ΙΒΑΝ ΑΪΒΑΖΟΦΣΚΥ: Ο ΤΣΑΡΟΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ!!!!!

 

«Εγώ είμαι  ο  Τσάρος  της γης και ο  Αϊβαζόφσκυ είναι  ο  Τσάρος  της  θάλασσας» είχε  δηλώσει  επί  των  ημερών  του  ο  τσάρος  Νικόλαος  Ά και πως «Ότι ζωγραφίζει ο  Αϊβαζόφσκυ, θα το αγοράζω» . 

Αϊβαζόφσκυ "Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη" 1881

Αϊβαζόφσκυ νέος,
Αυτοπροσωπογραφία του

  

Ο  Αιβαζόφσκυ  είναι  Ρώσος κορυφαίος  θαλασσογράφος!  Η   θάλασσα  γι 'αυτόν  φαίνεται  να  εκφράζει   κάτι  ουσιαστικό  από  την  ζωή. «Η ψυχή μου επιλέγει συνεχώς την ομορφιά και μετά την αναπαράγω σε εικόνες που αγαπώ»,  έλεγε.  Μας  κάνει  εντύπωση  πως  αναζητώντας  την  ομορφιά,  την  συναντάει    στην  θάλασσα,  αλλά  όχι   όπως  θα περίμενε  κανείς,  μόνον  στην   ηρεμίας  της,  αλλά  και  στην  φουρτουνιασμένη  αγριάδα   από  τον  μεγάλο  θυμό  του  Ποσειδώνα  και τον  θυμό   των   ανθρώπων  μέσα  στις  ναυμαχίες!  Γιατί  η  ομορφιά   αναδύεται   μέσα  από  την αλήθεια  της  ζωής  που  συμπεριλαμβάνει   και  την  σκληρή  πραγματικότητα  που    διαχειρίζεται    η  ψυχή  με  επιτυχία  επ΄ ωφελεία  του  αγαθού.   Ο  μεγάλος  αυτός  καλλιτέχνης  δημιουργεί  μέσα   στην   Πλατωνική  έννοια  της  τέχνης,  που  συνοψίζεται  στο  τρίπτυχο:  Ωραίο,  Αγαθόν  και   Αληθές.  

Το κανονικό του όνομα ήταν Αϊβαζιάν Οβανές Κωνσταντίνοβιτς το οποίο άλλαξε σε  Ιβάν  Αϊβαζόφσκυ με  την  παραμονή του στην  Ιταλία. Γεννήθηκε 4 χρόνια πριν την  Ελληνική  Επανάσταση στις 11/7/1817 ή στις 29/7/1817  (με το νέο ημερολόγιο) στην Θεοδοσία της Κριμαίας, στο λιμάνι των ακτών της Μαύρης  Θάλασσας. Από τις αρχαιότερες πόλεις της περιοχής. 

Δεν  μπορεί  να  γίνει  κατανοητή  η   βιογραφίας του Αϊβαζόφσκυ  αν  δεν  κάνουμε  αναφορά  στα  μεγάλα  ιστορικά  γεγονότα  της  εποχής  που  έζησε  και  αποθανάτισε  στα  έργα  του,  καρπός  της  μεγάλης  του  ψυχής  και  του  ευφυούς,    μεγάλου  ταλέντου  του.   Ας  ξεκινήσουμε  κάνοντας  μια  σύντομη  αναφορά  στην ιστορία της  γενέτειρας  του  Θεοδοσίας  από  την  αρχαιότητα  για  να  φτάσουμε στο κλίμα της εποχής  που  υπήρχε σε  αυτήν   όταν  γεννήθηκε.   

Αϊβαζόφσκυ, "Άποψη της Θεοδοσίας "1845,  70Χ96

Αίβαζόφσκυ, "Το πρωί στη θάλασσα", 1849

Οι πρώτοι οικιστές της Θεοδοσίας  ήταν οι Μιλήσιοι  το 570 π. Χ. Αργότερα στο Βυζάντιο ονομάστηκε  Θεοδοσιούπολη.  Το όνομα της Θεοδοσία είναι ελληνικό και οι αρχαίοι συγγραφείς έκαναν αναφορά στο όνομα της, όπως ο Δημοσθένης στο «Σχόλια του Ουλπιανού στον Λόγο προς Λεπτίνην (20.33) Στο Μουσείο Αρχαιοτήτων της Θεοδοσίας σήμερα, αποδεικνύεται   το  καθαρά ελληνικό στοιχείο  της. Όλον τον 5ο αιών. π.Χ. ήταν η μόνη πόλη που ανταγωνιζόταν εμπορικά το βασίλειο του Βοσπόρου,  που τελικά την προσάρτησε τον 4ο αιώνα μ. Χ.    Είχε άμεσες εμπορικές συναλλαγές με την Αθήνα. Το  1771 η  Θεοδοσία,  και έπειτα όλη η  Κριμαία, με διάταγμα  της  Μεγάλης  Αικατερίνης   ενσωματώνεται   στην  Ρωσία, ενώ κατά καιρούς είχε ζήσει κάτω  από πολλούς κατακτητές. Οι Έλληνες,  μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα - την εποχή που έζησε και ο Αϊβαζόφσκυ, ήταν η πιο εύρωστη, μεγάλη και ισχυρή ομάδα εμπόρων στην νότια Ρωσία. Τα 2/3 του εμπορίου ελεγχόταν από τους Έλληνες. Η ανάπτυξη της φαίνεται και από τον πληθυσμό της. Το 1858 είχε σχεδόν 8.000 κατοίκους και 3 χρόνια πριν πεθάνει ο Αϊβαζόφσκυ, το 1897, γύρω στους 24.000 κατοίκους. Στην Μαύρη Θάλασσα γινόταν το μεγαλύτερο εμπόριο της ελληνικής ναυτιλίας με τα σιτηρά που εμπορευόταν σε τεράστιες ποσότητες μέχρι Μασσαλία και Αγγλία.  Η  ευρωστία  τους  συνετέλεσε και στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Ο πόλεμος Ρωσίας – Τουρκίας το 1853, ο «Κριμαϊκός πόλεμος» ή «πόλεμος του σιταριού» που ζωγράφισε με μεγάλη επιμέλεια ο Αϊβαζόφσκυ στους πίνακες του, κατέστρεψε τα ναυπηγεία του Σουλτάνου στην Σινώπη δίνοντας μεγαλύτερη ώθηση στους Έλληνες καραβοκύρηδες και εμπόρους της Νότιας Ρωσίας.

Αίβαζόφσκυ, "Η Ρωσο-Τουρκική ναυμαχί της Σινώπης στις 18/11/ 1853, (3,31 Χ 2,20),
Το έργο βρίσκεται στη Κεντρικό Ναυτικό Μουσείο της Αγ. Πετρούπολης

Αίβαζόφσκυ. "Μάχη της Σινώπης" 1853, διαστάσεων 2,20 X 3,31 (μετά τη μάχη)

Η Οδησσός, η Κριμαία και η Θεοδοσία ήταν από τα βασικά κέντρα εμπορίου. Η Οδησσός ήταν σχεδόν Ελληνική πόλη με δήμαρχο Έλληνα, τον Γρηγόρη Μαρασλή που δώρισε τον πίνακα του Ιβάν «Τρικυμία  κοντά στο Σούνιο»  στην  Εθνική μας Πινακοθήκη. Στα χρόνια του  Αϊβαζόφσκυ  (μέσα 19ου αιώνα) το 40% όλων των εξαγωγών της Οδησσού ελέγχονταν από τους Έλληνες. Επίσης, το 1900 που πέθανε ο  Αϊβαζόφσκυ, το   90%   των  ρυμουλκών  πλοίων   ήταν  Ελληνικά!

Αίβαζόφσκυ, Τρικυμία στο Σούνιο, 1856,
Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη

Σε αυτό το περιβάλλον γεννήθηκε και είχε τις πρώτες του παιδικές και εφηβικές εικόνες ο Αϊβαζόφσκυ  και  δεν  το  απαρνήθηκε  μέχρι το τέλος της ζωής του. Θάλασσα, καράβια, ουρανός,  εμπόριο, Έλληνες και  Αρμένιοι με την ιστορία τους, τον πόνο τους, τις νίκες και γενοκτονίες τους. Ρώσοι που πολεμούσαν και αυτοί σφοδρά τους Τούρκους.

Οι γονείς του Αίβαζόφσκυ

Πορτρέτο της γιαγιάς του
Αϊβαζόφσκι 1858

 Πατέρας  του  ήταν  ο  Αρμένιος  Gerovk που  γεννήθηκε  στη  Γαλικία της Πολωνίας  και έπειτα από πολλές μετακινήσεις εγκαταστάθηκε με την οικογένεια του  το 1800 στην  Θεοδοσία. Ήταν κάπως  επιτυχημένος  έμπορος. Το κλίμα της εποχής ευνοούσε, όπως είδαμε. Ήταν αρκετά μορφωμένος. Μιλούσε τέλεια 6 γλώσσες. Μερικές εκ των οποίων  επικρατούσαν στην περιοχή. Οπωσδήποτε τα Ελληνικά, τα Αρμένικα και τα Ρώσικα. Η μητέρα του Αϊβαζόφσκυ ήταν η Αρμένισα  Hripsime Ayvazyan.  Και  οι  δυο  γονείς  του  Ιβάν κατάγονταν από την δυτική Αρμενία που μετακόμισαν στην Θεοδοσία αναγκασμένοι από τις συνθήκες. Ο Ιβάν είχε 4 αδέλφια. Τρείς αδελφές και έναν επίσης μεγαλύτερο  αδελφό που θα τον αναφέρουμε στην συνέχεια. Ο ίδιος  γεννήθηκε πέντε χρόνια μετά από την μεγάλη επιδημία  πανώλης  που είχε χτυπήσει την Θεοδοσία το 1812 χάνοντας το  15% του πληθυσμού της  και  κατάστρεψε  τον  πατέρα  του οικονομικά. Πτώχευσε. Έζησαν  με  την  δουλειά  της  μάνας  του  που  ήταν  μοδίστρα.

Το σπίτι που γεννήθηκε ο Αϊβαζόφσκυ στη Θεοδοσία

Αυτοπροσωπογραφία του Αϊβαζόφσκυ

Ο μικρός Ιβάν  λοιπόν, γεννήθηκε μέσα στην φτώχεια και έτσι παράλληλα με  το σχολείο του, από 6 χρονών, εργαζόταν στα καφενεία και  ζαχαροπλαστεία της περιοχής που συγκέντρωναν  κυρίως Έλληνες, Αρμένιους, Ιταλούς, Ρώσους, Τατάρους μέχρι και κάποιους λίγους Τούρκους. Γρήγορα άρχισε να μαθαίνει και να παίζει βιολί μόνος του! Έπαιζε λαϊκές μελωδίες που αργότερα θα τις δώσει στον συνθέτη M. Glinka   τις οποίες ενσωμάτωσε στις  δικές του συνθέσεις.  Παράλληλα ζωγράφιζε πολύ. Κυρίως πάνω στους άσπρους τοίχους της πόλης του με κάρβουνο. Σαν γκράφιτι της εποχής! Ο δήμαρχος της Θεοδοσίας ο Alexander  Kaznacheev (Καζνατσέγιεφ) βλέποντας τα έργα του τον πήρε υπό την προστασία του. Του προμήθευε υλικά ζωγραφικής και τον βοήθησε στις σπουδές του. Αρχικά τον έβαλε στο Γυμνάσιο της  Συμφερούπολης. Όλοι στην πόλη του μιλούσαν για τον Ιβάν ενώ συνήθως αυτός   εξασκούνταν αντιγράφοντας    χαρακτικά  έργα   στο χαρτί   του.  Στο σπίτι του, μαζί  με την Βίβλο, υπήρχε  και  το μοναδικό εικονογραφημένο βιβλίο   που     ήταν αφιερωμένο  στον  αγώνα  των  Ελλήνων  ενάντια  στην  Τουρκική  κυριαρχία. Ο  Ιβάν, πολλές φορές, αντέγραφε  τα  σχέδια του βιβλίου!

