ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

 

                                                            Το  θέμα  της  Αγίας Σοφίας

Η Αγία Σοφία

Όλοι  ξέρουμε  ότι  η  Αγία  Σοφία  είναι  ένας  μεγαλοπρεπής, βυζαντινός,  ιστορικός  ναός  στην  Κωνσταντινούπολη.  Σπουδαίο  αρχιτεκτονικό   κατόρθωμα  για  την  εποχή της.  Χτίστηκε  από  τον  Ιουστινιανό   το  537μ.Χ.  συγκεντρώνοντας    μεγάλο  μέρος  του  πλούτου  της επικράτειας   και  διακοσμήθηκε   καλλιτεχνικά   από  τα  πιο  επιδέξια  χέρια.      

  Στις  10 Ιουλίου του  2020 με  απόφαση του Ερντογάν, η  Αγία Σοφία  μετατρέπεται  σε τζαμί και στις  24 Ιουλίου έγινε η πρώτη μουσουλμανική προσευχή  στον  Θεό που Τον  έχουν  φτιάξει  στα  μέτρα  μιας  επιθετικής  και  κατακτητικής  τάσης   ενός  λαού  που  ξεκίνησε  επιθετικά  από  τις  στέπες  να  υποτάξει με  την  σπάθα  του  και  να  κατοικίσει  στην  γη  άλλων  λαών.   Ανακάλυψαν ένα  Θεό που  δίνει  το  δικαίωμα στον  ιμάμη  να  αφιονίζει τους οπαδούς  ανεμίζοντας το  ξίφος που κρατούσε στα χέρια του.

 Για  να  λέμε  την  αλήθεια,  δεν πρέπει  να είναι  έτσι  όλος  ο  Τούρκικος  λαός. Οι  κάτοικοι  της  Τουρκίας  δεν  είναι  πια  εκείνες  οι  άγριες   ορδές  των  στεπών  που  κατάκτησαν  κτηνωδώς  ξένα  εδάφη  και  βίασαν  της   γυναίκες  γηγενών  πολιτισμών.  Αυτές  οι γυναίκες   γέννησαν  τα  παιδιά  τους.   Γυναίκες   λαών  που   ήταν  προς  αναζήτηση  του  Θεού  της  αγάπης  και  της  συμπόνιας    του  ενός  προς  τον  άλλον,  στον  διαφορετικό  άνθρωπο.  Αυτές,  παρά  το άγριο βλέμμα του δυνάστη,  δεν  θα  μπορούσε  να  μην  περάσουν  στην  ψυχή των  παιδιών  τους    κάποιες  αρχές  σεβασμού,  έτσι  αθόρυβα,  χωρίς  να  γίνεται  αισθητό  για  να  το  καταγράψει  η  ιστορία.  Με  τον  καιρό  δεν  μπορεί  παρά  αυτό  να  άσκησε  κάποια   επιρροή  που  όλο  και  μεγάλωνε   στην  διαμόρφωση  και  τον  εξευγενισμό  των  γενεών   που  ακολούθησαν. Οι  Τούρκοι, τώρα πια, είναι  μια  μίξη  φυλών  στην  ψυχή και  την όψη.  Όσο  μοιάζει  η  όψη  τους  με  την  Μογγολική  μορφή  των  άγριων  εκείνων  Σελτζούκων – Τούρκων κτλ.,  άλλο  τόσο  μοιάζει  και  ο  ψυχισμός  τους. Παρόλο αυτό,  βλέπουμε   ότι   κάτι   έχει  απομείνει   μέσα  τους  και  από  αυτήν  την  αγριότητα  της  καταγωγής  τους που θέλουν να το καλλιεργούν,  αλλά  όχι  σε  όλους,  και  όχι  στον  ίδιο  βαθμό,  θέλουμε   να  πιστεύουμε.

Πολλοί  από  αυτούς  παραμένουν  κολλημένοι  στον  ψυχισμό  της  στέπας,     γιατί  ξέρουν  μέσα  τους  ότι  η  γη  που  κατοικούν  είναι αποτέλεσμα    βίας,   δεν  την  κληρονόμησαν,  δεν  ήταν  ανέκαθεν  η  ιστορική  γη  των  προγόνων  τους.  Το  θυμούνται  και  κρύβουν  μέσα  τους  ενοχή  και  μεγάλη  ανασφάλεια.  Όπως  μας  λέει  ο  μεγάλος  μας  Ελύτης:  "Το  παμπάλαιο  χώμα  που  πάτησαν  δεν  έδεσε  ποτέ  με  φτέρνα  τους…  Μόνον  όπλα  και  σίδερο  και  φωτιά. "  Βία  και   επιθετικότητα.  Μια κατάρα   η  οποία   πάντα   θα στοιχειώνει  τον  άνθρωπο  ακόμη  και   εκεί   που το  ψωμί  περισσεύει  και  οι  πρακτικές  ανάγκες  είναι  καλυμμένες,  γιατί  υποβόσκουν  ανομολόγητες  ψυχολογικές ανάγκες. Τι  να  πούμε! 

Όπως  και  να  ‘ναι,  η  εικόνα  του  ιμάμη  με  το  ξίφος  να  αφιονίζει  τον  κόσμο  τους θρησκευτικά,  είναι  για  γέλια  και  για  κλάματα.    

Και  οι  χριστιανοί σηκώνουμε  το  ξίφος  ενάντια  στον  συνάνθρωπο διαπροσωπικά  και  συλλογικά.  Αδύναμοι  ως  προς  το  καλό  είμαστε  οι  άνθρωποι  γι 'αυτό  έχουμε  τον  λόγο  του  Θεού σαν  πυξίδα  να  μας  επαναφέρει  και  να  μας  προσανατολίζει  στην  αγάπη  και  την   συμπόνια. Ακόμη  και  αν στις  μέρες  μας  με της θεοποίηση  της  τεχνολογίας  που  ζούμε,  η  πίστη  έχει  ξεθωριάσει  στους  χριστιανικούς  λαούς, έχει  αφήσει ένα  αποτύπωμα  ενοχής  στον  άνθρωπο  και  δεν  μπορεί  να  προχωρήσει   στο  κακό  χωρίς  έστω   κάποιο  πρόσχημα,  όσο  και  αν  αντιστέκεται  στην  πίστη.  Αυτή  η  ενοχή  έχει  την  σημασία  της  γιατί  μπορεί  να  μετριάσει  το  μένος  και  να  συνετίσει  σε  κάποιο βαθμό.  Αυτό  έγινε  και  στην  μερίδα  εκείνη  των  Τούρκων  που  υπερίσχυσε  στον  ψυχισμό  τους  το  μπόλιασμα   εξ αίματος  των  μανάδων  τους  που δικαιολογεί  το  δικαίωμα  της  συμμετοχής  τους  στον δικό μας  πολιτισμό   με  αυτή    την  «εκ  μητρός"  καταγωγή  τους.  Σε  αυτόν  τον  όποιο  δικό  μας  δυτικό  πολιτισμό   που    με  την  έπαρση  που  έφερε  η  τεχνολογία  στις  μέρες  μας,  δεν  κατάφερε  να σταθεί  στο  ηθικό  του  ύψος  κάθετα  ενάντια  στην  βία  και  την  κατάκτηση. Γι 'αυτό  όσο  μπορούμε  θα  έπρεπε  να  βοηθάμε  τους  Τούρκους  να  νοιώσουν  ασφαλείς  κοντά  μας  με  το  δικαίωμα  του    μπολιασμένου  με  τον  πολιτισμό  μας.  Δεν είναι όμως όλο το βάρος δικό μας. Πρέπει να μας βοηθούν και αυτοί, κρατώντας  χαμηλούς  τους τόνους απέναντι μας.    

Ο  π. Χαράλαμπος Λίβυος Παπαδόπουλος σχολιάζει σχετικά: «Τι έκρυψε ο Ερντογάν πίσω απο τις κουρτίνες που έβαλε στην Αγιά Σοφιά; Την ενοχή του κατακτητή και το μίσος του Ισλάμ στην αξία του ανθρώπου, στον  πολιτισμό… Ο Ερτογάν και οι Τούρκοι ισλαμιστές βάζουν κουρτίνα στο πρόσωπο της Παναγίας γιατί δε μπορούν να δεχθούν,  να  καταλάβουν, ότι ο Θεός γίνεται άνθρωπος  μέσω  της  Παναγίας   με σκοπό ο άνθρωπος να γίνει Θεός! Για την Ορθόδοξη εκκλησία όμως αυτή είναι η πεμπτουσία της πίστεως της".

