν
ζωγράφος. Εκφραζόταν με αυτό
το τρόπο μέσα
απο το έργο
του: υπερρεαλιστικά. Και
αυτό γιατί ίσως
με αυτό το
τρόπο δημιουργούσε μιαν
άλλη πραγματικότητα.
 |
| Σπάνιο σχέδιο του Εγγονόπουλου 1928 |
 |
Σχέδιο του Εγγονόπουλου
το 1931 |
Μια υπέρ πραγματικότητα σαν
μια διέξοδο απο
την ίδια τη
πραγματικότητα. .Ας μη ξεχνάμε
ότι με το
ξεριζωμό, έζησε την ελληνική
πραγματικότητα όπως δεν θα
ήθελε να τη
ζήσει. Έτσι πιάνοντας το
πινέλο του και
τον μουσαμά μπορούσε
να φτιάξει ενα
δικό του κόσμο, να
είναι ο αφέντης
του κόσμου του
που δεν θα
τον απογοήτευε ή
θα τον πονούσε. Θα
δημιουργούσε εκεί όπως
ονειρευόταν με όποιο
τρόπο ενα σύμπαν
με μνήμη, ευρηματικότητα
και ευαισθησία.
Έλεγε: «Στον υπερρεαλισμό
δεν προσχώρησα ποτέ. Τον
είχα μέσα μου όπως
το πάθος μου
για τη ζωγραφική, απο τότε
που γεννήθηκα».
 |
| Έργο του Εγγονόπουλου 1935 |
 |
| Έργο του Σεζάν |
Σε αυτό το έργο αριστερά στη φώτο, φαίνεται καθαρά οι επιρροές του απο τον Σεζάν. Για την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα βιογραφία του Σεζάν πατήστε ΕΔΩ
 |
| "Το πνεύμα της μοναξιάς" 1939 Εγγονόπουλος |
Ο Εγγονόπουλος
υπερασπιζόμενος τον εαυτό
του δημιουργώντας υπερρεαλιστικά αντιμετωπίστηκε απο
όλους σχεδόν τους
πνευματικούς ανθρώπους της
εποχής με χλευασμό, άκρως προσβλητικά
σχόλια και απο
τα έντυπα μέσα
της εποχής και
συνεχείς επιθέσεις. Μόνο το
1949 με τη
συμμετοχή του στη
Μπιενάλε άρχισαν οι
κριτικοί να τον
σέβονται περισσότερο απο
πρίν, και η δουλειά
του να αποκτά
ενα κάποιο ενδιαφέρον
για την ελληνική
πραγματικότητα.
Έτσι,
Εγγονόπουλος = εκπρόσωπος
του υπερρεαλιστικού κινήματος.
 |
| "Σύνθεσις" 1939 Εγγονόπουλος |
 |
| "Τρείς γλύπτες" 1939 Εγγονόπουλος |
 |
| "Ομηρικό με τον ήρωα" 1938 Εγγονόπουλος |
 |
| "Ποιητής και η μούσα" 1939 Εγγονόπουλος |
 |
| "Ο Καβάφης" 1939, Εγγονόπουλος |
 |
| "Γυμνό" 1938, Εγγονόπουλος |
Εδώ θα αναφέρω
ένα περιστατρικό από την πρώτη ατομική έκθεση
του Εγγονόπουλου που το πρωτοάκουσα στην διημερίδα που ήταν αφιερωμένη
σε αυτόν πρίν μερικά χρόνια στο Μουσείο Μπενάκη (την ίδια περίοδο που είχε οργανώσει
το μουσείο και την σχετική αναδρομική έκθεση για αυτόν που ήταν από τις
καλύτερες που έχω δει!) Το περιστατικό λοιπόν είναι το εξής: Ο Εγγονόπουλος το
1939 πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση σε ένα άδειο σπίτι του Νικόλα
Καρά. Κατάλογο της έκθεσης δεν έκανε. Ο ίδιος αναφέρει για αυτή τη έκθεση: « Η
αποτυχία ήταν προφανής. Μια γυναίκα τρύπησε ένα πίνακα με την ομπρέλα της. Και
η κατακραυγή έφθασε σε σημείο απίστευτο! Κριτικοί και μη, συμφωνούσαν ότι
πρόκειται για ¨διαθέσεις αστείου προσώπου¨». Μπορείτε να μπείτε στη θέση του;
 |
| "Μπωλιβάρ" Εγγονόπουλος |
 |
Εγγονόπουλος με καθαρές
επιρροές απο Κόντογλου |
Μαθητής του
Κόντογλου. Σημαδεύτηκε απο αυτό
στο έργο του
που έχει τις
ρίζες του στο
Βυζάντιο. Αναφέρει σχετικά: «Ήταν ενας
μεγάλος Δάσκαλος. Δάσκαλος του
Ελληνισμού και δάσκαλος
της Βυζαντινής ζωγραφικής. Η
Βυζαντινή ζωγραφική σε
τελευταία ανάλυση είναι
η Ελληνική ζωγραφική»
και προσθέτει για
τον εαυτό του « Δεν
συνέχισα, βέβαια, για πολύ την
εκκλησιαστική
ζωγραφική...όμως τα βυζαντινά
στοιχεία είναι εμφανέστατα
σε όλη μου
τη δουλειά».