Αίβαζόφσκυ, Πορτρέτο του
Kaznacheev, 1847

Με την βοήθεια του δημάρχου και  της Ναταλία Ναρύσκινα (γυναίκα του συμβούλου Πρίβυ Ναρισκιν) μπαίνει με υποτροφία στις 28 Αυγούστου του 1833 στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης, παρόλο που δεν  ήταν ούτε   16 χρονών! Στις  ρώσικες βιογραφίες του βλέπουμε πως: «Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας έλαβε την απόφαση αφού διάβασε την επιστολή  της Ναρύσκινα και εξέτασε το σχέδιο του αγοριού που επισυνάπτονταν σε αυτήν»                                                            

- (culture.ru/persons/8258/ivan-aivazovski).

W.Turner ,  "Zong, το πλοίο των σκλάβων",1840 
Αφορά ένα δραματικό γεγονός του 1781

Την εποχή που ήταν φοιτητής ο Ιβάν, άνθιζε η πολιτιστική ζωή τη Ρωσίας. Ο  Πούσκιν,  ο ζωγράφος Μπριουλόφ, ο μουσικοσυνθέτης Γκλίνκα που αναφέραμε (M. Glinka), ο θεατρικός  συγγραφέας Γκόγκολ κ.α.    Ο Κλασικισμός κυριαρχούσε στις τέχνες,  αν και είχαν παρεισφρήσει πολύ  δυναμικά  και οι νέες τάσεις του Ρομαντισμού που τελικά  διαδραμάτισε  σημαντικότατο  ρόλο, κυρίως στην  απόδοση  του  τοπίου.  Στα  πρώιμα  έργα  του Αϊβαζόφσκυ υπάρχει   κάποιος  ρομαντισμός   αλλά και  μια  ανάπτυξη που δεν μιμείτο κανέναν. Για το τι σημαίνει Κλασικισμός  και  Ρομαντισμός στην τέχνη  δείτε  ΕΔΩ . Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως στον Ρομαντισμό κυριαρχούσε το συναίσθημα και η φαντασία.  Ο λυρισμός έχει κυρίαρχη θέση. Τα περιγράμματα σχεδόν δεν υπάρχουν και έχουν  δώσει  την  θέση  τους στην  δύναμη  των  χρωμάτων.  Η σύνθεση έχει κίνηση, ενέργεια και περισσότερη ελευθερία με τις φωτοσκιάσεις να είναι δραματικές. Οι Ρομαντικοί εκπρόσωποι της   ήταν: ο Γκόγια (Ισπανία) - (για τη βιογραφία του δείτε ΕΔΩ ),  ο  Τέρνερ (Αγγλία) που  γνώρισε  ο  Ιβάν  όπως θα  δούμε  στη  συνέχεια  και ο Ντελακρουά (Γαλλία).

Το έργο που επηρέασε βαθειά τον Αϊβαζόφσκυ  ήταν το  «Η τελευταία μέρα της  Πομπηίας» του ζωγράφου και χαράκτη Κάρλ   Πάβλοβιτς  Μπριουλόφ  που είχε  μεγάλη επιτυχία  και ήταν καθοριστικής  σημασίας έργο  σαν μια νίκη του Ρομαντισμού έναντι της  Κλασικής  Ρωσικής ζωγραφικής. Ο Μπριουλόφ ήταν ηγετική μορφή μετάβασης  στον  Ρομαντισμό.

Karl Bryullov,   
Η τελευταία ημέρα της Πομπηίας . 1833

Μαξίμ  Βορομπιόφ

Ο Αϊβαζόφσκυ μυήθηκε στον Ρομαντισμό κυρίως από τον καθηγητή του στο τοπίο  στην Ακαδημία τον Μαξίμ  Βορομπιόφ  (Maxim Nikiforovich Vorobyov). Ο Βορομπιόφ   σπούδασε  στην Αυτοκρατορική Ακαδημία Τεχνών  της  Αγ. Πετρούπολης (1798-1809) με καθηγητή του  τον  Jean Francois Thomas de Thomons  και  ζωγραφική  τοπίων  με τον  καθηγητή  Fyodor  Alexeyev.  Βραβευμένος με  πολλά  μετάλλια.  Απόκτησε φήμη ζωγραφίζοντας θέματα με  πόλεις της  κεντρικής Ρωσίας  και  θέματα  από  τον  Ρωσο-Τουρκικό πολέμο (1828).  Από το 1823 γίνεται  καθηγητής  της  Αυτοκρατορικής Ακαδημίας Τεχνών της  Αγ. Πετρούπολης ως το  1855. Εκεί επέδρασε πάνω στο ύφος του νεοκλασικισμού με την ρομαντική του τάση.  Αυτός  ήταν  ο  ένας  καθηγητής  του.

Έργο του Μαξίμ  Βορομπιόφ

Έργο του Μαξίμ  Βορομπιόφ

Αίβαζόφσκυ, Άποψη της ακτής κοντά
στην Αγία Πετρούπολη  1835,
1,33 X 1,07 (Ρομαντισμός)

Το  1835 ο  Ιβάν παίρνει  ασημένιο μετάλλιο στην  Σχολή  του  για  τα έργα του  «Άποψη  της  παραλίας  στην  Αγία  Πετρούπολη» και  «Μελέτη του αέρα  πάνω  στη θάλασσα»  και  έγινε  βοηθός  καθηγητή στη  Σχολή,  του κορυφαίου  Γάλλου  θαλασσογράφου  Phillip  Tanner (1795-1878). Σπουδάζει  μαζί  του  με   τον  όρο  να  μην εργάζεται  ανεξάρτητα! Ο  Ιβάν  όμως  τον  παρέβλεψε.

Ο Αϊβαζόφσκυ θα  παρουσιάσει κάποια από τα  έργα  του στην  φθινοπωρινή  Έκθεση Ακαδημίας  Τεχνών, όπως και  ο  δάσκαλος  του  και αυτό έφερε μεγάλη αναστάτωση! Του  απονέμεται  ένα  ασημένιο  μετάλλιο (μάλλον  για  το  έργο του  «Ο μεγάλος  ναύσταθμος  της  Κρονστάνδης»)  και  τα  μεγαλύτερα  έντυπα  τέχνης  της  εποχής μιλούν  διθυραμβικά  για  αυτόν  τον  νέο  ζωγράφο! Η εφημερίδα  «Art  Gazete» έγραφε πως: «Οι πίνακες  του Αϊβαζόφσκυ δεν  αφήνουν  καμιάν  αμφιβολία ότι το  ταλέντο  του θα  τον  οδηγήσει μακριά»  και  πως στον  καλλιτέχνη  υπάρχει  «έμφυτη ποιητική φλέβα»!  

«Ο μεγάλος  ναύσταθμος  της  Κρονστάνδης»

Θαλασσογραφία του Philip Tanner

Ο Tanner εξοργίστηκε,   διαμαρτυρήθηκε  εντόνως  που  ο Ιβάν  δεν  λειτούργησε  σύμφωνα  με  τους κανόνες,  αφού  δεν ζήτησε  την άδεια  του  δασκάλου του. Ο  Τσάρος  Νικόλαος Ά  διατάζει  να  αφαιρεθούν οι πίνακες  του Αϊβαζόφσκυ από  την έκθεση. Ξαφνικά  έπεσε  σε  δυσμένεια  και  η καριέρα  του  κινδύνευε.  Υπέρ  του  Ιβάν  όμως  στάθηκαν  αρκετοί, όπως και  ο  Πρόεδρος  της  Ακαδημίας Olenin. Τον βοήθησε ανεπίσημα  και ο  Γερμανός  ζωγράφος και  καθηγητής  της  Ακαδημίας, ο Alexander  Sauerweid  που  είχε  σχέσεις με  τα  παιδιά  του  Τσάρου, τους  Μεγάλους  Δούκες  Κωνσταντίνο, Νικολάϊ, Μιχαήλ.  Παρασκηνιακά,  ο  Sauerweid  που   ήταν  αρχικά  καλεσμένος  στην  Ρωσία  από τον Τσάρο  για  να  ζωγραφίσει τα πορτρέτα  σπουδαίων  Ρώσων  στρατιωτικών  με  τις  στολές  τους, δείχνει έναν  πίνακα του  Ιβάν  στον  γιό του  Τσάρου  τον  Νικολάϊ  που  τον  ενθουσίασε και τον αγόρασε! Το  1825 ο Sauerweid  θα  γίνει  ο πρώτος ζωγράφος  του  Γενικού  Επιτελείου.

Pushkin και Countess Raevskaya δίπλα στη θάλασσα
κοντά στο Gurzuf, 1886,  (80 X 1,04)

Πούσκιν στο Γκουρζούφ, 1888, 190 x 156

Σε  αυτή  την  έκθεση  ο  19 χρόνος  Αϊβαζόφσκυ  θα  γνωρίσει  τον  μεγαλύτερο ποιητή και λογοτέχνη της  Ρωσίας τον  Αλεξάντερ  Πούσκιν (6/6/1799- 10/2/1837) ο οποίος ήταν ένας από τους πολύ γνωστούς φιλέλληνες και  δημιουργός  της  νεότερης  Ρωσικής  λογοτεχνίας. Ο Πούσκιν  είχε  επισκεφτεί την έκθεση με την  όμορφη   γυναίκα του την Ναταλία Πούσκινα – Γκοντσάροβα, (Η ομορφιά της  είχε σαγηνεύσει  πολύ κόσμο- μέχρι σε μονομαχία κάλεσε ο Πούσκιν κάποιον άλλον άντρα που την διεκδικούσε και αυτή η μονομαχία ήταν η αιτία θανάτου του)  ψάχνοντας τα έργα κάποιου άλλου ζωγράφου και έπεσε πάνω στα έργα του Ιβάν όπου γοητεύτηκε από αυτά.  Γοητεύτηκε και ο Αϊβαζόφσκυ από τον Πούσκιν και  την  γυναίκα του. Τον   Ιβάν   τον  εντυπωσίασε η  ευγένεια του Πούσκιν, οι ερωτήσεις του  και όλο του το ενδιαφέρον  για το πρόσωπο του  συνομιλητή του. Ο  Πούσκιν στις  βιογραφίες  του  χαρακτηρίζεται  εσωστρεφές παιδί,   επειδή η μάνα του ήταν πολύ τρυφερή με τα άλλα της παιδιά και   αυτός  βγήκε  πολύ ανυπάκουος από αυτό.  Ο Ιβάν θα τον συναντήσει ξανά άλλη μια φορά τυχαία στο δρόμο.

Ο Πούσκιν πέθανε σύντομα και  ο Ιβάν έγινε φίλος με  την χήρα του. Ο Ιβάν έγραφε για τον  Πούσκιν: «Κατά κάποιο τρόπο  βρήκα  μέσα  μου  μια  ομοιότητα».  Και ο φίλος του Πούσκιν  ο Pyoth Vyazemsky  είχε αναφερθεί για  την  εξωτερική ομοιότητα  τους  και αναρωτιόταν  αν  οι  πίνακες  που  ο  Ιβάν  ζωγραφίζει  τον  Πούσκιν   είναι  εν  μέρει  αυτοπροσωπογραφίες. Πολλοί  κριτικοί  τέχνης  συμφωνούν  σε  αυτό.  Ο Αϊβαζόφσκυ, έχει  αρκετές  φορές  ζωγραφίσει   τον  Πούσκιν.  Μάλιστα παρατηρούμε  ότι  στα  έργα του  Αϊβαζόφσκυ   βάζει  ανθρώπους  να  πνίγονται  στη  θάλασσα,  πράγμα  που  στον    Πούσκιν  δεν  το  κάνει. Τον  κρατάει  ζωντανό  δίπλα στην  μανιασμένη θάλασσα, θέλοντας προφανώς να μας αναδείξει την πνευματική  δύναμη  του  Πούσκιν. (βλέπε  culture.ru/materials/12740/puskinistika-aivazovsogo).  Οι  πιο  διάσημοι  πίνακες  με  τον  Πούσκιν  είναι  «Ο  αποχαιρετισμός  του  Πούσκιν  στη  Μαύρη  Θάλασσα».  Δύο  έργα  με  τον  ίδιο  τίτλο.