Αυτό  το  αγνοούν  οι  Ισλαμιστές μας  λέει  ο  παπά – Χαράλαμπος.    Αλλά  αν  το  αγνοούσαν  δεν  θα  είχαν  ενοχή. Μπορεί  να  μην  το  αγνοούν  εντελώς,  αλλά ίσως από θυμό  να  μας  περιφρονούν   σαν  ψεύτες  και  υποκριτές γιατί  δεν  βλέπουν  να  κάνουμε  πράξη  αυτό  που εμείς  ευαγγελιζόμαστε. Δεν έχουμε  τόσο  εξευγενιστεί που  να  απορρίψουμε  την  βία  από  την  ζωή  μας  στην  καθημερινή  πράξη  η  οποία  μας  εκθέτει.    Γι 'αυτό  όμως  έχουμε   ευθύνη.  Οι  χριστιανοί  δεν  ενδιαφερθήκαμε  να  βρούμε  τρόπους  να  τους  το  κάνουμε  γνωστό με  τις  πράξεις   μας,  την  συμπεριφορά  που  βλέπουν  σε  μας   στην  καθημερινότητα  μας.   Δεν  είδαν   την  επίδραση  που  έχει  στην  ζωή  μας η  ομορφιά  της  πίστης  μας  για  να  θελήσουν  να  την  γνωρίσουν.  Αλλά  και  πάλι μπορεί  αυτό  να  μην  ήταν  αρκετό.  Γιατί θα  αντιστεκόταν  στην  γνωριμία  αυτής  της  ομορφιάς από  φόβο  μην  τους  προσαρτήσουμε  και  υποδουλωθούν.  Καταφέραμε  να πείσουμε  τους  Ρώσους  για  την  ομορφιά  του  Χριστιανικού  πολιτισμού  μας  και  μυήθηκαν σε αυτόν.  Με  τους  Τούρκους  όμως  ήταν  διαφορετικά. Οι  Ρώσοι  δεν  θα μπορούσε  να  αποτελέσουν  για τους  Τούρκους  παράδειγμα,    να  δουν  ότι  με  αυτό  δεν  κινδύνευαν  να  προσαρτηθούν  και  να  υποδουλωθούν   από  τους  Βυζαντινούς.  Θα  έπρεπε  να είχε  γίνει  μια  τέτοια  προσπάθεια  με  τους Οθωμανούς  πολύ  πριν  προλάβουν  να  επιτεθούν  και  να  κατακτήσουν    Βυζαντινή  γη   χριστιανικών  πληθυσμών  και  τελικά  την  ίδια  την  Πόλη!  Μάλλον  δεν  έγινε  τέτοια  σοβαρή  προσπάθεια  και  ήταν  μεγάλο  λάθος  το  οποίο  πληρώνουμε  ακόμη  ακριβά.  

Με τους Ρώσους υπάρχει  μια σημαντική  διαφορά  σε  σχέση  με  τους  Τούρκους  ως   προς το   να  δεχθούν τον  Χριστιανισμό.  Οι  Ρώσοι  είχαν  ιστορικά  δική  τους  γη και πολύ εύφορη, αν και παγωμένη η περισσότερη.  Δεν  ήταν    το  ίδιο  με  τους  Τούρκους  που  η  οντότητα  τους  οριζόταν   με  την  βίαιη  αρπαγή  της  γης   χριστιανών εδαφών.  Γιατί  υπήρχε  ο  θανάσιμος  φόβος  ότι  ο  χριστιανισμός    θα  τους  αφομοιώσει  και  θα     αφανίσει   την  ιστορική  τους   καταγωγή  της  στέπας  όπου  είχαν  μάθει  να  αντλούν    υπερηφάνεια,  αξιοπρέπεια,  οντότητα  από  το  κατόρθωμα της  επιβουλής,  της  βίας  και  της   επιθετικότητας  τους.   Δεν  φαίνεται  να  είναι  τυχαίο  το  ότι  επέλεξαν  μια  θρησκεία   με  σύμβολο  το  ξίφος  και  απεχθάνονται   το  σύμβολο  του  σταυρού -  της  αγάπης  και  της  συγχώρησης  ακόμη  και  του  εχθρού,  που έχει  ο  Χριστιανισμός.  Αν  το  ασπαζόταν  θα  τους  είχε συγχωρεθεί ακόμη και η  τόσο   άγρια  βία, γιατί ο Θεός της Αγάπης συγχωρεί στην ειλικρινή μετάνοια. Θα  ξεχνούσαν  αυτή  την  άγρια  ιστορία  τους, δεν  θα  έκαναν  πια  λόγο  γι ‘αυτό  και  δεν θα  είχαν  ενοχή  σαν  απόγονοι άγριων  βίαιων   κατακτητών.  Ε, αυτό δεν  το είχε  αποφασίσει  γι ‘αυτούς ακόμη  ο  Θεός,  να δώσει   την  ευλογία  Του.  Θα  έρθει  η  ώρα  τους  όπως και για  μας  που είμαστε  καθ’ επίφαση  Χριστιανοί. Γιατί  όλους  θα μας  σώσει  ο  Θεός  της  Αγάπης.

Άποψη της Αγίας Σοφίας

 Οι  χριστιανοί  και  τότε  και  τώρα, έχουμε  χρέος  να  τους  αγαπήσουμε,  να  τους  κάνουμε  να  πειστούν    για  την  αξία  της  αγάπης  και  της  συμπόνιας  όπως  έκαναν  οι  Απόστολοι  κατ  εντολή  του  Χριστού.    

Ο Χριστός απο τη "Δέησις"

 Δεν  το  βλέπω να  το κάνουμε  ακόμη.  Έχουμε  επαναπαυτεί  στο  ότι  είμαστε το  αντικείμενο  της  αγάπης  του Θεού που  μας  το  έδειξε  με  την   θυσίας  Του.  Γι 'αυτό θα  μας  προστατεύει  μόνον  γιατί  Τον  πιστεύουμε  και  Τον  δοξάζουμε.  Όταν  λέμε  ότι  Τον  πιστεύουμε,  αυτό  δεν  μας  υποχρεώνει,  δεν  μας  αναγκάζει  να  Του  ανταποκριθούμε;  Μπορούμε  να  λέμε  πως  πιστεύω  σε  έναν  Θεό  που  είναι  Αγάπη  και  να  μην  Του  ανταποδίδουμε  αυτήν  την  αγάπη  με  πράξεις  στον  συνάνθρωπο   παρά  μόνον  να  περιμένουμε  η  αγάπη  Του  να  μας  προσφερθεί  αφειδώς;  Ότι  θα  είμαστε   αποδέκτες  της,  ότι  και  αν  αυτή  κόστισε  στον  Χριστό;  Έ,  όχι,  τότε  δεν  μπορώ  να  λέω  ότι  πιστεύω.  Τι  θυσιάζουμε  για  να  ανταποκριθούμε  στην  θυσία  της  Αγάπης  Του;  Δεν  θα  έπρεπε  να  απαντούμε  στην  Αγάπη  Του  με  αγάπη  στον  πλησίον,  πρώτα  αναμεταξύ  μας  και  μετά    σε  αυτούς που  είναι  κατά  τον  Κύριο  μας  αδερφοί  Τούρκοι,  γνωρίζοντας  τους  με  τον  λόγο  μας  και  το  παράδειγμα  μας  τον  αληθινό  Θεό  της  Αγάπης;  Ποια  είναι  η  προσταγή  του;  " Πορευθέντες  μαθητεύσατε  πάντα  τα  έθνη,  την  αλήθεια".   Ματθαίος  28,  29. 

Κύριλλος και Μεθόδιος

Δεν  θα  μπορούσαν  μεγάλο  μέρος  από  τους  80  παπάδες  που  λειτουργούσαν  στην  Αγία  Σοφία  και  πόσους  άλλους  στις  άλλες  εκκλησίες  της  Πόλης  να  βγάλουν  τα  ράσα  και  τα  χρυσοκέντητα  ρούχα  τους,  να  ντυθούν  με  τον  απλό  χιτώνα  του  Χριστού  και  να  διατεθούν    για  ιεραποστολή  προς  τις  φυλές  που  λίγο – λίγο  κατακτούσαν  περιοχές  του  Βυζαντίου; Όπως ο Κύριλλος και Μεθόδιος έκαναν στα Βόρεια. Δεν θα  μπορούσε  να  διατεθεί  γι αυτόν  τον  σκοπό  και    ένα  σεβαστό  μέρος  από  το  χρήμα  που  διατίθενται  για  να  ανάβονται  τόσες  χιλιάδες  καντήλια;  Ο  Χριστός  θα  είχε  αντίρρηση  νομίζετε;  Δεν  μας  ζήτησε  τόσα  πολλά  καντήλια και  τόσο  μεγάλες  πολυτέλειες.     Εκείνος  δεν  έζησε  πολυτελώς  την  ζωή  Του.  Αντίθετα, δεν  είχε  που  την  κεφαλή  κλίναι".      

        

 Και συνεχίζει ο παπά Λύβιος: "Οι κουρτίνες που  κρύβουν  τις  αγιογραφίες (της  εκκλησίας)  φανερώνουν μια τεράστια ενοχή (του Ερντογάν και των Τούρκων που συναινούν). Την ενοχή  ότι  κατέχουν  κάτι  ξένο. Όταν ως Ισλαμιστής μετατρέπεις μια εκκλησία του 537μ.χ. σε τζαμί, ως τι μπαίνεις μέσα εκεί; Μα μονάχα ως κατακτητής.  Και  το  διαλαλεί  με  μεγάλο  καμάρι.  Χαίρεται  πολύ  που  κάθε φορά  που η φωνή του ιμάμη θα ακούγεται στην Αγιά Σοφιά, θα δηλώνεται ευθαρσώς σε όλη την ανθρωπότητα ότι η Τουρκία ζει επί  ξένων εδαφών ως βάρβαρος κατακτητής".