Τα
χρώματα του καθαρά. Τα
αγαπημένα του ήταν
τα 3 βασικά: το κόκκινο, το
κίτρινο και το
μπλέ όπως και
τα παράγωγα τους. Χρησιμοποιούσε λάδια
αλλά και αυγοτέμπερα. Η τεχνική
του Βυζαντινή επι
το πλείστον: Ανθίβολα, χρωματικοί προπλασμοί
στις μορφές και το χώρο. Η
εναλλαγή θερμών-ψυχρών τόνων
που εφαρμόζει προκύπτει
απο τη διδαχή
του δάσκαλού του
Παρθένη.
 |
| "Ο ναύτης" 1948 Εγγονόπουλος |
 |
| "Ο ελευθερωτής" 1940, Εγγονόπουλος |
 |
| "Θησέας και Μινώταυρος", Εγγονόπουλος |
 |
| "Εμφύλιος πόλεμός" 1948, Εγγονόπουλος |
 |
| "Δαυίδ και Βηθσαβέετ" 1948, Εγγονόπουλος |
 |
| "Αγ. Γεώργιος" 1947, Εγγονόπουλος |
 |
| "Αργώ" 1948, Εγγονόπουλος |
 |
| Εγγονόπουλος |
 |
| Εγγονόπουλος |
 |
| "Εμφάνιση Ρ.Φεραίου στην Εύβοια΄΄Ηρωες, 1950 |
 |
| "Δυο φιλόσοφοι και ένας στρατιωτικός ήρωας 1951 |
 |
| Σολωμός, Εγγονόπουλος |
Οι μορφές
του εντυπωσιάζουν με το ιδιαίτερο
«σμίλευμα» τους. Τη πολύ
λεπτή μέση και
τα μεγάλα άνω
και κάτω άκρα
που «μιλάνε» με
τη κίνηση τους
ή τη στατικότητα
τους. Τρισδιάστατες μορφές
πάνω σε δισδιάστατη
επιφάνεια. Η φιγούρα ανδρείκελο,
όπως την ονομάζουν
λόγω του ότι
δεν εξατομικεύει με
χαρακτηριστικά αλλά και
δεν αποκαλύπτει συναισθήματα, κάποιες φορές
είναι ακέφαλη ή
αντί για κεφάλι
χρησιμοποιείται ενα συμβολικό
αντικείμενο («Ο Κένταυρος
με τον αετό
του», «Αδελαϊς», «Η κυρά της
θάλασσας», «Ο τελευταίος βυζαντ.
Αυτοκράτωρ», «Ποταμός θεός και
Νηρήις», «Ιάσων και Μήδεια», «Ολυμπία», «Ηρακλής»....
Ο χώρος
των συνθέσεων του
θυμίζει έντονα θεατρική
σκηνή, με αγαπημένο του
μοτίβο ενα παράθυρο
που ενώνει τον
έξω με τον
έσω χώρο. Τα κτήρια
του στο χώρο
έντονα, χωρίζονται απο διαφόρων
ειδών δάπεδα και
τοίχους. Συνδιάζει τη
γραμμική προοπτική με
τη προοπτική της
βυζαντινής ζωγραφικής.
Η ζωγραφική
του είναι ανθρωποκεντρική και
έντονα ελληνοκεντρική.