Αίβαζόφσκυ, Αποχαιρετισμός του 
Πούσκιν στη Μαύρη Θάλασσα

Αίβαζόφσκυ, Αποχαιρετισμός του
Πούσκιν στη Μαύρη Θάλασσα

Αϊβαζόφσκυ

Το 1877 έκανε  ένα  είδος  απεικόνισης  του  ποιήματος  του  Πούσκιν  για τη  θάλασσα, το στοιχείο αυτό το παντοδύναμο της φύσης που πάντα για όλους τους ποιητές είναι το σύμβολο της ρομαντικής ελευθερίας.   Το ποίημα το  είχε γράψει ο Πούσκιν πηγαίνοντας  εξορία στην  Σιβηρία με  εντολή του Τσάρου επειδή είχε υποστηρίξει τους επαναστάτες μέσα από την πένα του (Σημείωση: Τον βοήθησαν και γύρισε από την εξορία εκτός των άλλων και ο Ολένιν δηλ. ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών που είχε βοηθήσει και τον Αϊβαζόφσκυ την πιο κρίσιμη στιγμή του. Καθοριστικός ήταν ο ρόλος του Καποδίστρια.)  Ο Πούσκιν μας αποκαλύπτει το βλέμμα της ψυχής του για την θάλασσα: Είναι η ίδια με τον κόσμο της ψυχής του ανθρώπου. Ειρηνική και απειλητική. Ο Αϊβαζόφσκυ όταν ζωγραφίζει τον Πούσκιν δίπλα στην θάλασσα,  γνωρίζει το ποίημα  και  την  ψυχική  του  κατάσταση  τις  στιγμές  που  το  έγραφε  και  την  αποδίδει  στα  έργα  του. Ο ποιητής  αποχαιρετά την θάλασσα (συμβολικά και την ζωή)   θέλοντας  να διατηρήσει  στην  ψυχή  του  την ελευθερία   να ζήσει  και να πεθάνει  σύμφωνα με τις ιδέες του.

Αίβαζόφσκυ, "Ο Ναπολέων στο νησί της
Αγίας Ελένης", 1897,  2,14 X 3,27

Να σημειώσω πως  και   ο   Μπάϊρον  είχε  γράψει   ανάλογους  στίχους  για τον  για  τη  θάλασσα με πρωταγωνιστή τον  Ναπολέοντα ψηλά  στους βράχους να  την  κοιτά    λίγο πριν το τέλος του Θέμα που θα   ζωγραφίσει   και ο Αϊβαζόφσκυ, χρόνια μετά από την γνωριμία του με τον Μπάϊρον.

Και κάποιοι στίχοι από το ποίημα «Στην θάλασσα» του Πούσκιν που είναι μια βαθειά συνομιλία με αυτήν:

«Αντίο δωρεάν στοιχείο! Για  τελευταία φορά μπροστά μου, κυλώντας τα μπλε κύματα και λάμποντας με περήφανη ομορφιά.. Ο κόσμος είναι άδειος.. Τώρα που θα με πάει ο Ωκεανός; Η μοίρα του ανθρώπου  είναι  ίδια παντού: Όπου  υπάρχει μια πτώση του καλού, υπάρχει και επιφυλακή.. Αντίο θάλασσα! Δεν θα ξεχάσω την ομορφιά σου..» (Ελπίζω στη σωστή μετάφραση  μου,  λέξη – λέξη   από τα Ρωσικά)

 

Alexander  Sauerweid

Τελικά, έξι  μήνες μετά  την   Έκθεση, τον  Ιβάν  τον  συγχώρεσαν για  το  ατόπημα  του. Καθηγητής  του  στη Σχολή (της  πολεμικής ζωγραφικής)   γίνεται  ο  Alexander  Sauerweid.  Το  1836, ο Ιβάν παρακολουθεί τα  ναυτικά  γυμνάσια του στόλου της  Βαλτικής,  με προτροπή του καθηγητή του, κατόπιν σχετικής   προσκλήσεως.  Στόχος του  καθηγητή  του  ήταν ο  Ιβάν  να  τον  ακολουθήσει και  να  ειδικευτεί και  αυτός  στις  ναυτικές  πολεμικές  σκηνές. Ο Ιβάν στο έργο  του  ζωγράφισε  πολλές τέτοιες  σκηνές  από  την    περήφανη ομορφιά  των    ιστιοφόρων  που  βλέπει   και  τις   δυνατές  σκηνές  από  τις  ναυμαχίες!    Σίγουρα, ο καθηγητής  του  που τον ενθάρρυνε  σε  αυτό και  τον  στήριξε  τόσο, θα έπαιξε και  αυτός  ρόλο σε  αυτό το κομμάτι  του έργου του Αϊβαζόφσκυ.

Φθάσαμε  στον  Οκτώβρη   του  1837. Ο  Ιβάν κερδίζει Χρυσό  μετάλλιο για  τα έργα του  και  τον απελευθερώνουν  από  την Ακαδημία, 2 χρόνια  πριν  το πέρας  του  κανονικού  χρόνου  σπουδών των  φοιτητών,  πράγμα  ασυνήθιστο!!  Αυτά  τα  2  χρόνια τον  στέλνουν  στην  Κριμαία για να  βελτιώσει  την  τεχνική  του στα θέματα  που  αυτός θα  προτιμούσε με τα έξοδα πληρωμένα  από την Ακαδημία και  την  υποχρέωση  του  Ιβάν  να  στέλνει  κάθε  τέλος του  έτους  τα  έργα  του  στην  Ακαδημία.

Αίβαζόφσκυ, Άποψη του Μεγάλου Καταρράκτη στο Petergof και το Μεγάλο Παλάτι του Petergof , 1837 (Ρομαντισμός, αστικό τοπίο)

Αίβαζόφσκυ, Σεληνόφωτο βράδυ στην Κριμαία. Γκουρζούφ, 1839 ,  101 Χ 136

Αίβαζόφσκυ, "Οδησσός", 1840

Έτσι  βρέθηκε  στον  γενέθλιο  τόπο  του, στην  Θεοδοσία. Στρώθηκε  στην  δουλειά. Ζωγράφιζε  συνεχώς  θαλασσινά  τοπία και  τα  ατελείωτα  καράβια που  έκαναν καθημερινή  παρέλαση στο εμπορικό λιμάνι. Τον δεύτερο χρόνο παραμονής του,   προέκυψε  μια  ευκαιρία  για  τον  Αϊβαζόφσκυ! Ο  αρχηγός  της  ακτοφυλακής  του  Καυκάσου, ο Ν. Ραγιέφσκυ, του  προτείνει να  πάρει  μέρος   στα  γυμνάσια  του  στόλου  της  Μαύρης  Θάλασσας.  Έτσι, ο Ιβάν μέσα  στον χρόνο θα  βρεθεί 3  φορές μέσα  στην θάλασσα. Το  πιο σπουδαίο έργο του από εκεί  είναι  το  «Στρατεύματα  της απόσπασης  στην κοιλάδα Subashi», έργο που το  αγόρασε  ο Τσάρος   παίρνοντας  τον  υπό  την  προστασία  του. Το  Ρωσικό  Ναυτικό,  που το είχε ιδρύσει ο Μεγάλος Πέτρος το 1696, θα τον περιβάλλει  με  εκτίμηση και  σεβασμό σαν  άνθρωπο και  σαν  καλλιτέχνη. 

«Στρατεύματα  της απόσπασης  στην κοιλάδα Subashi»

Πορτρέτο του Ναυάρχου  Lazarev,
Αϊβαζόφσκυ, 1839

Ο Ιβάν γνωρίζει  τον  σπουδαίο  Ναύαρχο   Μιχαήλ Πέτροβιτς Λαζάρεφ.  Αυτός   είχε  συμμετάσχει  στον Ρωσο-Σουηδικό πόλεμο (1808-1809), εναντίον του Ναπολέοντα το 1812,  πραγματοποίησε 3 φορές τον περίπλου της γης, συμμετείχε στη  Ναυμαχία του Ναυαρίνου το 1827 και ήταν αυτός που εισηγήθηκε την δημιουργία ατμοκίνητου στόλου.  Γνωρίζει  επίσης  τους   σπουδαίους  Ναυάρχους Βλαντιμίρ Κορνίλοφ (Ναυμαχία του Ναυαρίνου)  και  Πάβελ  Ναχίμοφ. Ο Ναχίμοφ  συμμετείχε επίσης  στην  Ναυμαχία του Ναυαρίνου με το πλοίο «Αζόφ» πολεμώντας τους Τούρκους  «με εξαιρετικό θάρρος» ενάντια σε  5-6 πλοία ταυτόχρονα  και  γίνεται μεγάλος λόγος για το όνομα του. Εκτός από σπουδαίος πολεμιστής έγινε  γνωστός   και ως ένας άνθρωπος δίκαιος, πολύ προσεκτικός στις ανθρώπινες σχέσεις.  Απαγόρευε τις σωματικές  τιμωρίες στο πλοίο του, θυσίαζε τον εαυτό του για τους ναύτες του όταν  κινδύνευαν (Σημείωση: Στο Αγγλικό ναυτικό ήταν κανόνας η σκληρή ή αδιάφορη  μεταχείριση του κατώτερου πληρώματος. Στο Ρωσικό λιγότερο γιατί έβλεπαν ο ένας τον άλλον  σαν πατριώτη που αγωνίζεται για την χώρα του). Ο Ναχιμόφ τους ξεπερνούσε όλους σε ήθος!  Ήταν «αληθινός πατέρας για το κατώτερο ναυτικό προσωπικό.. και  ζητούσε από τους αξιωματικούς του να είναι πρωτίστως ηθικοί και από τους ναύτες να αγαπάνε την πατρίδα τους, να σέβονται τους συντρόφους τους.. Ούτε να σκύβουν τα κεφάλια, ούτε να σπάνε  τις πλάτες: Μόνο σεβασμό και αφοσίωση». Πέθανε στη μάχη στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου που ζωγράφισε τόσες φορές ο Αϊβαζόφσκυ. (Ονομάστηκε Κριμαϊκός γιατί οι περισσότερες μάχες έλαβαν χώρα στη Κριμαία. Είναι ο πρώτος πόλεμος που έγινε εκτεταμένη χρήση του τηλεγράφου. Επίσης, συμμετείχαν εθελοντικά υπέρ των Ρώσων, 1000 ‘Έλληνες με αρχηγούς τους Πάνο Κορωναίο και Αριστείδη Χρυσοβέργη). (πληροφορίες για τον Ναχιμόφ από την σελ. avantgardecentre.gr/20170705). 