 Σου  λένε:  Ναι.  Είμαι  βάρβαρος  κατακτητής. Να  με  φοβάστε.   Η  βαρβαρότητα,  η  βία  είναι  αξίες  διαχρονικές  για  μας  και  δεν  είδαμε  κάποια  άλλη  αξία  σε  σας  ισχυρότερη. Όταν  ο  Πάπας  στις  μέρες  μας,  κατάφερε  να  ψελλίσει  εκείνο  το  "Λυπάμαι  πολύ"  για  την   Αγία  Σοφία,  τον  αποστόμωσε  όπως  του  έπρεπε  ο  Ερντογάν.  Του  θύμισε  την  Άλωση  που    είχαν  κάνει  πριν  από  αυτόν  οι  δυτικοί  χριστιανοί  στην   Πόλη,  την  λεηλασία  της  Αγίας  Σοφιάς πρώτα   από  αυτούς.   Ποιον  πολιτισμό  και   ποιές   αρχές  και  αξίες   θρηνεί  ο  Πάπας  στην  Αγία  Σοφία;

Εδώ,  δυστυχώς, έχει δίκιο ο Ερντογάν.  

 Αν  νομίζουμε  πως  σαν  χριστιανοί   μετέχουμε  σε  ένα  πολιτισμό,  που  τον  εννοούμε  ως  τρόπο  βίου  που  καταφέρνει  να  δαμάσει  την  βία  και  τις  μονομερείς  ενέργειες  του  ενός  όταν   θίγουν  τον  άλλον,  διαπροσωπικά  και  συλλογικά,  δηλαδή  αποχή από  την  ελάχιστη  ως  την  τερατώδη  απανθρωπιά,      τότε   οι  Τούρκοι  θα έπρεπε  να   νοιώσουν  ντροπή  που  κατέχουν  και  ιδιοποιούνται    με  βία  ξένη  γη  και τουλάχιστον  θα  προσπαθούσαν  να  το  υποβαθμίσουν αυτό στον  κόσμο  που  δεν  ξέρει  ιστορία, αποσιωπώντας  τουλάχιστον  τα  σύμβολα  που  το  βροντοφωνάζουν.

 Όμως  είναι  ανάγκη  να  επαναλαμβάνουμε  για  να  μην  ξεχνάμε, πως αυτόν  τον  πολιτισμό  δεν  τον  είδαν  να  παίρνει  σάρκα  και  οστά  στους  χριστιανούς  για να  τον  ποθήσουν    σαν  υπέρτατη  ανάγκη,    να  μπορέσουν  να  τον  κατανοήσουν  και  να  τον  υπερασπιστούν  ως  τέτοια υπέρτατη ανάγκη. Σε  αυτό  δεν  μπορούμε  να  τους  κατηγορούμε  γιατί  και  το  να  τους  κατηγορούμε   αποτελεί  βία.  Τους  βιάζουμε,  τους  επιβάλουμε  να  υπερασπιστούν  αυτό  που  δεν  έχουν  καταλάβει  την  ανάγκη  του,  που  φανήκαμε  ανάξιοι  να  τους κάνουμε  να  καταλάβουν την αξία  του.  Σε  μας,  η  έννοια  του  πολιτισμού   που  αναφερόμαστε  είναι   δωρεά   του  Θεού  μέσω  του  Χριστού  και  του  Αγίου  Πνεύματος  και  την  μεσολάβηση  των  Αγίων  Αποστόλων  και  έχει  έναν  όρο  που  δεν  τον  τηρούμε γι ‘αυτό   και   την  χάνουμε την Χάρη Του:  Να  γίνουμε  ορθός  λόγος  και  παράδειγμα  της  παρακαταθήκης  Του    για  την  αλήθεια  της  αγάπης,  της  συμπόνιας,  της  φιλευσπλαχνίας,   της  ενότητας,  της  αλληλεγγύης,  που  αποτρέπουν   την  βία.  Αρχές  και  αξίες που  εξημερώνουν  την  διάθεση  και   βάζουν   φρένο  στην  βία.  Αυτό  βέβαια  είναι  ένα  άθλημα  και  απαιτεί  μεγάλη  εξάσκηση  γιατί  δεν  είναι  κάτι  φυσικό  μέσα  μας.  Πρέπει  να  επιβληθούμε  στην  νωθρότητα  της  ψυχής  μας  που  θέλει  να  βολεύεται  στο  εύκολο  γιατί  όπως  μας  λέει ο  απόστολος    Παύλος:

"Βλέπω έτερον νόμον εν τοις μέλεσι μου αντιστρατευόμενον τω νόμω  του νοός μου… Ο γαρ κατεργάζομαι ου γιγνώσκω. Ου γαρ ο θέλω τούτο πράσσω, αλλά ο μισώ τούτο ποιώ" Δηλ. (σε ελεύθερη μετάφραση) " Βλέπω να πρέπει να υπηρετήσω άλλον νόμο  από  αυτόν που έχω μέσα μου ως φυσικό. Δεν θέλω να το κάνω, αλλά παρόλο   που το μισώ,  είμαι υποχρεωμένος σαν χριστιανός να το κάνω". Όπως βλέπουμε, δεν είναι καθόλου εύκολο να είναι κανείς χριστιανός. Συνεπάγεται ένα τεράστιο αγώνα. Πρόκειται για άθλο.

           

Εσωτερικά του ναού της Αγίας Σοφίας

Ο Τούρκος ακαδημαϊκός  και ιστορικός  Τανέρ Ακσάμ στο  Ahvalnews  13/07/2020 (Οι δηλώσεις σχετικά με τους Τούρκους προέρχονται από τα έργα των Doğan Avcıoğlu, Türklerin Tarihi, Volume I και Onur Bilge Kula, Alman Kültüründe Türk İmgesi III) τις μέρες που  ο  Ερντογάν  έκανε  την  Αγία  Σοφία  Τζαμί,  έχει  γράφει:

 «“Στην πραγματικότητα το μόνο πράγμα που έπρεπε να πει κανείς για το θέμα της Αγίας Σοφίας είναι “ανάρμοστο” και “ντροπή”. Σκέπτομαι  όμως  ότι οι συνομιλητές μου δεν διαθέτουν την πολιτιστική λεπτότητα να αντιληφθούν το νόημα αυτών των λέξεων.. Αυτό που έγινε στην Αγία Σοφία είναι ένα ξεκάθαρο δείγμα βαρβαρότητας. Αποτελεί την διακήρυξη των Τούρκων ότι είναι απολίτιστοι και καταστροφικοί. Γιατί; Επειδή με αυτό που έκαναν δήλωσαν σε όλο τον κόσμο ότι “Όσο κι αν ζούμε στον 21ο αιώνα διατηρούμε τη νοοτροπία του κατακτητή του 1453. (της  εποχής  της  μάχης  του  Ματζικέρ, θα  λέγαμε  εμείς  και πολύ  πιο  πριν.)  Εμείς ακόμα και στον 21ο αιώνα δεν έχουμε την αγωνία να προστατεύσουμε μια παγκόσμια κληρονομιά της ανθρωπότητας.   Δηλαδή,  δεν έχουμε αποθέματα πολιτισμού για να πάμε πάρα πέρα την πολιτιστική κληρονομιά που μας κληροδότησαν. Δεν έχουμε να προσθέσουμε ούτε ένα λιθαράκι στην παγκόσμια κληρονομιά. Εμείς δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε μια νέα πολιτισμική αξία. Μπορούμε μόνο να την κατακτήσουμε, να την χαλάσουμε, να την γκρεμίσουμε και να την καταστρέψουμε. Αυτό συνέβη με ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της παγκόσμιας κληρονομιάς, την Αγία Σοφία, που μετατρέψαμε σε τζαμί και την κατακτήσαμε ξανά όπως το 1453, αλλά στον 21ο αιώνα. Αυτό που έγινε είναι μια πολιτισμική καταστροφή….  Σε ορισμένες πηγές μάλιστα αναφέρεται ότι η καταστροφική μανία και η αναλγησία των Τούρκων δεν στρέφεται μόνο έναντι των ξένων. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι πνίγουν και σκοτώνουν βάρβαρα τους δικούς τους ανθρώπους όταν αισθανθούν την παραμικρή υποψία. Οι Οθωμανοί δεν έκαναν τίποτα άλλο από το να καίνε, να ρημάζουν, να καταστρέφουν τα μέρη που κατέκτησαν…  Το θέμα συζήτησης είναι η δοκιμασία των Τούρκων με τον πολιτισμό. Στο τέλος θα κερδίσει ο Πολιτισμός.”