Τα θέματα του τα
αντλεί απο τους 3
ένδοξους σταθμούς στο
παρελθόν της Ελλάδας:
Α)Βυζάντιο
«Ο τελευταίος βυζαντινός
αυτοκράτωρ», «Αρχιτέκτων της Αγίας
Σοφιάς»
Β) Η ελληνική
Επανάσταση του 1821
απο τη σκλαβιά
των τούρκων («Σύνθεσις»απο
την Επανάσταση, «Λεπτομέρειες του
μηχανισμού της Εθνεργεσίας».. και
Γ) Την
ελληνική μυθολογία
(«Οδυσσέας και Καλυψώ», «Ποσειδών», «Η αρπαγή
της Ευρώπης», «Η Αργώ», «Θησέας και
Μινώταυρος», «Δαίδαλος», «Πηνελόπη
και Οδυσσέας», «Ιάσων», «Ο άτλας», «Ο
Ήφαιστος» .....
όπως και
ιστορικά πρόσωπα («Εμφάνιση Ρήγα Φεραίου
στα μέρη της
Ευβοιας»), «Μέγα Αλέξανδρος και
Παύλος Μελάς» αλλά και
προσωπικότητες των γραμμάτων
και της τέχνης («Καβάφης»).
Φίλοι του ήταν ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος (γόνος εφοπλιστική
οικογένειας ο οποίος μύησε τον Εγγονόπουλο στον υπερρεαλισμό) και ο ζωγράφος,
Βολιώτης, Γεώργιος ντε Κίρικο (Giorgio de Chiriko).
Το 1938 εκδίδει
την πρώτη του ποιητική συλλογή σε 200 αντίτυπα με τίτλο «Μην ομιλείτε εις τον
οδηγόν». Ακολούθησε ενας απίστευτος διασυρμός για την ποίηση του. Περιοδικά και
εφημερίδες αναδημοσίευσαν κάποια ποιήματα του και τον χλεύαζαν ασύστολα!!
Μεγάλη πίκρα για τον Εγγονόπουλο.
Έλεγε για εκείνη
την εποχή: «Η στάση των ανθρώπων του πνεύματος.. μπροστά μου, άλλοι έκαναν τον
φίλο, άλλοι τον επιεική, πίσω μου όμως
όλοι τους συνένωναν τις φωνές τους με το
σκυλολόι. Να εκδικηθούν με τον τρόπο τους εκείνον που έκανε αυτό που οι ίδιοι
ποθούσαν και δεν είχαν την ικανότητα».
Σεπτέμβρη του
1939 εκδίδεται η δεύτερη ποιητική του συλλογή με 200 αντίτυπα με τίτλο «Τα
κλειδοκύμβαλα της σιωπής».
Οι ποιητές του
τον επηρέασαν στη ποιητική του γραφή είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο άγγλος
ονειρικός Μπωλνταίρ, ο γερμανός Χαίλντερλιν, και ο τουρκοαλβανός Χατζή Σερχέτ,
ο Αππολιναίρ, ο Καβάφης, ο Καρυωτάκης και ο στενός του φίλος ο Εμπειρίκος.
 |
| Ελύτης, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος |
Ο Ελύτης που τον
είχε γνωρίσει, γύρω στο 1939- 40 έλεγε για τον Εγγονόπουλο «Δεν ήταν εύκολος
στις γνωριμίες. Εννιά στις δέκα ήταν βέβαιο πως θα σε προγκίξει με ευγένεια
αλλά και με σαρκασμό. Κρατήθηκε μέσα σε μια φτώχεια αλλά με αξιοπρέπεια πρίγκιπα. Τους επαίνους τους
έδιωχνε μακριά όπως και τις λοιδορίες. Κοκκινοπρόσωπος, με φωτεινά μάτια και
φωνή εξαιρετικά υποβλητική, φορούσε μόνιμα
ένα χρυσό δαχτυλίδι στο δείκτη του δεξιού του χεριού που ήταν αδύνατον να μην
το παρατηρήσεις, είτε όταν σου μιλούσε (με τις μεγάλες ιερατικές χειρονομίες
του), είτε όταν σιωπούσε… Κανείς δεν γνώρισε όσο αυτός τη γαλλική ποίηση.