Ναύαρχος Πάβελ  Ναχίμοφ
Δεν είναι ζωγραφισμένο απο
τον Αϊβαζόφσκυ

Ο Αϊβαζόφσκυ ζωγράφισε  τον Λαζάρεφ  και στην  πορεία  ζωγράφισε και  τις  Ναυμαχίες που έχουν πάρει μέρος και ήταν καθοριστικές  στην ιστορία.  Τους Ναύαρχους τους έζησε συμμετέχοντας στα γυμνάσια. Μίλησαν,  έφαγαν μαζί  και  τον  επηρέασαν  σαν  νεαρό. Ο Αϊβαζόφσκυ ήταν ένας  νέος που θαύμασε τον δυναμικό και ερευνητικό  χαρακτήρα του Λαζάρεφ, ο οποίος μέχρι το τέλος της ζωής του δεν ζητούσε χάρες από τους ανώτερους του, ούτε καν να του προστατεύσουν την οικογένεια του μετά τον θάνατο του, αλλά πάλευε μόνος του σκληρά. Μελετώντας την βιογραφία του ήταν έτσι  από μια σοφία. Ήξερε τι σημαίνει να ζητάς χάρες: Δουλοπρέπεια και ανταλλάγματα. Δεν είχε διδαχθεί να ζει έτσι και ήθελε αυτό να το περάσει στα παιδιά του.  Για τον Κορνιλόφ  αυτό  που  ξέρουμε  είναι  ότι ήταν γνώστης της δουλειάς του, κυβερνούσε το πλοίο «Θεμιστοκλής», ήταν  δραστήριος  και πατριώτης και γρήγορα  στην  καριέρα  του είχε περάσει τον ανώτερο του τον Ναχιμόφ,  αλλά  η  σχέση  τους  δεν  επηρεάστηκε  από  αυτό,  γιατί  και  οι  δύο  δεν  ήταν  ανταγωνιστικοί  μεταξύ  τους. Διαφορετικά τα ζητούμενα τους. Ο Ναχιμόφ θα άφηνε ασυγκίνητο τον Αϊβαζόφσκυ; Ήταν ένας ψηλός, καθαρός άνθρωπος, με  μπλε  μάτια που έλαμπαν από καλοσύνη, μορφωμένος. Του άρεσε πολύ το διάβασμα,  όχι  σαν  επίδειξη  αλλά  επί  της  ουσίας. Η  ψυχή  του  αντλούσε  δύναμη  από  την  αγάπη  και  τον  σεβασμό  που  τα  έκανε  πράξη  στην καθημερινότητα του. Ήξερε πως ο κάθε άνθρωπος ζει με τα βάσανα του.  Κινδύνευε για τους άλλους γιατί έμπαινε στην δεινή τους θέση. Είχε βαθειά ενσυναίσθηση. Διαβάζω πως «Η μεγάλη και ευγενική ψυχή του δεν μπορούσε ποτέ να παραμείνει  αδιάφορη στην θλίψη του άλλου» (Litres.ru/Vladimir-shigin/sinop-sobranie-sochineniy/chitat-onlayn/page-2/). Ήταν ένα πρότυπο έμπρακτης καλοσύνης. Αυτός ο «αληθινός πατέρας», όπως όλοι τον αποκαλούσαν, ήταν δυνατόν να μην μίλησε στη  ψυχή  του   νεαρού  ζωγράφου  μας;

Αυτά τα βιώματα αντανακλούν πάντα μέσα στο έργο του καλλιτέχνη. Είναι μέρος της κίνησης του χεριού του όταν ζωγραφίζει, μέρος των χρωμάτων που χρησιμοποιεί, μέρος των θεμάτων που επιλέγει   και  το  βλέπουμε  σε  εκείνα  τα  έργα  του.

Αίβαζόφσκυ, Παρέλαση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας το 1849" 
(το πρώτο  είναι η ναυαρχίδα  "12 Απόστολοι"  Εργο του 1886)

Στο έργο του  Αϊβαζόφσκυ  «Παρέλαση του στόλου στη  Μαύρη θάλασσα το 1849», με πρώτη την ναυαρχίδα το πλοίο «12 Απόστολοι» που θα ζωγραφίσει το 1886, βλέπουμε κάτω δεξιά συγκεντρωμένους τον Τσάρο Νικόλαο Ά που ακουμπά την κουπαστή και κοιτάζει με ενθουσιασμό τον  άψογο  σχηματισμό των πολεμικών του πλοίων. Όλα σε τάξη τέτοια που προσδίδουν το αίσθημα ασφάλειας για την Ρωσία.  Δίπλα του στέκονται ο Λαζάρεφ, ο Κορνιλόφ και ο Ναχιμόφ σαν μια συνεκτική ομάδα. Η  λευκότητα από τα πανιά των πλοίων με τον άνεμο να τα χαϊδεύει δίνουν αγαλλίαση στον Τσάρο. Δυστυχώς όμως, η αίσθηση ισχύς του θεαματικού στόλου είναι απατηλή.  Η Γαλλία και η Αγγλία φτιάχνουν τα ατμόπλοια. Η Ρωσία θα πληρώσει αιματηρά αυτή την αργοπορία της. Σε αυτό το σημείο ας σκεφτούμε και τη δική μας σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα και τις ανάγκες της.

Ας επανέλθουμε στην βιογραφία του Αϊβαζόφσκυ. Στις  23/9/1839 γυρνά στην Αγία Πετρούπολη και αποφοιτά από την Ακαδημία. Ταυτόχρονα μπαίνει  στον  κύκλο του  Ρώσου μουσικοσυνθέτη  M. Glinka (αναφέραμε στην αρχή τη σχέση τους) και του  ζωγράφου Karl Pavlovich. Οι σχέσεις του Ιβάν και με άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες μόνο ευεργετικές ήταν για την δουλειά του.

Αίβαζόφσκυ, Επίσκεψη του Μπάιρον στους Μιχαρίστες στο νησί του Αγίου Λαζάρου στη Βενετία, 1899

Πορτρέτο του αδελφού του
 Gabriel Ayvazyan 1883

Ιούλιο του 1840, ο Αϊβαζόφσκυ με την υποτροφία της  Σχολής του, μαζί με την τάξη του στο τοπίο από την Ακαδημία Τεχνών  όπου  την  αποτελούσαν  οι απόφοιτοι  ζωγράφοι Vasily  Sternberg, Vorobyov, Login  Frikke, Gregory  και   Mikhail  Elson κ.α, θα πάνε στη Ρώμη, αφού πέρασαν πρώτα από τα κέντρα των καλών τεχνών της Βενετίας και της  Φλωρεντίας. Στην Βενετία ο  Αϊβαζόφσκυ  θα  επισκεφτεί τον αδελφό του που ήταν μοναχός  στο μοναστήρι του Αγίου Λαζάρου. Ο Ιβάν μένει στο δωμάτιο του λόρδου G.Byron  ο οποίος είχε έλθει εκεί για να μελετήσει την αρμενική γλώσσα. Ζωγραφίζει τον αδελφό του και πολύ αργότερα το έργο του «Επίσκεψη του Byron στους Μιχαρίστες».  Αυτό το πολύ  σημαντικό  ταξίδι του Ιβάν στην Ιταλία από κάθε άποψη, θα διαρκέσει μέχρι το 1844  δηλ.  θα κρατήσει 4  χρόνια.  Ο Αϊβαζόφσκυ  έγραφε για την Ιταλία: «Ιταλία! Σε αυτή την λέξη βρίσκεται η δεύτερη φύση του καλλιτέχνη!». Στην  Βενετία θα γνωρίσει τον συγγραφέα Ν. Γκόγκολ και θα γίνουν φίλοι. Επισκέφτηκε και τα ερείπια της Πομπηίας.  Ο  Αϊβαζόφσκυ  εργαζόταν συστηματικά και σταθερά. Έμαθε περισσότερα για την τέχνη του. Εργάζεται από μνήμης επειδή κατέληξε να πιστεύει πως το πινέλο δεν μπορεί να συλλάβει αυτόματα την κίνηση της φύσης. Οπότε είναι αδύνατον να δουλεύεις εκ του φυσικού το φως μιας αστραπής, την ριπή του ανέμου ή το κύμα. Για να το πετύχει αυτό ο ζωγράφος, πρέπει να έχει χαραγμένη μέσα του την εντύπωση της φύσης που προηγούμενα είδε. Μελέτησε από κοντά τους μεγάλους δασκάλους και κάτω από τον ήλιο πήρε άλλες εντυπώσεις για την ζωγραφική ματιά του. Για σχεδόν ένα μήνα προσπαθούσε σαν τον Ρώσο ζωγράφο Shchedrin (είχε πεθάνει 10 χρ. πριν στην Ιταλία)  να ζωγραφίσει   με φωτογραφική ακρίβεια, ποιητική διάθεση και απευθείας από την φύση  αλλά κατάλαβε πως η αντίληψη του για την φύση και η ερμηνεία της στα μάτια του ήταν  διαφορετική. Τα τοπία του Shchedrin ήταν ήρεμα, λυρικά, στοχαστικά και ο Ιβάν προτιμούσε τις δυναμικές  καταστάσεις  της θάλασσας.  Επομένως, τα θέματα του έγιναν  πιο δραματικά.

Αίβαζόφσκυ, Ο κόλπος της Νάπολης 1841

 "Συνάντηση ψαράδων στην ακτή του κόλπου της Νάπολης",
 Αίβαζόφσκυ,1842, 58 X 85

Είχε τακτικές εμφανίσεις  στις Ιταλικές  εκθέσεις, που  του  είχαν  χαρίσει  πρωτοφανή αναγνώριση! Τα νέα έφθαναν στην Πετρούπολη, η οποία από τις αρχές του 19ου αιώνα είχε έντονη εκδοτική δραστηριότητα. Συνέπεσε με την  χρυσή εποχή του Ρωσικού πολιτισμού. Δημοσιεύονταν πάνω  από  80  εφημερίδες και περιοδικά με ποικιλία θεμάτων. Το όνομα του  Αϊβαζόφσκυ ήταν μέσα σε όλα τα έντυπα ανελλιπώς  με  θαυμασμό  ή  και  επίκριση! Άλλοι έψαχναν νόημα στο έργο του, άλλοι παραλληλισμούς με αφηγηματικά λογοτεχνικά είδη (όπως ο  Ντοστογέφσκυ), άλλοι πάλι τον κατηγορούσαν για  υπερβολική φαντασία. Ο τύπος ενδιαφερόταν   μέχρι και τις προσωπικές επιστολές του.

"Χάος. Η δημιουργία του κόσμου", 
Ιβάν Αϊβαζόφσκι, 1841 

Από τα δημοσιεύματα της Art Gazete: «Οι πίνακες του Αϊβαζόφσκυ είχαν στη Ρώμη τις καλύτερες κριτικές της έκθεσης. Η «Ναπολιτάνικη νύχτα», «Η θύελλα» και «Το Χάος», προκάλεσαν τέτοιαν αίσθηση.. που όλη η υψηλή κοινωνία και τα παλάτια των ευγενών έχουν να κάνουν με αυτόν τον φημισμένο τοπιογράφο από την Νότια Ρωσία. Οι εφημερίδες του έπλεξαν το εγκώμιο και υποστήριξαν με ένα στόμα πως μόνο ο Αϊβαζόφσκυ μπόρεσε τόσο πειστικά και αληθινά να συλλάβει το φως, τον αέρα και το νερό. Ο Πάπας Γρηγόριος 16ος  αγόρασε «Το Χάος» και το ανάρτησε στο Βατικανό, όπου συνήθως βρίσκουν  θέση τα έργα μόνο μεγάλων καλλιτεχνών. «Το Χάος του Αϊβαζόφσκυ θεωρήθηκε σαν κάτι το πρωτοφανές και χαρακτηρίστηκε σαν το θαύμα της τέχνης» (γράφει το  βιβλίο «Αϊβαζόφσκυ» , εκδ. Aurora Art Publishers, Lenigrand, 1980, σελ. 8) και ο Πάπας του απονέμει το χρυσό μετάλλιο των Τεχνών.

Η ίδια εφημερίδα το 1841 έγραφε:  «Σεβόμαστε πάντα το εξαιρετικό ταλέντο του νεαρού  συμπατριώτη μας. Η επιτυχία στην Ιταλία είναι σπουδαίο πράγμα για έναν καλλιτέχνη και είμαστε στην ευχάριστη  θέση να παρουσιάζουμε έναν νέο, ένδοξο όνομα στα χρονικά μας, για την χαρά των φίλων της τέχνης. Για την δόξα των τεχνών στη Ρωσία». Σε άλλη έκδοση της έγραφε: «Αγαπούν το σπίτι του καλλιτέχνη μας στην Νάπολη τόσο πολύ που είναι γεμάτο όλη μέρα με επισκέπτες. Ευγενείς, ποιητές, επιστήμονες, καλλιτέχνες, τουρίστες.. τον αναγνωρίζουν ως ιδιοφυΐα. Ακόμα και ο βασιλιάς της Νάπολης εξέφρασε την επιθυμία του μέσω του απεσταλμένου μας Κόμη Γκούριερ να δει τον Ρώσο καλλιτέχνη και τους υπέροχους πίνακες του και αγόρασε από αυτόν έναν πίνακα που απεικονίζει τον στόλο της Νάπολης»  (βλέπε για τα παραπάνω στο tg-m.ru/articles/1-2017-54).