James Webb, 2ο μισό 19ου αιώνα, Κωνσταντινούπολη,
 η Πύλη για την ΑγιαΣοφία

 Δεν  συμφωνώ  καθόλου  ότι  η  αξία  της  Αγίας  Σοφίας  είναι  σαν  Μνημείο  παγκόσμιας  κληρονομιάς  και  πολιτισμού.  Γιατί  πολιτισμός  χωρίς Χριστό  δεν υπάρχει.  Χωρίς ταπείνωση,  θυσία  για  τον  συνάνθρωπο,  ισότητα,  συμπόνια, αλληλεγγύη, σεβασμό,  αγάπη. Ας  αναρωτηθούμε αν αυτά  τα  στοιχεία  είναι  το  ζητούμενο του  τεχνολογικού  πολιτισμού  μας  που υμνούμε. Η  αναφορά  μας σε  κτήρια  όσο  μεγαλοπρεπή   και εξαιρετικής  ομορφιάς  και  να  είναι,  μόνον  την   έπαρση  και τον  εγωισμό  μας  υπογραμμίζει  η  ύπαρξη  τους.  Ο  μεγάλος  αυτός  ναός θα είχε  μεγάλη αξία  αν  λειτουργούσε  γεμάτος  από  πιστούς  στον  Χριστό  με  καρδιές  που  υμνούσαν  την  σοφία  του  Θεού  και φλέγονταν   να  γνωρίσουν  τον  Χριστό, το  δεύτερο  πρόσωπο  της  Αγίας  Τριάδας,  όσο  το  δυνατόν  καλύτερα,  να  βάλουν  το χέρι  τους  στον τύπο  των  ήλων.    Να  έρθουν  κοντά  Του  με  αληθινή  πίστη  στον  λόγο  Του,  στην  προτροπή  Του  για   συμπόνια, ενσυναίσθηση,  επιείκεια, σεβασμό  και  αγάπη.  Αυτό  σημαίνει  πολιτισμός.    Τι  κερδίζει  κανείς  όταν    το  επισκέπτεται    σαν  Μουσείο για  να θαυμάσει  το  κτήριο;  Πόσο καλύτερο  άνθρωπο  μπορεί  να  τον  κάνει η  μεγαλοπρέπεια   της  ύλης  χωρίς  ψυχή;  

 

‘Όπως μας  λέει ο  Κ.  Τσιρόπουλος  στο  βιβλίο του  «Αγωνιώδης  θητεία»:   «Σήμερα,  χωρίς  Θεό,  και  ο  άνθρωπος  και  η τέχνη,  αμοιβαία  μεγάλωσαν  την απόσταση  μεταξύ  τους».  Η  τέχνη  δεν μπορεί  να  είναι  ανθρώπινη  χωρίς  Θεό.  Δεν  μπορεί  να  υπηρετεί τον  άνθρωπο  όταν  δεν εκφράζει σεβασμό και  αγάπη  στο  πρόσωπο  του.  Δεν  λέμε  πως  η  ζωγραφική  θα  πρέπει  να  μένει  στην  αντιγραφή  της  βυζαντινής  θεματολογίας   και  τεχνικής  και  να στεγάζεται  στους ναούς.  Χρειάζεται  ελευθερία  σε  όλα  αυτά  και όπου  και  να  επιλέγουμε  να  την  εκθέτουμε στα  βλέμματα  μας,  να  μας  κάνει  καλύτερους   μέσα  μας,  με  μια  ομορφιά  που  θα  μας  βοηθάει  να  ξεπερνούμε    την  σκλαβιά  του  κακού μας  εαυτού. Θα ξεκουράζει, θα  δίνει  διέξοδο  στην  καταχνιά  της  ψυχής μας,   ακόμα  και  με  τον  προβληματισμό  της.   Θα  προσδίδει ψυχική  ανάταση.         

Μακάρι  με  την  χάρη  του  Θεού  να  γινόταν   στην  Αγία  Σοφία   κάποτε  να  συμμετείχαμε  όλοι  μαζί εκεί  μέσα,    Έλληνες και  Τούρκοι,  σε  μια  λειτουργία που   να  υμνούμε   αδελφωμένοι  τον  Τριαδικό  Θεό.

                 

 

Με αφορμή τα  παραπάνω, ας δούμε  λίγο κάτι από  την  ιστορία του όλου  θέματος,  όπως  καταγράφεται  από ιστορικούς  για  να  υπογραμμίσει περισσότερο την  υλική  πλευρά του  μεγαλείου  της, χωρίς να  το  συνειδητοποιεί  ότι  στις  περισσότερες  περιπτώσεις  απομακρύνεται  και ξεφεύγει  από  τον πνευματικό λόγο  ύπαρξης  της.  Μας  λένε  λοιπόν  οι  ιστορικές  πηγές:       

 

Χάρτης της περιοχής του Μεγάλου Παλατίου της
Κωνσταντινούπολης. Απεικονίζονται ο Ιππόδρομος,
η Αγία Σοφία και η Αγία Ειρήνη, καθώς και άλλα κτίρια,
βάσει λογοτεχνικών και ιστορικών αναφορών

Η Αγία  Σοφία  θεμελιώθηκε από τον Ιουστινιανό 23   Φεβρουαρίου  532 μ.Χ.  Η περίοπτη θέση κτίσεως του ναού επιλέχτηκε λόγω της δεσπόζουσας τοποθεσίας αφού φαινόταν από το Βόσπορο αλλά και γιατί γειτνίαζε με το παλάτι του αυτοκράτορα, τον Ιππόδρομο και την βασιλική υδάτινη δεξαμενή. Μεγάλα και σπουδαία έργα! Μετά την άλωση του 1453, ισοπεδώθηκαν σχεδόν τα πάντα. Ο μεγαλοπρεπής ιππόδρομος γκρεμίστηκε εκ θεμελίων και έγινε μια πλατεία. Τα αυτοκρατορικά ανάκτορα έγιναν και αυτά πλατείες και χτίστηκε  το μπλε τζαμί  ως αντίπαλο δέος κοντά στην Αγ. Σοφία.  Το εσωτερικό της Αγ. Σοφίας λεηλατήθηκε και τα έξοχα ψηφιδωτά  καλύφθηκαν με σοβά. Μόνο το χτίσμα διεσώθη για να αποφέρει μέχρι σήμερα στους Τούρκους έσοδα γύρω στα 50 εκατ. Ευρώ ετησίως από τους επισκέπτες της. Σε 20 χρόνια η Αγ. Σοφία έχει αποφέρει στην Τουρκία τόσα έσοδα ώστε να εξοπλιστεί πλήρως μια μοίρα 20 σύγχρονων αεροσκαφών F-16.

 

Εικονική παράσταση από ένα τμήμα της Πόλης με την Αγία Σοφία

Σκηνή από την καθημερινή ζωή σε ένα μωσαϊκό από το Μέγα Παλάτιον
της Κωνσταντινούπολης, στις αρχές του 6ου αιώνα

Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη  ήταν αφιερωμένη σε μιαν ιδιότητα του Θεού, την Σοφία Του, και όχι σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Η Κωνσταντινούπολη μόνο πήρε την προσωνυμία «Θεοτοκούπολης» χάρη στην λατρεία της Παναγίας από τους πιστούς.