Έφθανε μια νύξη μόνο να κάνεις σε ένα
κείμενο, ας ήταν το πιο σπάνιο, για να σου συνεχίσει με άψογη προφορά.. Η
τακτική του αιφνιδιασμού ήταν η αγαπημένη του μέθοδος που εφάρμοζε στην πρώτη
επαφή του με τους ανθρώπους » (Ανοιχτά
Χαρτιά)
Ο Εγγονόπουλος
αρεσκόταν να συχνάζει στα καφενεία του Πειραιά την ημέρα, στις ταβέρνες τα
μεσημέρια και τα βράδια στα καπηλειά της Αθήνας, χωρίς ποτέ του να μεθά.
Λάτρευε τον Τσιτσάνη! Τον συγκινούσαν οι στίχοι του και η μουσική αυτή του
μπουζουκιού! Τα λαϊκά στοιχεία τον γοήτευαν και τα βρίσκουμε και στη ζωγραφική
του, στα θέματα του αλλά και στα ποιήματα του που κάποια θυμίζουν στο μέτρο και
στις λέξεις τα ρεμπέτικά. (βλέπε τα ποιήματα «Σύντομη βιογραφία του ποιητή Κ.
Καβάφη», «Η Γιαβουκλού»..)
 |
"Αλέξανδρος Φιλίππου πλην
Λακεδαιμονίων 1963, Εγγονόπουλος |
 |
| "Αλέξανδρος και Βουκεφάλας" 1971 |
 |
"άνδρας δημιουργεί, γυναίκα εμπνέει"
1958, Εγγονόπουλος |
 |
| Εγγονόπουλος |
 |
| "Εκεί" 1966, Εγγονόπουλος |
 |
| "Οι εραστές"1967 Εγγονόπουλος |
 |
| "Ηρακλής"1967, Εγγονόπουλος |
 |
| "Η ιστορία των Αθηνών"1962, Εγγονόπουλος |
 |
| ¨Θησέας και Μινώταυρος" 1950 |
 |
| "Κουρασμένοι Ήρωες"1951, Εγγονόπουλος |
 |
| "Ήρωας και ποιητής"1973, Εγγονόπουλος |
 |
| "Θέτις και Πηλεύς" 1976, Εγγονόπουλος |
 |
| "Ο ζωγράφος και το μοντέλο του" 1970 |
 |
| "Οι αδιάφθοροι"1967, Εγγονόπουλος |
 |
| "Ποιητής και χωρικός"1965, Εγγονόπουλος |
 |
| "Ποιητής στον Πειραιά"1951, Εγγονόπουλος |
 |
| Σχολιαστές μελλούμενο κειμένου 1958 |
 |
| "Τίποτα στη ζωή δεν είναι αίνιγμα, 1969 |
 |
| "Βελισσάριος"1971, Εγγονόπουλος |
 |
| ¨Ακοντιστής"1971, Εγγονόπουλος |
 |
| "Ο προπάππους Σμιτ"1966, Εγγονόπουλος |
 |
| "Σιδεράς" 1976 |
Το 1941
επιστρατεύεται στο Αλβανικό μέτωπο. Οι γερμανοί τον αιχμαλώτισαν, τον πήγαν στα
στρατόπεδα συγκεντρώσεως εργασίας αιχμαλώτων
από όπου τελικά κατάφερε να δραπετεύσει.
Το 1942 και 1943
συμμετέχει στην Επαγγελματική έκθεση ζωγραφικής στο Ζάππειο, γράφει το Μπολιβάρ
και του ανατίθεται (μαζί με Αργυρόπουλο και Παπαγεωργίου) από τον σύλλογο «Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης» να σχεδιάσει παλιά σπίτια της Αθήνας.
Το 1944 εκδίδει
σε 340 αντίγραφα το βιβλίο του «Μπολιβάρ». Οι Γερμανοί πρόσεξαν το βιβλίο και
τον καταδίωξαν. Κρύφτηκε στο σπίτι του
φίλου του Ανδρέα Εμπειρίκου. Το
ποίημα άρεσε στην νεολαία. Μέχρι να φύγει ο Γερμανός κατακτητής, ο Εγγονόπουλος
κλεισμένος στο υπόγειο, ζωγράφιζε συνεχώς έργα που κανείς δεν θα αναγνώριζε την
αξία τους για χρόνια και δεν ήθελε να
αγοράσει στην εποχή του.
Από το 1945 ως το
1956 θα δουλέψει ως βοηθός στο Πολυτεχνείο στην έδρα του Πικιώνη. Δημοσιεύει
κάποια ποιήματα του από τη συλλογή «Επιστροφή των πουλιών» και γράφει το ποίημα του για τον Πικάσο.