Ο Πέτρος Ά στην Κρασνάγια Γκόρκα, ανάβει φωτιά στην ακτή για να στείλει ένα μήνυμα στα πλοία του  2,23 X 3,35

Οι συντάκτες έγραφαν επίσης πως δεν προλάβαιναν να δαχτυλογραφήσουν τα κείμενα τους και ο Ιβάν έφτιαχνε άλλους 3-4 πίνακες που έπρεπε να αντικαταστήσουν τις φωτογραφίες των έργων του στα έντυπα τους πριν εκδοθούν!  «Εκπληκτικά γρήγορη δουλειά και ακατάπαυστος ο νεαρός καλλιτέχνης!» (βλέπε στο tg-m.ru/articles/1-2017-54). Στην  ίδια πηγή  διαβάζουμε πως ο ίδιος ο Αϊβαζόφσκυ   έγραφε στις επιστολές του πως ήταν απασχολημένος συνεχώς. Πήγαινε για μέρες στις φουρτουνιασμένες θάλασσες κοντά στα μεγαλοπρεπή βράχια και τα κατέγραφε. Τα έργα του εκείνη την περίοδο ήθελε να είναι  πιο ποιητικά. Πίστευε πως το να ακολουθείς πιστά την φύση σε έκανε να χάνεις τον αυτοσχεδιασμό σου. Οι εφημερίδες έγραφαν πως  ο Ιβάν «ζωγραφίζει μόνο όταν τον πυροδοτεί η φλογερή φαντασία του». Και ο ίδιος εξέθεσε σε μιαν έκθεση του 2 έργα με ακριβώς το ίδιο θέμα, το ίδιο τοπίο.  Το ένα το έκανε όπως ακριβώς ήταν και το άλλο πιο φανταστικό. Όλοι παρέκαμψαν το πρώτο και εστιάστηκαν με τα πιο κολακευτικά λόγια στο δεύτερο, στην άγρια φύση!  Στην Νάπολη ανέπτυξε την δική του θεωρία: «Ένας ζωγράφος που αντιγράφει μόνο  τη φύση γίνεται σκλάβος  με δεμένα χέρια και πόδια». Εδώ  μας  θυμίζει  τον  Πλάτωνα  που  μας  λέει  ότι  η  τέχνη  δεν  μπορεί  να  αντιγράψει  την  φύση.  Δούλευε κυρίως έχοντας κρατήσει στην μνήμη του τα τοπία. Έλεγε: «Στους πίνακες μου, εκτός από το χέρι και την φαντασία μου, ο Θεός με έχει προικίσει σε αφθονία με  καλλιτεχνική μνήμη.. Θυμάμαι συχνά με εκπληκτική σαφήνεια αυτό που είχα δει πριν δεκάδες χρόνια». (βλέπε Kachoni S.A. σελ. 122-123).

Ξαφνικά στην Ιταλία όλοι οι  ζωγράφοι, μεγάλα ονόματα αλλά και  άλλοι,  αρχίζουν να τον μιμούνται! Μέχρι τότε, η θαλασσογραφία σαν θέμα ήταν αδιάφορο, σχεδόν άγνωστο θέμα. Τώρα, τέτοιες σκηνές άρχισαν να κατακλύζουν  την  τέχνη. Τι ήταν αυτό που τους γοήτευε όλους στη ζωγραφική του; Ο ζωγράφος Τέρνερ θα απαντήσει πιο κάτω: Η πιστή και ταυτόχρονα  η  δραματική απεικόνιση της θάλασσας. Μια μοναδική ικανότητα να απεικονίζει  το υγρό στοιχείο και τις ανταύγειες του ήλιου ή του φεγγαριού πάνω του, όσο και η αίσθηση του αέρα!

 "Ο κόλπος της Νάπολης τη φεγγαρόλουστη
 νύχτα. Βεζούβιος", Αίβαζόφσκυ,1840,  27 X 20

Το 1842, ο διάσημος ζωγράφος της Αγγλίας, ο εκπρόσωπος του Ρομαντισμού, ο Τέρνερ ταξίδεψε στην Ιταλία. Επισκέφτηκε τους χώρους εκθέσεων και είδε  το έργο του Αϊβαζόφσκυ. Ο Τέρνερ ήταν τότε 65 χρ. και ο Αϊβαζόφσκυ μόλις 25 χρ. Τον εντυπωσίασε ιδιαίτερα το έργο του  Ιβάν  «Ο κόλπος  της Νάπολης με φεγγάρι» και του αφιέρωσε μια ελεγεία του στα Ιταλικά:

 «Σε αυτόν τον πίνακα, βλέπω τη σελήνη ολόχρυση και ασημένια να καθρεπτίζεται στην θάλασσα που απλώνεται στα πόδια της.. Και πάνω στη ράχη της θάλασσας, το αεράκι παίζοντας, αφήνει μια γραμμή από τρεμουλιαστά κύματα σαν ένας χείμαρρος από αστραπές φωτιάς ή σαν την απαστράπτουσα κορώνα ενός παντοδύναμου βασιλιά! Συγχώρα με, μεγάλε καλλιτέχνη, αν παρασύρομαι. Ο πίνακας σου με μάγεψε τόσο που μπλέχτηκα ανάμεσα σε αλήθεια και τέχνη. Τέτοια είναι η δύναμη και η ευγένεια της τέχνης που μόνο μια  μεγαλοφυΐα μπορεί να εμπνεύσει».

Αίβαζόφσκυ, Η Μαύρη θλάλασσα τη νύχτα,
Αίβαζόφσκυ, 1879

Ίδια ήταν η επιτυχία του Ιβάν και στο Παρίσι σε έκθεση του το 1842, όπου του απένειμαν χρυσό μετάλλιο και αργότερα, το 1857, τον ανακήρυξε το Συμβούλιο της Παρισινής Ακαδημίας Τεχνών  μέλος  της   Λεγεώνας  της  Τιμής. Μια διάκριση που πολύ σπάνια δίδονταν   στους ξένους. Ο Αϊβαζόφσκυ θα  ταξιδέψει και  στην  Ελβετία, Γαλλία, Ολλανδία όπου οργάνωσαν πολύ επιτυχημένη έκθεση προς τιμή του, ονομάζοντας τον μέλος της η τοπική Ακαδημία Τέχνης. Ταξίδεψε   και  στην  Αγγλία. Μάλιστα, σε ταξίδι του εκεί, το ατμόπλοιο που ταξίδευε έπεσε σε μεγάλη φουρτούνα με μια φοβερή καταιγίδα. Όλοι νόμιζαν πως ο Ιβάν πνίγηκε και παντού τα δημοσιεύματα γέμισαν με νεκρολογίες για αυτόν. Μπορούμε να φανταστούμε την ταραχή και τον πόνο που προκάλεσαν άθελα τους στην πατρική του οικογένεια. Οι φήμες επανορθώθηκαν σύντομα.

Ο Αϊβαζόφσκυ επιστρέφει  θριαμβευτικά  στην  Ρωσία  το  1844. Το Συμβούλιο της Ακαδημίας Τεχνών στην Αγ. Πετρούπολη του απένειμε τον τίτλο του Ακαδημαϊκού ενώ με διάταγμα του Τσάρου γίνεται μέλος του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού με τον τίτλο του επίσημου ζωγράφου και με το δικαίωμα να φέρει την στολή του Σώματος. Αυτό του επιτρέπει να παρακολουθεί από κοντά τις Ρωσικές αποστολές έρευνας κατά τη διάρκεια της ζωής του στην Τουρκία, Ελλάδα,  Αίγυπτο, Αμερική και Ασία.

Αίβαζόφσκυ, Φεγγαρόλουστη νύχτα δίπλα
στη θάλασσα, 1847

Αίβαζόφσκυ, Η Ακρόπολη της Αθήνας,

Την  άνοιξη  του 1845 ο Ιβάν μαζί με τον ιδρυτή της Γεωγραφικής Εταιρίας της Ρωσίας τον Ναύαρχο Λύτκε, θα κάνουν των περίπλου των ακτών της Μ. Ασίας και των Ελληνικών νησιών (Ρόδο, Πάτμο, Κρήτη κτλ.). Στην Πόλη θα πάει μετά από πρόσκληση του Σουλτάνου Abdulhamid Β (1876-1908). Θα ταξιδέψει εκεί 8 φορές από το 1845 ως το 1890 και θα  πραγματοποιήσει 2 εκθέσεις. Του είχαν αναθέσει να ζωγραφίσει πίνακες. Σήμερα, 30 από αυτούς εκθέτονται σε Μουσεία της Τουρκίας.  Η σχέση του Ιβάν με τον Σουλτάνο αρχίζει να παγώνει από το 1882 γιατί  φανερώνονται οι αντί – Αρμενικές πολιτικές  που  καταλήγουν   το 1895 με τις μαζικές σφαγές των Αρμενίων από τους Οθωμανούς. 

Αίβαζόφσκυ, Καφετέρια από το Τζαμί
Ortaköy στην Κωνσταντινούπολη, 1846

Αίβαζόφσκυ, Βόλτα με βάρκα από Kumkapi
 στην Κωνσταντινούπολη, 1846

Αίβαζόφσκυ, Άποψη της Κωνσταντινούπολης και του Βοσπόρου. 1856

Αϊβαζόφσκυ, Η Ακρόπολη της Αθήνας

Αίβαζόφσκυ, Το νησί της Ρόδου,1861,   91 X 1,26

Αίβαζόφσκυ, Νύχτα στο νησί της Ρόδου, 1850

Αίβαζόφσκυ, 1854 Πανσέληνος με φουρτούνα στη Νήσο Πάτμο

Αϊβαζόφσκυ, Έλληνας Νησιώτης

Αίβαζόφσκυ  "Palikar στο Άγιον Όρος", 1845 

Ο Αϊβαζόφσκυ στα ταξίδια του  δούλευε πολύ. Τα σκίτσα του γέμιζαν πολλά μπλοκ που είχε μαζί του.  Μετά το ταξίδι του γίνονταν   μεγάλοι  πίνακες.  Ήταν η καλύτερη  του  περίοδος όσον  αφορά   τα  έργα  του, όπως  και  οι  πόλεις της Μαύρης Θάλασσας όπου εγκαθίσταται   για αυτόν τον σκοπό.  Εξαιρετικά τα έργα του που  απεικόνιζαν  την Πόλη, την Οδησσό και τα έργα του που απεικόνιζαν  τον Πούσκιν.  Τα οικονομικά του Ιβάν ήταν τώρα  ιδιαίτερα ανθηρά. Δεν  τον  ενδιέφερε  πια να είναι ένας  αυλικός ζωγράφος.  Τώρα  μπορούσε  να  θέλει   μια δική  του  σταθερή γωνιά  να δουλεύει. Εγκαταστάθηκε  μόνιμα    στην Θεοδοσία. Αγόρασε ένα μεγάλο οικόπεδο και έχτισε το σπίτι του που θύμιζε Ιταλικό Παλάτι, το οποίο  ήταν  πάντα   γεμάτο  επισκέπτες. Η διακόσμηση του σπιτιού του, όσο περνούσαν τα χρόνια,   γινόταν πιο  πλούσια και επιβλητική. Παντού κυριαρχούσε το χρυσό. Χρυσές καρέκλες, χρυσοί καθρέπτες. Όλα επιχρυσωμένα. Στο σαλόνι του υπήρχαν κάρτες με πρόσωπα της Τσαρικής οικογένειας και των Υπουργών που τόνιζαν  τις  υψηλές  διασυνδέσεις  του.  Στον  τοίχο  ενός  διπλανού  δωματίου  κρέμασε  ένα   μεγάλο ολόσωμο πορτρέτο του   με όλα τα παράσημα που  είχε  βραβευτεί  από  τον  Τσάρο  και  από  τα  Τάγματα.   Πολλοί από τους επισκέπτες του αναρωτιόταν αν ένας τόσο διάσημος καλλιτέχνης χρειάζεται τέτοια επίδειξη των διασυνδέσεων του και τόσες κοσμικές τιμές. Εν τω μεταξύ, η εμφάνιση του έμοιαζε όλο και  περισσότερο με γραφειοκράτη υπάλληλο παρά με έναν ζωγράφο!  Ωστόσο  στον χώρο που ζωγράφιζε  δεν  υπήρχε  τίποτε  από  αυτά,  παρά  μόνον  τα  έργα  του.  Ίσως ήταν ο μόνος χώρος που  του επέτρεπαν οι κοινωνικές συνθήκες  να είναι  αυτό που ήταν μέσα του!    Στην πορεία   μετέτρεψε  το σπίτι  του  σε ιδιωτικό Μουσείο ανοιχτό για τους επισκέπτες και πρόσθεσε μια γκαλερί. Σήμερα είναι το κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης Θεοδοσίας Αϊβαζόφσκυ.