Η μορφή του Ιουστινιανού στα ψηφιδωτά του
 ναού του Αγίου Βιταλίου, στη Ραβέννα

Ιδρύθηκε αρχικά από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Το πρώτο κτίσμα της Αγίας Σοφίας ήταν μια ξυλόστεγη πεντάκλιτη βασιλική που καταστράφηκε από φωτιά  το 404 μ.Χ. Να σημειώσουμε ότι είχε χτιστεί πάνω στα ερείπια του ναού του Απόλλωνα, του θεού του Φωτός. Ανοικοδομήθηκε από τον  Θεοδόσιο Β΄ μετά από 14 χρόνια  αλλά καταστρέφεται ξανά το 532 μ.Χ. την περίοδο των γεγονότων της στάσης του Νίκα. Ο ιστορικός Προκόπιος  είπε πως αυτό επετράπη από τον Θεό να γίνει γιατί ένα άλλο πιο σπουδαίο μνημείο θα το αντικαθιστούσε. Ο Ιουστινιανός αμέσως δίνει εντολή για την ανέγερση εκ νέου του ναού. Αυτή τη φορά κοντά στο Μεγάλο Παλάτι και τον Ιππόδρομο. Απαλλοτρίωσε όλα τα κτήματα και κατεδάφισε όλα τα κτίσματα στην περιοχή. Σε κάποιους από αυτούς μπορεί να έσβησε μικρές και μεγάλες μνήμες των ανθρώπων αυτής της γης που πήρε και να προκάλεσε πόνο. Σε άλλους ιδιοκτήτες πάλι, σύμφωνα με τον ιστορικό Παπαρρηγόπουλο, αυτό έφερε πολλαπλάσια λεφτά στην τσέπη τους από το πραγματικό κόστος της γης τους και τους έδωσε χαρά.  Οι φόροι που έπρεπε να επωμιστεί ο λαός ήταν δυσβάσταχτοι και αυτό έκανε ιδιαίτερα αντιπαθή τον  Ιουστινιανό.  Αναρωτιόμαστε:  Ο  Ιουστινιανός  πίστευε  πως  ο  Θεός  ήθελε  να  λιώσει τους  ανθρώπους  με  τους  αβάσταχτους  φόρους για  να  νοιώσει  μεγάλος  με  μια  μεγαλοπρεπή  εκκλησία  στο  όνομα  του,  όταν  ο  Χριστός  γεννήθηκε  μέσα  σε  ένα  στάβλο;   Άλλο  ήθελε ο αυτοκράτορας.  Να  διατρανώσει  το  δικό  του μεγαλείο.  Με την ανέγερση του πιο λαμπρού ναού θα διακήρυττε την αυτοκρατορική υπέρτατη εξουσία του. Να επιβληθεί ακόμα ίσως και να εξιλεωθεί για τα όποια ατοπήματα του, όπως την σχέση του με την Θεοδώρα. Το    ζητούμενο του ήταν ο ναός να είναι ένα μνημείο που θα έφερε το όνομα του εις τους αιώνες. Θα ήταν η ενσάρκωση της δόξας του με πρόφαση την δόξα του Θεού.  Τα εγκαίνια του ναού που χωρούσε 23.000 ανθρώπους έγιναν στις 22 ή 27 Δεκεμβρίου 537 από τον Ιουστινιανό που βλέποντας το τελικό αποτέλεσμα φώναξε σηκώνοντας τα χέρια του και σχεδόν τρέχοντας προς τον άμβωνα «Δόξα τω Θεώ το καταξιωσάντι με τελέσαι τοιούτον έργον! Νενίκηκα σε Σολομών»! Ο μεγάλος ιστορικός μας Παπαρρηγόπουλος αμφισβητεί αυτά τα λόγια του Ιουστινιανού από τις πηγές που είναι μεταγενέστερες του γεγονότος. Οι ιστορικοί συμφωνούν πως από εκείνη την ημέρα ακολούθησαν πάρα πολλές τελετές με θυσίες ζώων που εδόθησαν δωρεάν στον κόσμο, όπως και ψωμί. Το πανηγύρι για το άνοιγμα των θυρών της Αγίας Σοφίας κράτησε κάπου δυο εβδομάδες  και πολλά κιλά χρυσάφι μοιράστηκαν στους φτωχούς.

Χάρτης της Κωνσταντινούπολης του 1422

Αρχιτέκτονες του ναού ορίστηκαν από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό οι καλύτεροι γεωμέτρες: Ο Ανθέμιδος από της Τράλλης ως ο κύριος αρχιτέκτονας  και ο Ισίδωρος από την Μίλητο. Για την επιδεξιότητα τους  και τις γνώσεις τους στην στατική μελέτη των κτιρίων τους (αντοχή και ασφάλεια) έγραψαν πολλοί σύγχρονοι τους με θαυμασμό, όπως ο Αγαθιάς που τόνιζε την τεχνική τους στην διαδοχική μετατόπιση των φερόντων φορτίων από το κάθε στοιχείο του κτίσματος, ενώ ο Προκόπιος στο έργο του «Περι κτισμάτων» τους χαρακτηρίζει «ινδάλματα»!  Στο έργο δούλευαν καθημερινά επι 6 σχεδόν  χρόνια γύρω στους 100  πρωτομάστορες και  10.000 τεχνίτες και ξοδεύτηκαν μαζί με τα υλικά του ναού και των εκκλησιαστικών σκευών περίπου 350.000 λίρες, δηλ περίπου 129 εκατ. Ευρώ.

Ο Νάρθηκας στην Αγία Σοφία

 Ο Ιουστινιανός επέβλεπε τις εργασίες προσωπικά, κυρίως τις πρωινές ώρες. Ο ιστορικός του Ιουστινιανού, ο Προκόπιος,  αναφέρει πως η Αγία Τράπεζα ζύγιζε σχεδόν 1.300 κιλά ασήμι ενώ εντός του Ιερού της Αγ. Σοφίας, το ασήμι που υπήρχε ήταν  βάρους 13 τόνους. Τα πολυτελή  μάρμαρα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν 12 είδη. Από Κάρυστο (τα πράσινα μάρμαρα), Ικαρία, Λιβύη (χρυσαφιά), Ταύγετο,  Θεσσαλία (πράσινα),  Φρυγία (ροδόχροα με λευκές φλέβες), Μαρμαρά, Γαλατεία, Βόσπορο (ανοιχτόμαυρα με γαλάζιες φλέβες), Θήβα της Αιγύπτου (κόκκινα με λευκά στίγματα), Καππαδοκία (κοκκαλί). Από άλλα μέρη χρησιμοποιήθηκαν χρυσός, ασήμι και ελεφαντόδοντο αλλά  και τα πολύτιμα πετράδια  για την εσωτερική διακόσμηση του ναού. 

Η πανέμορφη οροφή του Νάρθηκα της Αγίας Σοφίας

Το μνημείο αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια αρχιτεκτονική και αυτό γιατί  συνδυάζει 2 προγενέστερους  αρχιτεκτονικούς τύπους: της βασιλικής και του περίκεντρου  κτιρίου (κεντρικό τρούλο των αυτοκρατορικών κτιρίων όπως είναι το Πάνθεον της Ρώμης!). Δημιουργήθηκε ένα νέο οικοδομικό τύπο, το τρουλαίο οικοδόμημα που από εδώ και πέρα θα είναι το   κυρίαρχο στην βυζαντινή αρχιτεκτονική.  Το μέγεθος του ναού, εντυπωσιακό! Στην κάτοψη είναι σχεδόν τετράγωνη (71 Χ 77) και τρούλο 32 μέτρων! Το ύψος του ναού από το δάπεδο αγγίζει σχεδόν τα 60 μέτρα.

Η Αγία Σοφία

Πάνθεον της Ρώμης

Ρουί Γκονζάλες ντε Κλαβίχο 

Η Αγία Σοφία εκπροσωπούσε το ουράνιο κάλλος και  προσέδιδε  αυτή την  μεγαλοπρέπεια  στον αυτοκράτορα! Ο πλούτος της δεν ήταν συνηθισμένος στην ματιά του κοινού θνητού, στις καθημερινές εικόνες του. Και πόσο μάλλον τον περιηγητών της Δύσης. Ενδεικτικά αναφέρω  βιβλία  όπως: Ο Ρόμπερτ ντε Κλαρύ που ήταν ιππότης από την Πικαρδία, συμμετείχε  στην πολιορκία της Πόλης και  ο συγγραφέας  του χρονικού για την πρώιμη ιστορία της Λατινικής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη με τίτλο «Βυζάντιο και Ελλάδα»  από τις εκδόσεις Δεληθανάση. Επίσης, ο ισπανός διπλωμάτης  Ρουί Γκονζάλες ντε Κλαβίχο που κατέγραψε στο ημερολόγιο του ότι βίωσε στο ταξίδι του προς τα βάθη της Ανατολής   ως  πρέσβης της Ισπανίας όπου  ενάμιση αιώνα μετά όλα εκδόθηκαν σε βιβλίο με τον τίτλο «Το ταξίδι στην αυλή του Ταμερλάνου» εκδ. Καλέντη . Ακόμη  θα αναφέρω το όνομα  του Οντόν ντε Ντειγ, τον Άγγλο ιστορικό Ε. Pears που εκθείαζε την ωραιότητα του ναού, τον Ρώσο προσκυνητή Στέφανο του Νοβγκοροντ που γράφει στο βιβλίο του «Ταξίδια στην Κωνσταντινούπολη»  χαρακτηριστικά πως «Η Αγία Σοφία δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί από άνθρωπο».

Πάνθεον της Ρώμης τρούλος

 Αλλά και οι δικοί μας, οι Έλληνες του Βυζαντίου, εκθείαζαν το κάλλος της και την κεντρική θέση της που έμοιαζε ευλογία του Θεού επι της γης! Ενδεικτικά θα αναφέρω τον διάκονο και χαρτοφύλαξ,  αυλικό και επικό  ποιητή Γεώργιο Πισίδη που περιγράφει  την θρησκευτική λειτουργία  στην Αγία Σοφία πριν την αναχώρηση του Αυτοκράτορα Ηρακλείου για την εκστρατεία εναντίον των Περσών και την θριαμβευτική επιστροφή του που κατέληξε να γονατίζει μαζί με τον Πατριάρχη Σέργιο  μπροστά στην εικόνα της Παναγίας  του μεγαλοπρεπούς ναού (στο ένα από τα 4 ιστορικά ποιήματα του την «Ηρακλειάς»). Πατήστε ΕΔΩ Γεώργιος Πισίδης: Ένας Βυζαντινός Όμηρος για τα έπη του Ηρακλείου  Ο Προκόπιος  γράφει έναν πανηγυρικό έργο 6 βιβλίων  το «Περι κτισμάτων» κατά παραγγελία του αυτοκράτορα με το οποίο εξυμνεί τον ίδιο και τον ναό λέγοντας πως το έργο του κτισίματος της Αγίας  Σοφίας  είναι η επενέργεια του Θεού και ότι χαίρεται να κατοικεί εκεί! . Πατήστε ΕΔΩ Προκόπιος: Ο μεγάλος ιστορικός της βασιλείας του Ιουστινιανού Ακόμη να αναφέρω τον Παύλο Σιλεντιάριο, τον σύγχρονο του Αγαθία, τον Παύλο τον Φλωρό, τον Ευάργιο τον Σχολαστικό, τον Κωνσταντίνο τον Ρόδιο, τον Μιχαήλ Ψελλό που γράφει για την Αγία Σοφία πως είναι ένα έργο «αμίμητον και άντικρυς επί της γης ουράνιον  σφαίρισμα», τον Ιωάννη Μάνδεβιλ που την χαρακτηρίζει ως την πιο όμορφη και την πιο περήφανη εκκλησία όλου του κόσμου, , τον Νικηφόρο Κάλλιστο κτλ.