Το 1949 θα
συμμετάσχει στην ίδρυση του καλλιτεχνικού ομίλου «Αρμός» που στόχο είχε την «προώθηση
της σύγχρονης αισθητικής κίνησης στην Ελλάδα». Άλλα μέλη ήταν ο Γκίκας, Τσαρούχης, Μόραλης, Νικολάου, Τέτσης,
η Ναταλία Μελά και ο Μαυροϊδης. Με την
ομάδα θα εκθέσει έργα του 2 φορές. Έργα του θα εκτεθούν και στο ελληνικό
περίπτερο στη Ν. Υόρκη.
 |
| Απο το γάμο του Εγγονόπουλου |
Το 1950 θα
παντρευτεί την Νέλη Ανδρικοπούλου, και ένα χρόνο μετά θα γεννηθεί ο γιός του
Πάνος.
1952 θα κάνει τα
σκηνικά σε ένα έργο στο Εθνικό θέατρο και έπειτα θα συμμετάσχει στην
αγιογράφηση του ναού ‘Αγ. Σπυρίδωνα μαζί με τον Κόντογλου. Ο Εγγονόπουλος
αγιογραφεί το τέμπλο και το Δωδεκάωρτο.
Το 1953
συμμετέχει στην έκθεση ελλήνων ζωγράφων στη Ρώμη. Η έκθεση θα συνεχιστεί και στην Αμερική.
1954 δημοσιεύει
το ποίημα του «Ατλαντικός» και θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην 27η
Μπιενάλε Βενετίας με 72 έργα του!! Και λίγο μετά θα χωρίσει από τη σύζυγο του.
1957 Τυπώνεται η
ποιητική του συλλογή «Εν ανθηρώ ελλήνι λόγω» σε 500 αντίτυπα, διορίζεται
επιμελητής στην έδρα Γενικής Ιστορίας
της Τέχνης, συμμετέχει σε έκθεση στη Θεσσαλονίκη, σχεδιάζει σκηνικά και κουστούμια
για θεατρικές παραστάσεις και έπειτα τη
μακέτα για το τουριστικό φυλλάδιο του ΕΟΤ.
1958 Βραβεύεται
από το Υπουργείο Παιδείας για την τελευταία του ποιητική συλλογή με το πρώτο
βραβείο.
1959 Σχεδιάζει
σκηνικά και κουστούμια για θεατρικές παραστάσεις και συμμετέχει στην ομαδική
έκθεση του «Ζυγού».
1960 παντρεύεται
την Ελένη Τσιόκου, διορίζεται επιμελητής στο εργαστήριο προπλασμάτων και
ταξιδεύει σε Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία.
1961 γεννιέται η
κόρη του Ερριέτη, γράφει ένα κείμενο για τον φουτουρισμό
1962 σχεδιάζει
σκηνικά και κουστούμια για το θέατρο Β. Ελλάδος, όπως έκανε και άλλες χρονιές
αργότερα και το 1963 κάνει την ατομική του έκθεση.
1964 Παραιτείται
από το Ε.Μ Πολυτεχνείο και συμμετέχει σε ομαδικές.
1966 Τιμάται με
τον Χρυσό Σταυρό του Γεώργιου Α για το έργο του στη ζωγραφική.
1967 Εκλέγεται
εκτάκτως στην έδρα ελεύθερου σχεδίου ως μόνιμος καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου
και ένα χρόνο μετά κυκλοφορεί ο δίσκος του Μπολιβάρ από την Λύρα.
1971 του
απονέμεται το παράσημο Σταυρός του Ταξιάρχη του Φοίνικος.
Τώρα πια δεν σκιαγραφείται από όσους τον γνώρισαν εκείνη
την εποχή, όπως είχε μιλήσει για αυτόν ο Ελύτης πριν χρόνια αλλά ως «ευγενής με
τρομερή ευφράδεια που καταδεχόταν να μιλήσει για το έργο του και τη ζωή του με όλο τον κόσμο..» !!!! Ο Εγγονόπουλος του
τότε ήταν κυνηγημένος, ο Εγγονόπουλος του σήμερα ήταν δοξασμένος.
 |
| Σκηνικό σχεδιασμένο απο τον Εγγονόπουλο |
Από το 1973 που
αποχώρησε λόγω ηλικίας από το Ε.Μ Πολυτεχνείο, απομονώνεται οικειοθελώς στο
σπίτι του και από τότε δεν έκανε εξόδους. Συνέχισε να δουλεύει καθημερινά και
εντατικά. Σπίτι του δεχόταν μόνο λιγοστούς φίλους του.