Άνοιξη του 1846, έξι πολεμικά πλοία με επικεφαλής την  ναυαρχίδα του στόλου της Μαύρης Θάλασσας «12 Απόστολοι» υπό την ηγεσία του πιο γνωστού ναυτικού Διοικητή Βλαντιμίρ Κόρνιλοφ  (έχουμε αναφερθεί στο όνομα του), πήγαν στην Θεοδοσία  για να συγχαρούν τον Ιβάν όταν γιόρταζε την πρώτη του δεκαετία του εκεί!! Στη γιορτή  πήραν  μέρος και οι φίλοι του Ναύαρχοι Λαζάρεφ κ.α. , οι οποίοι συνέχιζαν να τον υποστηρίζουν.

Ρωσική μοίρα στη στάση της Σεβαστούπολης   1846,  1,21 X 1,91

Από το 1846 ως το 1848  ζωγράφιζε   τις πιο όμορφες ελαιογραφίες αφιερωμένες σε μεγάλες ναυμαχίες και στο ηρωικό παρελθόν του Ρωσικού Στόλου. Εικόνες που με  το  πινέλο  του   δημιούργησε   έξαρση στην ψυχή του θεατή! Ας δούμε το έργο του «Η ναυμαχία του Τσεσμέ» που απεικονίζει την ναυμαχία μέσα στην νύχτα με δραματική ένταση, με γκάμα φωτοσκιάσεων  και στις φλόγες το Τουρκικό πολεμικό πλοίο που λάμπει τόσο έντονα, ενώ τα βαριά σύννεφα καπνού που βγάζει η φλόγα φθάνουν ως τον ουρανό. Η αντανάκλαση όλων αυτών στην θάλασσα, υπέροχη! Η σκηνή είναι έτσι δοσμένη που εντυπωσιάζει! Άλλα εκπληκτικά έργα  του Ιβάν είναι και «Η ναυμαχία στα στενά της Χίου» με άριστη απόδοση του βάθους της σκηνής και το έργο του  «Μπρίκι Ερμής».

                                  ΚΑΠΟΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ  ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ  ΠΟΥ ΖΩΓΡΑΦΙΣΕ 

                                            Ο  ΑΪΒΑΖΟΦΣΚΥ  ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ

"Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη", 1881

Αίβαζόφσκυ, "Η επίθεση μου", 1877

Αίβαζόφσκυ, "Η μάχη του Ναβαρίνου", 1846, 1,72 X 2,34 (2)

"Η Μάχη του Τσέμε" Αϊβαζόφσκι αφιερωμένος στην  νίκη του ρωσικού ναυτικού
στις 24-26 Ιουνίου (5-7 Ιουλίου), 1770.

Αίβαζόφσκυ, "Η μάχη του Τσεσμέ", 1886

Αίβαζόφσκυ, "Μάχη της Χίου στις 24 Ιουνίου 1770", 1848

 "Το μπρίκι "Ερμής"  δέχετε επίθεση από δύο τουρκικά πλοία",
Αίβαζόφσκυ,1892, 339 Χ212

         ΚΑΙ  ΚΑΠΟΙΑ  ΕΡΓΑ ΤΟΥ  ΑΪΒΑΖΟΦΣΚΥ  ΜΕ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Αίβαζόφσκυ, Η προδοσία του Ιούδα 1834 ,  41 X 56 

Αίβαζόφσκυ, Ο Ιησούς περπατά στο νερό, 1888

Αίβαζόφσκυ, Ο Ιησούς περπατά στο νερό, 1888

Αίβαζόφσκυ, "Δημιουργία του Κόσμου", 1864, 1,96X 2,33

Αίβαζόσκυ, "Κατάβαση του Νώε από το Όρος Αραράτ", 1889,    130 x 215

Αίβαζόφσκυ, "Το πέρασμα των Εβραίων απο την Ερυθρά Θάλασσα"   1891

Βάπτισμα του Αρμενικού λαού

Αίβαζόφσκυ, Ναυάγιο του Λέφορτ, 1858

 

Ο Αίβαζόφσκυ με την πρώτη του γυναίκα και τις 4 κόρες του

Το 1848 παντρεύτηκε  την  Αγγλίδα  Τζούλια  Γκρέφς  (Yulia Yakovleva Grevs ), κόρη γιατρού που υπηρέτησε στις Ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Έκαναν 4 κόρες: Την Ελεάνα, την Μαρία, την Αλεξάνδρα και την Ζάννα. Μετά από 12 χρ. γάμου χωρίζουν  γιατί η  γυναίκα του ήθελε να ζήσει στην Αγ. Πετρούπολη. Πήρε  τις  κόρες του και  μετακομίσουν τελικά μόνιμα στην Οδησσό.  Να  θυμηθούμε  πως  εκεί  το ελληνικό στοιχείο ήταν ακόμα πιο έντονο. Ο Ιβάν θα μείνει μόνος του. 

Οι δυο κόρες του Ιβάν θα παντρευτούν Έλληνες. Η Ελένη παντρεύτηκε τον γιατρό Πελοπίδα Λάτρη και η Αλεξάνδρα παντρεύτηκε τον  Μιχαήλ Λάμψη. Πολλά  από τα εγγόνια  του Αϊβαζόφσκυ έγιναν διάσημοι καλλιτέχνες. Ο μεγάλος γιος της Ελένης, ο Μιχαήλ Λάτρης (Mikhail Pelopidvich Latri)  έγινε ζωγράφος και ασχολήθηκε και με την κεραμική. Μετανάστευσε στην  Ελλάδα το 1920 και έγινε Διευθυντής της Βασιλικής Κεραμοποιίας. Ζωγράφιζε τοπία της Αθήνας, της Μυκόνου και της Δήλου όπου στην τελευταία συμμετείχε στις αρχαιολογικές ανασκαφές. Τα πολλά του σχέδια  βρίσκονται σήμερα στην Πινακοθήκη της Θεοδοσίας. Η τεχνοτροπία του δεν έχει καμιά σχέση με του παππού του. Τελικά, ο Μιχαήλ θα αναγκαστεί το 1924 να μετακομίσει στο Παρίσι λόγω της πολιτικής κατάστασης στην Ελλάδα. Πέθανε  εκεί Φεβρουάριο του 1941 όταν οι Γερμανοί ναζί μπαίνουν στο Παρίσι.   Ο αδελφός του Μιχαήλ, ο Αλεξάντερ είναι ο μοναδικός που, με αίτημα του στον Τσάρο  το οποίο  έγινε δεκτό, θα πάρει το επίθετο του παππού του αλλά δεν θα γίνει ζωγράφος. Μετανάστευσε  και αυτός στην Ελλάδα μετά την επανάσταση στη Ρωσία του 1917.

Mikhail Latri  "Μύκονος"

"Θωρηκτό σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα".
 Mikhail Latri

Η κόρη του Μαρία είχε και αυτή έναν γιο ζωγράφο τον Alexey Vasilievich Ganzen. Θαλασσογράφος,   καθηγητής,  καλλιτέχνης στο Ρωσικό Υπουργείο Ναυτιλίας.  Η κόρη του Ζάννα (Zhanna) έκανε και  2 γιους που και οι δυο συνδύαζαν την τέχνη και τον πόλεμο. Ο πρώτος, ο Nikolai Konstantinovich Artseulov έφθασε το 1920  στο βαθμό του Αντισυνταγματάρχη ενώ παράλληλα ήταν και αυτός θαλασσογράφος. Ο δεύτερος, ο Konstantin Konstantinovich Artseulov έγινε πιλότος της Πολεμικής Αεροπορίας και εικονογράφος. 

Alexey Vasilievich Ganzen

Alexey Vasilievich Ganzen

Ο  Αϊβαζόφσκυ το 1948, την εποχή που η γυναίκα του με τις κόρες του μετακόμισαν σε άλλη πόλη, πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση στην Μόσχα. Η ζωή του, η καθημερινότητα του  δεν  άλλαξε.

Το 1950 θα ζωγραφίσει το πιο διάσημο έργο του: «Το ένατο κύμα», που σήμερα βρίσκεται στο  Μουσείο του Λένιγκραντ. Το θέμα του είναι μια ομάδα ναυαγών πάνω σε ένα κατάρτι σπασμένο η οποία απειλείται από ένα τεράστιο κύμα που είναι έτοιμο να τους σκεπάσει, να τους παρασύρει, να τους χωρίσει  και  να τους  βυθίσει, ενώ πίσω  τους  έρχονται   και   άλλα  κύματα. Τα στοιχεία της φύσης, η θάλασσα και ο αέρας, σε μανία και ο άνθρωπος μέσα σε αυτά, μικρός και αδύναμος να προσπαθεί να κρατηθεί στη ζωή. Όμως, ο  ήλιος  που ξεπροβάλλει μέσα  από χαρούμενα   χρώματα του ουρανού, μας φέρνει  την  ελπίδα.  Δισυπόστατο έργο: Παίζει με την ένταση και την γαλήνη.

Αϊβαζόφσκυ "Το ένατο κύμα" 1850   221 x 332

Το 1851 θα πραγματοποιήσει μεγάλη έκθεση ξανά στην Μόσχα και το 1853  παίρνει  μέρος στις αρχαιολογικές ανασκαφές κοντά στην Θεοδοσία. Προστάτευσε τα μνημεία της Κριμαίας  και με  δικά  του  χρήματα  δημιούργησε το Μουσείο Αρχαιοτήτων  Θεοδοσίας,  όπου  εξελέγχει  πλήρες μέλος της Ιστορίας  Αρχαιοτήτων της Οδησσού. Και δεν είναι τα μόνα που θα κάνει για την Θεοδοσία.

Την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου (1853-1856) πήρε και αυτός μέρος  με  τον  δικό  του  τρόπο. Έφτιαχνε  πολλά σκίτσα  και  ζωγράφιζε  πυρετωδώς τα γεγονότα και την μανιασμένη θάλασσα  και διοργάνωσε  εκθέσεις (1854) για να στηρίξει το ηθικό του στόλου.  Κέρδισε  τον σεβασμό όλων. Ο νεαρός Λέων Τολστόι έγραψε  τα «Διηγήματα  της Σεβαστούπολης»  που   ήταν η αφορμή της γνωριμίας του με τον Ιβάν. Αρχίζει  να  βάζει  και  άλλα  θέματα  στη ζωγραφική  του. Καθώς όδευαν στην δεκαετία του 1860,  έχουμε σκηνές  με άμαξες αγροτών και χωριάτικα σπίτια. Δεν είναι από τα καλύτερα του έργα. Αυτή η αλλαγή λέγεται πως γίνεται λόγω των δημοκρατικών ιδεών που αρχίζουν να εμπνέουν.