Ο τρούλος της Αγίας Σοφίας απο τα 
Αρχεία του Πανεπιστημίου της Πόλης

 

Η Αγία Σοφία καταυγάζεται από φως που  μαγεύει τον πιστό ή τον επισκέπτη με την αρμονία του που προέρχεται από 100 παράθυρα και 7.500 καντήλια του ναού που αντανακλώταν όλα στους 107 λευκούς μαρμάρινους κίονες. Ποταμοί φωτός!! Μάλιστα, την νύχτα, για τους ναυτικούς ο ναός έλαμπε  με πύρινη λαμπρότητα όταν λειτουργούσε που   ανάγγελλε την δόξα του Θεού και το τέλος του ταξιδιού τους!!.. Γράφτηκε σχετικά: «Νομίζει κανείς ότι ένας νυχτερινός ήλιος σκορπίζει μέσα σε όλη την εκκλησία τη λάμψη του και διώχνει το σκοτάδι» (Σιλεντιάριος Παύλος) και πως «Η Αγία Σοφία ακτινοβολεί με τόση εκπληκτική λαμπρότητα ώστε να μπορεί να πει κανείς ότι δεν φωτίζεται από τις ακτίνες του ήλιου αλλά κλείνει μέσα της την πηγή του φωτός» (Προκόπιος).

Η Αγία Σοφία που λάμπει μέσα στην νύχτα

Στέψη Αυτοκράτορα στο Ομφάλιον

Επι  Ιουστινιανού, στην Αγ. Σοφία είχαν τοποθετήσει 80  πρεσβύτεροι με ιδιαίτερα πολύτιμη αμφίεση, 150 διάκονοι, 40 γυναίκες διακόνησες, 70 υποδιάκονοι, 160 αναγνώστες, 25 ψάλτες και 75 θυρωροί. Ο Αυτοκράτορας και ο Πατριάρχης στον εκκλησιασμό ντυνόταν με πορφυρά και χρυσά υφάσματα. Οι θρόνοι τους διακοσμούταν από πολύτιμους λίθους, χρυσό και ασήμι. Η κύρια θέση του Αυτοκράτορα μέσα στον ναό ήταν στο Ομφάλιον ( τετράγωνο σχήμα)  όπου βρίσκεται στο κέντρο του δαπέδου και λίγο προς τα δεξιά του ναού. Μέσα του είχε μαρμάρινες ροζέτες. Στην κεντρική και μεγαλύτερη γινόταν και η στέψη του Αυτοκράτορα. Περιστοιχιζόταν από επιφανείς αξιωματούχους του όπου καθόταν σε συγκεκριμένες θέσεις στις μικρότερες ροζέτες γύρω του.

Υπήρχε και ο Γυναικωνίτης. Ήταν ένα πολύ μεγάλο πατάρι που εκκλησιαζόταν εκεί μόνο οι γυναίκες. Η Αυτοκράτειρα ανέβαινε εκεί από τον κοχλία (έναν στενό διάδρομο).  Στον Γυναικωνίτη καθόταν πλαισιωμένη με τις κυρίες της Τιμής. Η ίδια καθόταν πιο ψηλά στον θρόνο της.

Ο τρούλος της Αγ. Σοφίας  δίνει την εντύπωση
ως ένα ενιαίο στεφάνι που αιωρείται

Η Αγία Σοφία στάθηκε αλώβητη από τους σεισμούς ακόμα και 7 ρίχτερ και μέσα στους αιώνες. Αναφέρονται σε σχεδόν 100 καταγεγραμμένους πολύ μεγάλους σεισμούς.  Ήταν ένα θαύμα της μηχανικής!! Ο τρούλος της είχε κατασκευαστεί από πρώτες ύλες από τη Ρόδο και είναι εμπλουτισμένος με άργυρο (πηλό) για να δώσει συμπαγείς πλίνθους με υψηλή αντοχή. Το μεγαλύτερο κονίαμα στους αρμούς ανάμεσα στους πλίνθους που ήταν πιο ελαφρύτεροι και πορώδη συνετέλεσε σαν ενισχυμένο τσιμέντο κατά τους ειδικούς, όπως τον καθηγητή Α. Τσάκμαν. Επίσης, ο ασβέστης ζυμώθηκε με λάδι αντί για νερό!! Άλλο ένα αντισεισμικό μυστικό που χρησιμοποιήθηκε είναι τα κονιάματα από ημικρυσταλλοποιημένο υλικό το οποίο έχει την ιδιότητα να απορροφά την ενέργεια του σεισμού. Μάλιστα, σε πρόσφατες έρευνες Αμερικανών κυρίως ερευνητών, σε σεισμό 7,5 ρίχτερ, ο τρούλος θα παραμείνει σταθερός και η εκκλησία όρθια!  Ο κυκλικός της τρούλος της είναι τοποθετημένος πάνω σε ένα τετράγωνο χτίσμα! Πώς γίνεται αυτό; Οι αρχιτέκτονες τα κατάφεραν με τη χρήση τόξων. Η βάση του τρούλου καταλήγει σε μια σειρά 4 μεγάλων τόξων στα οποία πατάει ο τρούλος που έχει διάμετρο 31 μέτρα (!!!) και στηρίζονται σε 4  πολύ μεγάλες χτιστές τετράγωνες κολώνες που είναι στερεωμένες οι πέτρες τους με χυτό μόλυβδο και μοχλούς από σίδερο και οι κολώνες απέχουν μεταξύ τους 30 μέτρα και είναι ντυμένες με τα καλύτερα μάρμαρα! Στην βάση του τρούλου (που χρησιμοποιήθηκαν και ελαφρόπετρες από την Ρόδο μας) τοποθετήθηκαν 40 παράθυρα για να μπαίνει το φως κάτω από τον θόλο. Κανείς δεν προσέχει ότι ανάμεσα στα παράθυρα έχει χτισμένες κολώνες και δίνει την εντύπωση ως ένα ενιαίο στεφάνι που αιωρείται!  Το δάπεδο του ναού είναι κατασκευασμένο από τεράστιες λιθόστρωτες πλάκες που είχαν υπέροχους κυματισμούς! Τα θεμέλια της Αγ. Σοφίας βρίσκονται 70 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους! Στην αρχή μάλιστα των θεμελίων του ναού έχουν θαφτεί από τους βυζαντινούς μεγάλες ποσότητες χρυσού και ασημιού. Επίσης, υπάρχει ένας υπόγειος ναός.  Σύμφωνα με τον καθηγητής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης κ. Ασλάν,  όλα αυτά έχουν εσχατολογικό συμβολισμό.

Το εσωτερικό κεντρικό της Αγίας Σοφίας

Η Παναγία με τον Χριστό

Μετά την εικονομαχία, προς το τέλος του 9^ου αιώνα, η Αγ. Σοφιά κοσμήθηκε με υπέροχα χρυσά ψηφιδωτά όπως αυτό της Θεοτόκου που αν και μοιάζει πολύ μικρό στον θεατή λόγω απόστασης από το έδαφος, το ψηφιδωτό είναι ύψους 5,5 μέτρων!! Όλη η αψίδα όπου υπάρχει η Παναγία (φώτο) με τον μικρό Χριστό καθισμένο εμπρός τα πόδια της , αποτελείται από χρυσάφι το οποίο συμβολίζει το θεϊκό φώς του Παραδείσου. Πολλά από τα υπόλοιπα ψηφιδωτά που ήταν πολύ πιο χαμηλά, μετά την Άλωση της το 1453 τα κάλυψαν με πολύ χοντρό σοβά πάχους 2 ολόκληρων δαχτύλων!

Ο Ερρίκος Δάνδολος παροτρύνοντας τους σταυροφόρους
 (πίνακας του Gustave Doré)

Το 1204 μ.Χ. η Κωνσταντινούπολη έπεσε πρώτα  στα χέρια των χριστιανών σταυροφόρων. Η Δ΄ σταυροφορία αποτελούταν από Γερμανούς, Γενοβέζους, Γάλλους, Σικελούς, Ούγκρους και Ισπανούς. Στο βιβλίο «Ιστορία των Ελλήνων» τόμος 8, σελ. 168 (εκδ. Δομή) αναφέρει: «Εξασκώντας όλη την ρητορεία τους οι επίσκοποι – Σταυροφόροι έπεισαν ότι ο αγώνας τους εναντίον  των Βυζαντινών ήταν ένας αγώνας βασισμένος στις αρχές του δικαίου. Άρα, ο Θεός δεν είναι δυνατόν να αντιμάχεται το δίκαιο.. Ο στόχος τους ήταν και πάλι η επαναφορά των σχισματικών στην ορθή πίστη που συνεπαγόταν υπακοή στον Πάπα, έργο κατά συνέπεια  θεάρεστο»!! Και αρχίζουν να εφαρμόζουν οι Σταυροφόροι τον λόγο του Χριστού στην πράξη!!  