1979 Για δεύτερη
φορά κερδίζει το Ά Κρατικό βραβείο Ποιήσεως.
1983 Αναδρομική
έκθεση του στην Εθνική Πινακοθήκη με πάνω από 100 έργα του. Δεν θέλησε να είναι
παρόν στα εγκαίνια και βρήκε μια δικαιολογία. Δεν τον ενδιέφερε η δόξα που είχε
αποκτήσει και το δήθεν.
 |
| "Σύνθεσις με πατέρα" Εγγονόπουλος |
1984 Ατομική
έκθεση στη γκαλερί Ζουμπουλάκη.
Ο Εγγονόπουλος
πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε συνθήκες οικονοµικής ανέχειας. Ας μη
ξεχνάμε ότι ο μισθός του στο Πολυτεχνείο ως βοηθός του Πικιώνη ήταν μόνο 800
δρχ!
Κάποια στιγμή
είχε μολυνθεί το μεγαλύτερο δάχτυλο του ποδιού του και είχε έντονα προβλήματα
με το κυκλοφοριακό του.
31 Οκτωμβρίου
1985 ο Εγγονόπουλος πεθαίνει από ανακοπή καρδιάς και κηδεύεται δημοσία δαπάνη
στο Ά νεκροταφείο της Αθήνας.
Βασικά
χαρακτηριστικά του έργου του αποτέλεσαν
η ιδιότυπη χρήση της δηµοτικής γλώσσας
και οι συµβολικές μορφές του, µέσω των οποίων πρόβαλε το αίτηµα για µια
ελληνοκεντρική υπερρεαλιστική ποίηση και
µια νέα έκφραση της ελληνικότητας.
 |
| "Εμπεδοκλής" 1983, Εγγονόπουλος |
 |
| "Πυθαγόρας" 1980, Εγγονόπουλος |
Κάποια από τα αποφθέγματα του:
«Αν η ζωή μου
είναι αφιερωμένη στη ζωγραφική και την ποίηση είναι γιατί είναι γιατί η
ζωγραφική και η ποίηση με παρηγορούν και με διασκεδάζουν»
Εγγονόπουλος
 |
| "Ιεροτελεστία της άνοιξης" Εγγονόπουλος |
“Να είσαι
ελεύθερη και αυθεντική» Εγγονόπουλος
στην κόρη του
¨Η ζωή και ο
θάνατος και αναμεσίς η Τέχνη»
«Στρατηγέ, τι
ζητούσες στη Λάρισα, σύ ένας Υδραίος;»
«ΤουςΈλληνες πρέπει
να τους προσέχει κανείς, γιατί πρώτα σου κάνουν το τραπέζι και µετά όταν
φτάσουν στο φρούτο σου βαράνε και καρπαζιά.» Γιαυτό και συνήθιζε να μιλά και με
τους φίλους του στον πληθυντικό!
«Ντροπή σε αυτούς
που υπόσχονται ευτυχία»
«∆εν γράφω, ζω.
Τα ποιήµατα γράφονται µε τη ζωή µας».
«Η Τέχνη είναι συνδυασµός ελάχιστων στοιχείων·
και η ζωή είναι αγάπη και ελευθερία. Ο ορθολογισµός δεν βοηθάει σε τίποτα. Η
ζωή είναι ασυνάρτητη. Αυτή είναι η πραγµατικότητα που δεν καταλαβαίνουν οι
ορθολογιστές. Τη βαθιά αντίληψη της ζωής την βλέπουµε στο µειδίαµα των κούρων,
το γεµάτο µειλίχια, λεπτή ειρωνεία...».
«Για τον άνθρωπο
δηµιουργούµε... Για να του δώσουµε διέξοδο από τη µοναξιά του. ∆ύναµη να
καταργήσει τη µόνωσή του. Επικοινωνία. Αυτό είναι ό,τι προσφέρει η τέχνη...».