Το 1857  ο  Αϊβαζόφσκυ  εκθέτει τα έργα  του  στο Παρίσι και είναι ο πρώτος  ζωγράφος  που του  δόθηκε   η τιμή  του  μέλους της  Λεγεώνας  της  Τιμής.

Αίβαζόφσκυ, Κύμα  1889

Τη  δεκαετία του  1860  ο Αϊβαζόφσκυ  επισκέφτηκε  τον Καύκασο με τα μεγαλοπρεπή  ερυθρόχρωμα  βουνά που τον γοήτευσαν  και έκανε σειρές  έργων με αυτά. Μάλιστα, θα συνδυάσει ποιητικά στα έργα του το δυνατό σταθερό βουνό και την δύναμη της θάλασσας που σκάει  πάνω στα βράχια. Μια σύγκρουση δυνάμεων που ενώ φαίνεται να νικά το σταθερό βουνό και η θάλασσα να αναδιπλώνεται, στο τέλος η θάλασσα δεν χάνει κάτι από την ουσία της, το υγρό της στοιχείο αλλά διαφοροποιείται ο βράχος.   Οι άκρες του γίνονται πιο απαλές, αργά και σταθερά στο χρόνο. Ποιος κερδίζει από αυτή τη σύγκρουση και ποιος χάνει; Κανείς και οι δυο μαζί παράλληλα. Ανάλογα το τι υποστηρίζουμε στην ζωή και που εστιαζόμαστε. Στο ποιος είναι ο νικητής και ο χαμένος ή ποιος ζει στο εδώ και τώρα την αλλαγή, εσωτερικεύοντας αρχικά τον πλούτο όλης αυτής της διαδικασίας; Κανόνας της ζωής  είναι η αλλαγή. «Τα πάντα ρει» έλεγε ο   μεγάλος  Ηράκλειτος. Αυτές τις σκέψεις έκανα βλέποντας αυτά τα έργα του.

Αϊβαζόφσκυ, "Στα ανοικτά των ακτών του Καυκάσου" 1885 (Γκαλερί Tretyakov)

Αϊβαζόφσκυ,  Aul Gunib στο Νταγκεστάν.
Θέα από την ανατολική πλευρά. 1869

Ο  Ντοστογέφσκυ ενθουσιάστηκε με τον πίνακα του Ιβάν  «Η θύελλα κοντά στην Ευπατορία» που ζωγράφισε το 1861. Σε ένα από τα τεύχη του περιοδικού «Vermya» (1861) ο Ντοστογέφσκυ γράφει ως ανώνυμος το άρθρο «Έκθεση στην Ακαδημία Τεχνών», στο οποίο συνέκρινε τον συγγραφέα Alexander Dumas – ο οποίος ήταν ο πιο παραγωγικός συγγραφέας του κόσμου (τα έργα του ήταν γύρω στις 100.000 σελίδες!|)  με το έργο του Αϊβαζόφσκυ. Έγραφε: «Το ταλέντο του Αϊβαζόφσκυ αναγνωρίζεται από όλους, χωρίς αμφιβολία με τον ίδιο τρόπο όπως του A. Dumas και υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ τους. Ο Dumas γράφει με εξαιρετική ευκολία και ταχύτητα, όπως και ο Αϊβαζόφσκυ  παράγει τόσα πολλά έργα. Και ο ένας και ο άλλος εκπλήσσουν με το εξαιρετικά εντυπωσιακό αποτέλεσμα.. περιφρονούν τα συνηθισμένα». 

Αϊβαζόφσκυ  "Η θύελλα κοντά στην Ευπατορία" 1861

 Άλλο θέμα  που θα κερδίσει τον Αϊβαζόφσκυ είναι οι  Έλληνες της  Κρήτης  οι οποίοι  επαναστάτησαν  το 1867 εναντίον του Τούρκου κατακτητή. Ο Αϊβαζόφσκυ  είχε μέσα του από παιδί ριζωμένο από τους Αρμένιους γονείς του τον πόνο της ξενιτιάς   από τους Τούρκους σφετεριστές  και  είχε  ταυτιστεί  με τους Έλληνες  που πολεμούσαν  για την ελευθερία τους. Εξάλλου, πάντα στο περιβάλλον του ζούσε  μαζί  με Έλληνες. Ας θυμηθούμε  και το εικονογραφημένο βιβλιαράκι με την Επανάσταση των Ελλήνων που είχε από μικρός και ζωγράφιζε και αυτός τα σχέδια του. Ένας από τους πιο όμορφους πίνακες του είναι  το  «Στο νησί της  Κρήτης»  στον οποίο μας παρουσιάζει  μια  δραματική σκηνή: Τον αποχωρισμό  των  Ελλήνων   επαναστατών  από τις οικογένειες τους που επιβιβάζονται σε ένα Ρωσικό πλοίο. Ο άνεμος λυγίζει τα δέντρα. Προμηνύεται θύελλα. Ο  Αϊβαζόφσκυ  μέσα από το πλάσιμο και στήσιμο του έργου του μας μεταδίδει την αγωνία του.  Ζωγραφίζει σειρά από πίνακες εμπνευσμένους από τον Ελληνικό Αγώνα για την ανεξαρτησία.

Αϊβαζόφσκυ, "Το νησί της Κρήτης", 1867

Αιβαζόφσκυ, Αυτοπροσωπογραφία του 1874

Να  πούμε  πως  ο  Αϊβαζόφσκυ  τα τόσα πολλά  χρήματα που  έβγαζε, δεν τα κρατούσε μόνο για τον εαυτό του. Πολύ συχνά, τα έσοδα   από τις 125  προσωπικές  του εκθέσεις  πήγαιναν για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ένα μικρό δείγμα: Το 1877  υπέρ  των  οικογενειών  των πολεμιστών, το 1882 υπέρ του Ερυθρού  Σταυρού,  το 1886 υπέρ του Ταμείου των  φοιτητών της Ακαδημίας, το 1887 υπέρ  των  οικογενειών των Kondiot, δηλ. των  Ελλήνων που επαναστάτησαν στο νησί Kond, το 1897 υπέρ των  Ελλήνων και Αρμενίων  που υπέφεραν από τα πογκρόμ της  Τουρκίας… και πόσα άλλα.. Πραγματικά, αυτό δεν έχει ξαναγίνει! Είναι ο μοναδικός. 

Κρήνη απο τον Αϊβαζόφσκυ. Θεοδοσία

Ακόμη  να  υπογραμμίσουμε   την  μεγάλη και έμπρακτη  αγάπη του  για  τον τόπο του, την Θεοδοσία:  Άνοιξε Σχολή Τεχνών και μια γκαλερί τέχνης και  την μετέτρεψε   σταδιακά σε κέντρο πολιτισμού. Εκτός από τις ανασκαφές και το Ιστορικό Μουσείο που έχτισε με τα δικά του χρήματα, όπως ήδη έχουμε  πει,  παραχώρησε το νερό που υπήρχε στα κτήματα του για την υδροδότηση της πόλης. Από το  1887 άρχισε να τοποθετείται σύστημα ύδρευσης  στην πόλη, χάρη στον Ιβάν, και  με  δικά  του  χρήματα  έγινε  η  κρήνη. Με δικές του προσπάθειες κατασκευάστηκε  το εμπορικό λιμάνι της Θεοδοσίας, όπου το 1892-1894   γίνεται   το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι στην Κριμαία  και  κατασκευάστηκε και  ο  σιδηρόδρομος  το 1892   που  συνδέθηκε   με την υπόλοιπη  χώρα! Το όνομα του κοσμεί σχεδόν όλη την πόλη: Η πινακοθήκη, οι δρόμοι, η κρήνη που υδρεύονταν… Κέρδισε την καρδιά των συμπολιτών του γιατί δεν υπήρχε υστεροβουλία. Είναι μια εκδήλωση πατριωτισμού.  Μακάρι να λειτουργούσαν έτσι οι σημερινοί Έλληνες ανάλογου βεληνεκούς. Βλέπουμε ότι  ο Αϊβαζόφσκυ γύρισε όλο τον κόσμο, αλλά από πολύ νωρίς εγκαταστάθηκε μόνιμα στην γενέτειρα του για να την κάνει με την παρουσία του  πολιτιστική πόλη, ενώ θα μπορούσε να είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία που ήταν καθιερωμένα κέντρα πολιτισμού και τέχνης ή στο κέντρο της Αγίας Πετρούπολης. Όμως, την ιδιαίτερη πατρίδα του κυριαρχούσε μέσα του κατάφερε να την αναδείξει σε όλο τον κόσμο!

Αίβαζόφσκυ, "Πρώτο τρένο στην Θεοδοσία", 1892

Το 1869 ο Ιβάν  ταξίδευσε στην Αίγυπτο ως ο επίσημος προσκεκλημένος  της διάνοιξης  της  διώρυγας του Σουέζ και  είναι ο πρώτος ζωγράφος που θα απεικονίσει το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός. Το 1872 εκθέτει στην Νίκαια της Γαλλίας και στην Φλωρεντία της Ιταλίας. Το 1873  ζωγραφίζει το  εξαιρετικό του έργο «Ουράνιο τόξο». Το 1876 θα γίνει μέλος της Ακαδημίας Τεχνών στην Φλωρεντία. Το 1879 ταξιδεύει στην Γένοβα για να πάρει πληροφορίες για το πώς ήταν η Αμερική  και  το 1881 ζωγράφισε το έργο του «Μαύρη θάλασσα» που γοητεύει τους πάντες.

Αϊβαζόφσκυ  "Άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ", 1869

Αίβαζόφσκυ, Καραβάνι στην όαση. Αίγυπτος, 1871,  75 Χ 92

Αϊβαζόφσκυ, "Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας"

Αϊβαζόφσκυ, «Ουράνιο τόξο» 1873

Το 1882 ο  Αϊβαζόφσκυ θα μας εκπλήξει! Ήταν 65 χρονών και ερωτεύεται κεραυνοβόλα μια χήρα 25  χρονών που την είδε πρώτη φορά σε μια κηδεία. Μάλλον του άντρα της που ήταν διάσημος έμπορος. Σύντομα της έκανε πρόταση γάμου και δέχτηκε παρά τα 40 χρόνια που είχαν διαφορά! Το όνομα της ήταν Anna Bernazian (Sarkizova),  από  την  Αρμενία. Ο Ιβάν είπε πως  ο γάμος  του με την Άννα  τον έφερε πολύ πιο κοντά  στον  Αρμενικό  έθνος  του. Ο  Khrushchov που τους είχε επισκεφτεί στο σπίτι του Ιβάν, αναφέρει πως  ο Ιβάν την ζήλευε. Γνωρίζουμε επίσης από τον  Khrushchov   πως το εισόδημα του Ιβάν από την Ακαδημία Τέχνης κάθε χρόνο ήταν 20.000 ρούβλια και πως τους πολύ  μικρούς του πίνακες τους πουλούσε από 1.000 ρούβλια και πάνω. 

Πορτρέτο της Άννας Σαρκίσοβα-Μπερνάζιαν.
Ι.Κ. Αϊβαζόφσκυ, 1882

Αυτοπροσωπογραφία  Αίβαζόφσκυ,1881

Το ζευγάρι έκανε ένα μεγάλο ταξίδι στις χώρες της Μεσογείου. Ο Ιβάν μαζεύει πολύ υλικό και δουλεύει συνεχώς. Το  1884  κάνουν  μαζί    τον διάπλου του Βόλγα και το 1892 πηγαίνουν στην Αμερική. Στην Νέα Υόρκη και στην Ουάσιγκτον, στους καταρράκτες του Νιαγάρα που ο Αϊβαζόφσκυ  τους  ζωγραφίζει.  Είναι πια 75 χρονών.