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους,
σε μια ζωγραφική του  Ιταλού μανιεριστή ζωγράφου Ιάκωβου Πάλμα όπου μετά τον θάνατο του Τιντορέτο το 1594 έγινε ο κύριος καλλιτέχνης της Βενετίας συνεχίζοντας την τεχνοτροπία του.

Τεράστιες οι καταστροφές που προκάλεσαν. Η λαφυραγωγία, άνευ προηγουμένου!  Αυτόπτης μάρτυρας της λεηλασίας το 1204 μ.Χ.  ήταν  και ο ιστορικός και υψηλόβαθμος αξιωματούχος του βυζαντινού κράτους Νικήτας Χωνιάτης που περιγράφει λεπτομερώς  στο συγγραφικό του έργο «Χρονική Διηγησις»  Πατήστε Εδώ για την ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΗΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΧΩΝΙΑΤΟΥ ΚΥΡ ΝΙΚΗΤΑ ΑΡΧΟΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΥ ΚΑΙ ΛΗΓΟΥΣΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΣ ΑΛΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ   (Σε αυτόν τον σύνδεσμο που αναφέρω εδώ μπορούμε να διαβάσουμε ολόκληρο το βιβλιο του!)  την απογύμνωση της Βασιλεύουσας από τους σπουδαίους θησαυρούς της. Έγραφε πως, η Αγία Τράπεζα που ήταν φτιαγμένη από χρυσό, σμάλτο και με σπάνια κοσμήματα, κομματιάστηκε και μοιράστηκε. Έβγαλαν και πήραν τον άμβωνα που ήταν κατασκευασμένος από άργυρο, πολύτιμους λίθους και μάρμαρα. Οι σταυροφόροι, για να φορτώσουν την λεία τους έβαλαν στον ναό ζώα που γλιστρούσαν στο λείο δάπεδο που για να τα αναγκάσουν να προχωρήσουν τα κέντριζαν και τα χτυπούσαν. Τα ζώα μάτωναν και γέμιζαν τα δάπεδα με το αίμα τους. Όπως και αφόδευαν εκεί. Το δάπεδο μολύνθηκε. Ο Χωνιάτης γράφει χαρακτηριστικά για τους Σταυροφόρους: «Πήρατε τον Σταυρό και ορκιστήκατε πάνω σε αυτόν και στα Ιερά Ευαγγέλια ότι θα περνούσατε από την  επικράτεια των χριστιανών χωρίς να χύσετε αίμα..  Υποσχεθήκατε ότι θα παραμείνετε αγνοί.. Αντί να υπερασπιστείτε τον τάφο Του (του Χριστού στα  Ιεροσόλυμα) βιαιοπραγήσατε σε βάρος των πιστών που είναι μέλη του. Φερθήκατε στους χριστιανούς χειρότερα από ότι οι Άραβες..».  Ο ιστορικός Τζον Κάρυ αναφέρει πως και οι ίδιοι οι σταυροφόροι χρησιμοποιούσαν την Αγία Σοφία και ως τουαλέτα και πως μια πόρνη ανέβηκε στον θρόνο του Πατριάρχη όπου τραγουδούσε πρόστυχα τραγούδια και χόρευε ακόμα και πάνω στην Αγία Τράπεζα. Εικόνες μεγάλης ντροπής… Ο ιστορικός Έντουιν Πιρς τους χαρακτηρίζει αχαλίνωτους τονίζοντας πως η λεηλασία των Σταυροφόρων και τα αίσχη τους ήταν πιο εκτεταμένα από ότι του Μωάμεθ Β΄.  Και ο κορυφαίος ιστορικός βυζαντινολόγος, ο Στιβεν Ράνσισαν αναφέρει  πως ήταν «έγκλημα εναντίον του πολιτισμού και της ανθρωπότητας».  Χιλιάδες Έλληνες της Πόλης  δολοφονήθηκαν  εν ψυχρώ και πάρα πολλές γυναίκες και μοναχοί βιάστηκαν από τον άγριο στρατό που δεν άφησε τίποτα όρθιο στο πέρασμα του. Να αναφέρω ακόμα πως με την εισβολή τους στην Πόλη, πυρπόλησαν μεγάλο μέρος της. Η πυρκαγιά διήρκεσε πάνω από 24 ώρες και έκαψε τόσα σπίτια, περισσότερα από όσα είχαν τότε οι τρεις μεγαλύτερες πόλεις της Γαλλίας. Τα υπόλοιπα σπίτια που έμειναν τα μοιράστηκαν όπως ήθελαν οι Σταυροφόροι. Όσο για τον ιστοριογράφο Σταυροφόρο τον Ρομπέρτο του Κλαρί, τα όσα είδε και κατέγραψε στην Αγία Σοφία και γενικότερα στην Πόλη στο βιβλίο του «Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης» μοιάζουν σαν έναν περιηγητή που απλά είχε εντυπωσιαστεί από τον πλούτο του Βυζαντίου! Το συναίσθημα που βγάζει η περιγραφή του δεν έχει  καμιά σχέση με κατακτητικό πόλεμο!  Σε αυτό το σημείο να πούμε ότι και ο συγκεκριμένος ιστοριογράφος στο βιβλίο του τους αναφέρει ως  «Έλληνες» τους Βυζαντινούς.

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους

Τα περισσότερα από τα  χρυσά  και ασημένια κειμήλια που ήταν ανεκτίμητης αξίας και ως έργα τέχνης τα  έβαλαν σε υψικαμίνους για να γίνουν συμπαγής μάζα ώστε να μεταφέρονται πιο εύκολα στις χώρες τους στην Δύση. Οι σταυροφόροι αναφέρεται πως ορμούσαν στις εκκλησίες και έσπαζαν τα ιερά σκεύη για να αρπάξουν τους πολύτιμους λίθους που τα διακοσμούσαν αλλά και έπειτα να τα χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι ως σκεύη για το φαγητό τους.  Έχυναν την Θεία Κοινωνία.  Η ασέβεια τους είχε ξεπεράσει κάθε όριο!!

Τα 4  ορειχάλκινα άλογα που βρίσκονταν στον Ιππόδρομο της  Πόλης

Τα τέσσερα  ορειχάλκινα άλογα που ήταν ένα από τα καλύτερα στολίδια του Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης μεταφέρθηκαν στην Βενετία και διακοσμούν την εξώθυρα του καθεδρικού ναού του Αγίου Μάρκου. Τα άλογα κατασκευάστηκαν από τον γλύπτη Λύσιππο ή την σχολή του, τον 4^ο αιώνα π.Χ. Ο Νέρων τα έφερε στην Ρώμη και από εκεί μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη από τον Μέγα  Κωνσταντίνο. Με την πτώση της Πόλης, όπως  είπαμε, οι Σταυροφόροι τα μετέφεραν στην Βενετία. Αιώνες μετά, ο Ναπολέων τα πήρε στο Παρίσι βιαίως και μετά την πτώση του, επεστράφησαν στην Βενετία. Σήμερα φυλάσσονται μέσα στο Μουσείο της για να αποφύγουν την οξείδωση.  Στον καθεδρικό ναό του Αγίου Μάρκου  υπάρχουν και άλλα κλεμμένα κειμήλια όπως η Pala d’ oro (φώτο) όπου είναι ένα ορθογώνιο πλαίσιο με μήκος 3,5 μ. και 2,1 μ. ύψος. Είναι φτιαγμένη εξ ολοκλήρου από χρυσό, από ασήμι και σμάλτο και είναι διακοσμημένη και από τις 2 πλευρές της με 83 σμαλτωμένες εικόνες οι οποίες απεικονίζουν σκηνή ή πρόσωπα από την Αγία Γραφή. Σε όλο αυτό, υπάρχουν και 74 σμαλτωμένα μετάλλια και 38 ανάγλυφες προτομές σε μικρογραφία, όπως και τον τεράστιο αριθμό των 1927 πολύτιμων λίθων (μαργαριτάρια, σμαράγδια, ζαφείρια, ρουμπίνια, τοπάζια, αμέθυστους κτλ)!! Μπορεί να υπολογιστεί η αξία όλου αυτού του κλοπιμαίου; Ασύλληπτη η αξία του από κάθε άποψη!!   Μετά από αυτή την σταυροφορία, όλη η Δύση στην Ευρώπη γέμισε με τα κοσμήματα, τα έργα τέχνης και τους θησαυρούς της Κωνσταντινούπολης και μπόρεσαν έτσι να ανεγείρουν πάνω από 800 εκκλησίες για να μπορέσουν να βάλουν ένα μέρος στην κάθε μια από τα κλεμμένα ιερά λείψανα με τις ιερές λειψανοθήκες από χρυσό κυρίως και με εξαιρετικό και διαφορετικό διάκοσμο η κάθε μια! Έργα τέχνης όλα!! ‘Όπως και όλα τα δισκοπότηρα (πολλές φωτο). Στο αριστερό παρεκκλήσι  του Αγ. Μάρκου υπάρχει και η πανέμορφη εικόνα της Παναγίας μας η επονομαζόμενη «Νικοποιός Παναγιά». Είναι η εικόνα που οι βυζαντινοί αυτοκράτορες έβαζαν μπροστά από τα στρατεύματα στις εκστρατείες τους. Εκεί υπάρχει και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ! Αριστοτέχνημα!!