Ο Εγγονόπουλος
λάτρευε το ελληνικό φως, αυτή «τη σπατάλη φύσεως και ήλιου» και
«την ανθρωπιά που
υπάρχει στον Ρωµιό, από τους Αρχαίους µέχρι το Εικοσιένα».
Αισθανόταν όµως
βαθιά και την παγκοσµιότητα των ανθρώπινων: «Τα χρόνια, λέω, µας διδάσκουν πως όσο µια τέχνη είναι πιο προσωπική τόσο κι έχει µια πανανθρώπινη
σηµασία».
 |
| ¨Ηρωας Κροκόδειλος Κλαδάς"1983 |
 |
| "Προφηταδάναξ Δαυίδ" 1984, Εγγοόπουλος |
«Στο έργο µου ο άνθρωπος έχει τον µεγαλύτερο
ρόλο. Για τον άνθρωπο ζωγραφίζω. Ο άνθρωπος είναι το θέµα µου. (...) Αλλά εδώ
θα πρέπει να εξηγήσουµε τι είναι τέχνη. Πολλοί γελαστήκανε και της αποδώσανε
άλλα καθήκοντα: άλλοι θέλησαν η τέχνη να υπακούει σε νόµους, άλλοι ζήτησαν
λογής λογής αρετές. Ποιο όµως είναι το σωστό; Το σωστό είναι σ’ ένα έργο τέχνης
να υπάρχει η ανθρώπινη παρουσία. Ο Ραφαήλος, ο Πανσέληνος, ο Σολωµός, ο
Ντελακρουά, ο Λωτρεαµόν και άλλοι είναι µεγάλοι, γιατί µέσα στο έργο τους
προβάλλεται ο άνθρωπος, άσχετα από σχολές και τεχνοτροπίες».
«Ο άνθρωπος είναι
το θέµα του Ελληνισµού».
«Η ελληνική
φυσιογνωµία εκλεπτύνει τον άνθρωπο που δεν παύει να είναι σκληρός και βλαπτικός
και τον δίνει ανθρωπινότερο και εξαγνισµένο... Η ελληνική, η βυζαντινή ζωγραφιά
αναπνέει αδέσµευτη και αποπνέει ανεµελιά και λεβεντιά... Είναι σαν την
Ορθοδοξία που µετέχει στο πνεύµα του Πλάτωνα».
«∆εν υπάρχουν
παρά δύο σκοποί: η αγάπη και η ελευθερία».
«Όλα τα κηρύγµατα
που υπόσχονται την ευτυχία είναι ντροπής πράγµατα!.. Όταν νιώθεις πόσο
δραµατική είναι η ζωή, τότε δεν ζητάς
τίποτα».
«Προσωπικά δεν πιστεύω
στον σουρρεαλισµό σαν σχολή. Όµως µου ταιριάζει. Εκείνο που προσπάθησα να κάνω
είναι να τον ανανεώσω µε ελληνικά στοιχεία, να προσθέσω σ’ αυτόν την ελληνική µεταφυσική,
να τον ανεβάσω από τον απλό µορφασµό, όπου τον έχουν σταµατήσει οι Φράγκοι.
Νοµίζω πως ο σουρρεαλισµός σήµερα σηµαίνει το καθετί που βλέπει κανείς µε πάθος».
«Είµαι Έλληνας,
αλλά δεν είµαι Έλληνας! Γι’ αυτό ποτέ µου δεν χάνω την ελπίδα στις τεράστιες
αρετές της φυλής µας... Το πρόβληµα είναι τι είδος Έλληνας είσαι· και αν είσαι
καλός, πόση αντοχή έχεις, για να µη σε αφανίσουν οι κακοί...».
 |
| "Ο Άτλας"¨1981, Εγγονόπουλος |
 |
| "¨Στο μπαλκόνι" 1978, Εγγονόπουλος |
Και από την καθημερινότητα του στο
εργαστήριο του: Είχε τάξη ο χώρος. Όταν τελείωνε ένα έργο του, αμέσως έπλενε
την παλέτα του και τα πινέλα του. Γενικά, είχε υπερρεαλιστικό χιούμορ
(υπονόμευε την υπάρχουσα συμβατική αντίληψη των πραγμάτων) είχε απίστευτη
μνήμη, ήταν μοναδικός στην αποστήθιση,
κάπνιζε πάρα πολύ (άναβε το ένα τσιγάρο μετά το άλλο στην κυριολεξία),
διάβαζε πάρα πολύ και έκανε μεγάλες πεζοπορίες. Δεν έμαθε οδήγηση και
συμπαθούσε την ομάδα του Ολυμπιακού, χωρίς όμως να φανατίζεται. Το χρώμα του
δαπέδου του στο εργαστήριο του ήταν κόκκινο. Ένα χρώμα που το λάτρευε. Όταν ένα
βιβλίο δεν ήταν της αρεσκείας του το άφηνε σε κάποιο παγκάκι για να το βρει
κάποιος που ίσως ενδιαφερόταν αλλά ποτέ του δεν πέταξε κάποιο βιβλίο στα
σκουπίδια. Μιλούσε αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά.