Αίβαζόφσκυ, "Ο καταρράκτης του Νιαγάρα" 1894, 34X53

Αϊβαζόφσκυ, "Η οργή της θάλασσας" (1886)

Αμπντούλ Χαμίτ Β

Από το 1894 ξεκινάνε  οι σφαγές εκατοντάδων Αρμενίων στις ανατολικές περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο  κόσμος  είναι   συγκλονισμένος. Αμέσως  Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία πατώντας  στην Συνθήκη του Βερολίνου, υποχρεώνουν τον Σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β΄  στην  εφαρμογή των  μεταρρυθμίσεων,  κυρίως του άρθρου 61 για την εγγύηση της ασφάλειας των Αρμενίων.  Η εφαρμογή, αντί να κατευνάσει, δημιουργεί μεγαλύτερες ταραχές. Ξεσπάνε άγριες και μαζικές  σφαγές εναντίον των Αρμενίων από τους Οθωμανούς. Ο Ιβάν ζωγραφίζει το γεγονός της σφαγής της 8^ης Οκτωβρίου του 1895,με τίτλο «Τραπεζούντα 1895»  και  το  παρουσίαζε  σε  κάθε  έκθεση  του, όπως και τα  «Ήσυχη βραδιά. Αρμένιοι που ρίχνονται στην θάλασσα», «Αρμένιοι που οδηγούνται στις βάρκες», «Η τραγωδία στη θάλασσα του Μαρμαρά» που αφορούν τον πνιγμό ζωντανών (;) ανθρώπων που τους ρίχνουν την θάλασσα δεμένους μέσα σε σεντόνια  για να κινητοποιήσει τους πάντες. 

Η σφαγή των Αρμενίων στην "Τραπεζούντα  1895"
Αίβαζόφσκυ - 1897 (ασπρόμαυρη φώτο)

"Ήσυχη βραδιά. Αρμένιοι που ρίχνονται στη θάλασσα"

Αϊβαζόφσκυ "Τραγωδία στη θάλασσα του Μαρμαρά", 1897

Αίβαζόφσκυ, Έκρηξη της Μονής Αρκαδίου
στην   Κρήτη το 1866, 1867

Η σφαγή των  Αρμενίων της Κωνσταντινούπολης  ήταν  γύρω  στις  100.000! Την ημέρα της σφαγής στην Πόλη, κάποιοι Αρμένιοι βρήκαν καταφύγιο σε Ελληνικά σπίτια, καταστήματα, εκκλησίες και σε διάφορα προξενεία για να  σωθούν. Τα καταστήματα τους, οι επιχειρήσεις  τους, το βιός τους λεηλατήθηκαν.   Οι σφαγές δεν σταμάτησαν εδώ. Συνεχίστηκαν  και το επόμενο έτος. Συνολικά  500.000 -600.000 νεκροί. Αυτό  αναζωπυρώνει  το Κρητικό Ζήτημα στο οποίο η Ελληνική πλειοψηφία της Οθωμανικής τότε επαρχίας της Κρήτης επιθυμούσε Ένωση με την Ελλάδα. (Έχει ιστορικό ενδιαφέρον να δούμε τον ρόλο της Γερμανίας και εδώ). Ο Σουλτάνος στέλνει στρατιωτικές  ενισχύσεις  στην  Κρήτη. Δεν του ήρθαν όμως βολικά εκεί τα πράγματα  γιατί  προκλήθηκε  η Κρητική Επανάσταση του 1866, η οποία οδήγησε στον ΕλληνοΤουρκικό πόλεμο του 1897. (βλέπε «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος» του Σπ. Μαρκεζίνη, τόμος 2^ος, σελ. 276). Ο Αϊβαζόφσκυ ζωγράφιζε  θέματα    που αφορούν  την επιθετικότητα των Οθωμανών εκείνη την περίοδο εναντίον των  Ελλήνων, όπως έγινε και στην Θεσσαλία. Ένα έργο του είναι το «Οθωμανοί καίνε τους Έλληνες στη Θεσσαλία».  Η δημόσια αντιπαραβολή εικαστικών εικόνων Ελλήνων – Αρμενίων από τις Οθωμανικές  φρικαλεότητες  που έδινε ο Ιβάν, πίστευε πως θα ένωνε τον Ορθόδοξο Ρωσικό  κοινό.

Ιβάν Αϊβαζόφσκυ,   "Η ανατίναξη της μονής του Αρκαδίου" στην Κρήτη,  1867

, Καθολικός Khrimyan Hayrik  
Αίβαζόφσκυ 1895

Έγινε μεγάλο θέμα! Ο  Αϊβαζόφσκυ σε απαντητική  επιστολή του προς τον καθολικό θρησκευτικό ηγέτη  των Αρμενίων    Khrimian (Khrimyan Hayrik) - (1820-1907) μετά την σφαγή στην Τραπεζούντα και την επακόλουθη μαζική σφαγή στην Πόλη, του γράφει: «Ναι Κύριε, η καρδιά μου έχει πληγεί από τον βαθύ πόνο της σφαγής… κλαίμε και θρηνούμε  τους  Αρμένιους..». Και πιο πριν του έγραφε: «Η αγιότητα σας.. Ήταν  μια πολύ  ευαίσθητη και όμορφη η πρόταση σας να ζωγραφίσω με  κόκκινο χρώμα ένα έργο με την  σφαγή  των  Αρμενίων, τα λιβάδια και τα βουνά που ήταν γεμάτα από αίμα..» (Μετάφραση δική μου από τα Ρώσικα που ελπίζω να είναι σωστή). Η  αλληλογραφία τους αποπνέει  αμοιβαία ζεστασιά και θαυμασμό. Είχαν γνωριστεί όταν ο καθολικός θρησκευτικός ηγέτης είχε  επισκεφτεί  την Αγ. Πετρούπολη για να ζητήσει παρέμβαση του Τσάρου Νικολάου Β’  και  ο    Αϊβαζόφσκυ  τον είχε  φιλοξενήσει στο σπίτι του για μιαν εβδομάδα  και  τον είχε ζωγραφίσει   δίπλα σε ένα μικρό κοπάδι   πρόβατα στα πεδία του Αραράτ, όπως λέει και ο τίτλος, το 1895.  

Ο  Αϊβαζόφσκυ αλληλογραφούσε και με άλλα εξέχοντα πρόσωπα για το θέμα της σφαγής των Αρμενίων. Κυρίως με δημοσιογράφους, όπως τον Άγγλο- Ιρλανδό   και γλωσσολόγο Emile Joseph Dillon και τον Ρώσο ανταποκριτή του Λονδίνου στο “Daily Telegraph” όπου θα του στείλει ένα κείμενο του για δημοσίευση με τίτλο «Η κατάσταση της Αρμενίας»  και  θα δημοσιευτεί στο “The Contemporary Review» το 1895.

Αίβαζόφσκυ ηλικιωμένος,
Αυτοπροσωπογραφία

Ο Ιβάν εκδήλωσε την οργή του δημόσια. Το πιο διάσημο επεισόδιο  ήταν όταν  το  Οθωμανικό Προξενείο στην Ρωσία  έστειλε τον Πρόξενο του και  τον απείλησε.  Ο ιστορικός E. Eldem στο ομώνυμο βιβλίο του  («E. Eldem» σελ. 346)   καταγράφει το περιστατικό: Ο Αϊβαζόφσκυ  ως μιαν ακόμα κίνηση διαμαρτυρίας για τον αφανισμό  των  Αρμενίων, έριξε στην Μαύρη Θάλασσα  όλα τα μετάλλια που του είχαν δοθεί από την Οθωμανική Πύλη και είπε στον Πρόξενο: «Ο Σουλτάνος σου επίσης μπορεί να ρίξει τους πίνακες μου στην θάλασσα. Δεν θα με νοιάξει».

(Για όλα τα παραπάνω, βλέπε σχετικά στον σύνδεσμο journal-openedition.org/eac/1815?lang=en)

Εδώ να σημειώσουμε  πως ένα έργο του Αϊβαζόφσκυ  όπως το  «Θέα της  Κωνσταντινούπολης και του Βοσπόρου» πωλήθηκε το 2012 σε δημοπρασία στην   Αγγλία  με την τιμή των 5,2 εκατομμυρίων  δολαρίων!

Αίβαζόφσκυ, "Πλοίο από την Κρήτη", 1897,  1,03 X 1,56

Αίβαζόφσκυ, "Πλοίο Δώδεκα Απόστολοι", 1897, 1,05 X 1,39

Αίβαζόφσκυ, "Πλοίο σε μια καταιγίδα", 1887

Αίβαζόφκυ, "Στόλος στη Σεβαστούπολη" 1890, 71 X 1,24

Αίβαζόφσκυ, "Θέα στη θάλασσα", 1895

Αίβαζόφσκυ, "Σπάζοντα τα κύματα"  1897

Αϊβαζόφσκυ   «Ανάμεσα στα κύματα»

Αϊβαζόφσκυ, Γιάλτα, 1899

Ένα   από τα πολύ όμορφα έργα του Αϊβαζόφσκυ  είναι και το «Ανάμεσα στα κύματα».  Ο Ιβάν  ξεκινούσε να ζωγραφίζει πάντα από τον ουρανό. Τον ολοκλήρωνε σε μια μέρα. Για την θάλασσα χρειαζόταν μέχρι και 10 μέρες. Το σύνολο των έργων του ξεπερνά τα 6.000!!! Εκπληκτικό νούμερο!! Το τελευταίο του έργο το είχε ονομάσει «Η ανατίναξη της Τουρκικής Ναυαρχίδας από τον Κανάρη» το 1822. Έμεινε ημιτελές. Ο  Αϊβαζόφσκυ  πέθανε  ξαφνικά  στον ύπνο του στις 19 Απριλίου (2 Μαΐου με το νέο ημερολόγιο) του 1900. Ήταν 83 ετών.

Αίβαζόφσκυ, 1900 «Η ανατίναξη της Τουρκικής Ναυαρχίδας από τον Κανάρη» το 1822     
Ο τελευταίος ημιτελής πίνακας του Aivazovsky.

Όλοι οι πολίτες της Θεοδοσίας ήταν στο κατευόδιο  του που έγινε στην εκκλησία του Αγίου Σαρκίου. Στην εκκλησία που βαφτίστηκε, που παντρεύτηκε την Άννα, εκεί και θάφτηκε. Στην μαρμάρινη πλάκα που τον σκεπάζει είναι χαραγμένο  ένα απόσπασμα από το βιβλίο  «Ιστορία της Αρμενίας»  του Αρμένιου  ιστορικού, φιλολόγου, συγγραφέα και μεταφραστή αρχαίων Ελληνικών κειμένων  του  Μοβσές Χορενάτσι που λέει: «Γεννήθηκε ως θνητός, αλλά άφησε μιαν αθάνατη κληρονομιά».

 

Μνημείο για τον Ιβαν στη Feodosia.

Ο τάφος του Αιβανοζκυ

Ρωσικό ασημένιο νόμισμα (2 ρούβλια) 2017
που απεικονίζει τον Αϊβαζόφσκυ

Γραμματόσημο που απεικονίζει 
τον Αϊβαζόφσκυ

ΜΕΛΕΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ  ΜΑΡΙΑ ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ

Αυτή η εργασία μου ΔΕΝ θα ήθελα να αναδημοσιευτεί σε άλλη σελίδα, μπλοκ ή ότι άλλο. Μόνο να κοινοποιηθεί μπορεί.

Αν σας άρεσε η δημοσίευση πατήστε από κάτω το κουμπί Μου αρέσει και επικοινωνήστε την και εσείς με τα δικά σας μέσα δικτύωσης. Προωθήστε την πχ στο facebook, instagram ώστε να γίνει γνωστή η τόσο ενδιαφέρουσα ζωή του μοναδικού ζωγράφου Ιβάν Αϊβαζόφσκυ, αν νομίζετε ότι αξίζει. Εγώ οικονομικό κέρδος δεν έχω από αυτή την ιδιαίτερα επίπονη μελέτη μου. Ωφελούμαι όμως όταν το όμορφο και το καλό επικοινωνείται.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΘΕΡΜΑ !!!!