 |
| Αφιέρωση στην κόρη του! |
Με όλους στο
τέλος παρεξηγιόταν και έτσι τελείωναν πολλές από τις φιλίες του. Ψυχραινόταν
όταν αργούσαν στα ραντεβού τους (βλέπε τον Γονατά).
Τέλος, από
μαρτυρία της κόρης του, ο Εγγονόπουλος
δεν ήθελε άξεστοι άνθρωποι να αγοράσουν τα έργα τους. Όταν έβλεπε τέτοιους,
τους έλεγε «Αυτός ο πίνακας κάνει 3 εκατομ.», δηλ ένα πολύ μεγάλο ποσόν τότε!
Στόχος του ήταν να τον αποτρέψει από το να τον αγοράσει. Αν όμως έβλεπε στο
πρόσωπο του πιθανόν πελάτη του την αγνότητα που ήθελε να δει, δηλ να αγοράσει
το έργο του από αγάπη για τη δουλειά του, τότε του έλεγε ότι κάνει εκατό ή
διακόσες δρχ και πράγματι τόσο το έδινε.
Μελέτη από τη:
Μαρία Ουζούνογλου
 |
| ¨Οι μουσικοί" Εγγονόπουλος |
Ποίηση
- Μην ομιλείτε εις τον
οδηγόν (1938, 1966, 1977)
- Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής (1939, 1966, 1977)
- 7 Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, (1944, 1999,
- Στην κοιλάδα με τους
ροδώνες, εκδ. Ίκαρος,
1978,
- Μπολιβάρ, ένα
ελληνικό ποίημα, (1944, 1962, 1968, και 1978 εκδ. Ίκαρος,
- Ελευσίς (1948, 1977)
- Η επιστροφή των πουλιών (1946, 1977)
- Στη κοιλάδα με τους
ροδώνες (1978)
- Το μέτρον: ο
άνθρωπος. Πέντε ποιήματα και δέκα πίνακες, εκδ. Ύψιλον (2005)
- Μυθολογία = Mythology,Ύψιλον
(2006)
- Ωραίος σαν Έλληνας = The Beauty
of a Greek: Poems : Ποιήματα, ανθολόγηση και μετάφραση David Connolly, εκδ. Ύψιλον (2007)
 |
| Ποιήμα του Νίκου Εγγονόπουλου |
Πεζά
Ο Καραγκιόζης: Ένα ελληνικό θέατρο σκιών, Ύψιλον (1981
Ν. Εγγονόπουλος, Πεζά κείμενα, εκδ. Ύψιλον (1987)
Συνιστώ το βιβλίο
«Νίκος Εγγονόπουλος» εκδ. Μουσείο Μπενάκη. Εξαιρετικό!!!
Προσθέτω να δείτε εναν ενδιαφέροντα σύνδεσμο με τα ποιήματα του που τα περισσότερα τα απαγγέλλει ο ίδιος ο Εγγονόπουλος
πατήστε εδώ
Σε όσους αρέσει η δημοσίευση
πατήστε απο κάτω το κουμπάκι "Μου αρέσει"
Πολλοί με ρωτάτε τον τρόπο που
γίνεται κανείς μέλος εδώ στο μπλοκ. Πηγαίνετε δεξιά κάτω από την φωτο μου που
λέει «Γίνετε μέλη» Πατήστε πάνω και γράφεστε. Είναι πολύ εύκολο και πολύ
ενισχυτικό για μένα ψυχολογικά και μόνο αφού δεν έχω διαφημίσεις για άλλο
κέρδος.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
1958 Βραβεύεται
από το Υπουργείο Παιδείας για την τελευταία του ποιητική συλλογή με το πρώτο
βραβείο.