Pala d’ oro

Η "Νικοποιός Παναγιά"

Βυζαντινή ημιανάγλυφη εικόνα
του Αρχάγγελου Μιχαήλ

Βυζαντινή συρταρωτή σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού.

Το βυζαντινό αυτοκρατορικό στέμμα που
φορούσε ο Λέων ΣΤ’ ο Σοφός ως παιδί

Πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα περί λειψανοθήκης

Μπροστά η λειψανοθήκη με το
 χέρι του Αγίου Γεωργίου

Ο Βατικάνειος Σταυρός (Crux Vaticana) 
ή Σταυρός του Ιουστίνου Β

Λειψανοθήκη

Λειψανοθήκη

Λειψανοθήκη με λείψανα αγίων που προέρχεται
από την Τραπεζούντα των Κομνηνών

Λειψανοθήκη

Λείψανα αγίων, τεμάχια Τιμίου σταυρού σε έξι λειψανοθήκες

Θα ήθελα να αναφέρω και ένα ακόμα από τα ιδιαίτερα πολύτιμα έργα που κατέστρεψαν οι σταυροφόροι λιώνοντας το για να πάρουν το χαλκό σαν υλικό μόνο: Το μεγάλο χάλκινο άγαλμα του Ηρακλή (βρισκόταν στον Ιππόδρομο)  που το φιλοτέχνησε ο κορυφαίος αρχαίος Έλληνας Λύσσιπος, ο ξεχωριστός γλύπτης του Μεγάλου Αλεξάνδρου από την Σικυώνα όπου ήταν και ο εκπρόσωπος της σχολής της. Γλύπτης ανάλογος του Φειδία και το Πραξιτέλη. Δεν σώζεται κανένα έργο του μα ευτυχώς υπάρχουν ρωμαϊκά αντίγραφα.  Ο Χωνιάτης μας αναφέρει επίσης  18 γνωστά γλυπτά, έργα  κορυφαίας τέχνης της κλασικής Ελλάδας, τα οποία τα είχαν μεταφέρει οι Έλληνες στην Πόλη για να την κοσμήσουν όπου οι Σταυροφόροι έγιναν ο ολετήρας τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε:  Ο Πάρης που έδινε το μήλο στην Αφροδίτη,  η πολύχαλκος Ήρα που για την μεταφορά μόνο του κεφαλιού της χρειάστηκε μια μεγάλη άμαξα με 4 βόδια και ένα γλυπτό με την ωραία Ελένη!

Από το 1204 -1261 η Αγία Σοφία λειτούργησε ως ρωμαιοκαθολικός ναός. Όταν την ανακατέλαβαν  την Πόλη οι Βυζαντινοί, ο πλούτος της δεν υπήρχε. Όλα στην Πόλη και στην Αγία Σοφία ήταν γυμνά.

Ο  Μέγας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ελένη ήταν οι πρώτοι βυζαντινοί αυτοκράτορες που αρχίζουν να προβάλλουν την Πόλη, την Βασιλεύουσα  ως κέντρο προσκυνήματος συγκεντρώνοντας πολλά κειμήλια σε σχέση με την Παναγία, τον Χριστό μας και τους αγίους. Βαθμιαία και κυρίως μετά τον 6^ο αιώνα, επι του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Β’ ,  γίνεται  το κέντρο της Πρόνοιας του Θεού, η ιερή πόλη όπου ανέμεναν να συντελεστεί η Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Σε αυτό συνετέλεσαν εκτός από  τον τεράστιο αριθμό λειψάνων (περίπου 3.600 από σχεδόν 476 αγίους )  και οι κορυφαίοι λόγιοι και θεολόγοι της εποχής. Σημαντικότερο κειμήλιο όλων ήταν το τεμάχιο του Τιμίου Σταυρού, του σταυρού που σταύρωσαν πάνω τον Χριστό, που το 630 μ.Χ. το μετέφερε στην Πόλη ο Ηράκλειος μετά την ανάκτηση της Ιερουσαλήμ από τους Άραβες. Για την εκστρατεία αυτή, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Σέργιος έλιωσε πολύτιμα σκεύη από τις εκκλησίες συν τα έσοδα τους από αυτές και την χρηματοδοτεί. Τον  Τίμιο  Σταυρό τον  τιμάνε και τον τιμάμε με ημέρα εορτασμού της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στις 14 Σεπτεμβρίου που είναι η ημέρα που η Αγία Ελένη (μητέρα του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου) τον βρήκε το 335 μ.Χ.  Εδώ να προσθέσουμε πως η Πόλη διασώθηκε από την πολιορκία των Αβάρων το 626 μ.Χ. με θαύμα που αποδόθηκε στην Παναγία μας. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, το να σωθεί η Πόλη δεν ήταν μια επαμφοτερίζουσα κατάσταση. Όλα έδειχναν πως η Πόλη θα αλωθεί. Ο Αυτοκράτορας έλειπε σε εκστρατεία στην Τραπεζούντα.  Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Σέργιος (ήταν Σύρος στην καταγωγή με μεγάλη μόρφωση) λιτανεύει την εικόνα της Παναγίας γύρω από όλη την Πόλη και τα τείχη που την περιέβαλλαν ψάλλοντας μαζί με τον κόσμο. Τότε, σαν θαύμα, ξεσπά μια καταιγίδα που καταστρέφει παντελώς τον στόλο των επιτιθέμενων!! Οι εχθροί εγκατέλειψαν την πολιορκία. Η Πόλη και οι άνθρωποι της σώθηκαν!! Όλος ο λαός με μια μοναδική ρίγη στην καρδιά του συγκεντρώθηκε στην Παναγία των Βλαχερνών και ψάλει σε ολονυχτία ευχαριστήρια δέηση τον Ακάθιστο Ύμνο που είχε συντάξει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Σέργιος εκείνη τη μέρα! Η ημερομηνία ήταν 8 Αυγούστου του 626 μ.Χ. 

Κοντάκιον     Ἦχος πλ. δ'.

Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ πόλις σου, Θεοτόκε· ἀλλ' ὡς ἔχουσα τὸ κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοί· Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε.

Και σε μετάφραση στα νέα Ελληνικά:

Σε σένα, Θεοτόκε, την Υπέρμαχο Στρατηγό εγώ η Πόλη Σου αποδίδω με ευγνωμοσύνη την ένδοξη νίκη, επειδή λυτρώθηκα απο τις φοβερές συμφορές. Αλλά Συ, επειδή Έχεις  ακατανίκητη δύναμη, ελευθέρωσέ με από κάθε είδος κινδύνου, για να Σου φωνάζω δυνατά: Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε!

Νωπογραφία από άγνωστο καλλιτέχνη στην Εκκλησία της Μονής Μολντοβίτσα
 απεικονίζει την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, 1537

Όσον αφορά  τα  κειμήλια της Αγίας Σοφίας, υπήρχαν εξίσου σημαντικά κειμήλια όπως το Μανδήλιο που ήταν πάντα σε τιμητική θέση στην Αγία Σοφία, η φιάλη με το αίμα ου Χριστού  και  το  Κεράμιο  που απεικόνιζαν με πιστότητα τον Χριστό και αχειροποίητες εικόνες, το φόρεμα και η ζώνη της Παναγίας (που συνήθως βρίσκονταν στην Παναγία των Βλαχερνών), η λόγχη που τρύπησε την πλευρά του Χριστού  αλλά υπήρχαν και σημαντικά κειμήλια  που συνδέονταν με την Βίβλο όπως είναι, οι πλάκες της Διαθήκης  όπου είχαν πάνω τους τις 10  Εντολές του Νόμου του  Θεού,  το ραβδί του Μωυσή, η Κιβωτός της Διαθήκης, ο μανδύας του Προφήτη Ηλία κτλ. Τα κειμήλια αυτά στο Βυζάντιο  τα εξέθεταν στον κόσμο την Μεγάλη Εβδομάδα, στο βόρειο κλίτος της εκκλησίας σε μια τράπεζα. Όλα αυτά χρειαζόντουσαν γιατί με έναν τρόπο ισορροπούσαν το ότι η Κωνσταντινούπολη δεν ήταν ιερός τόπος  αν και είχε οριστεί ως η κεφαλή της Ορθόδοξης Εκκλησίας ενώ είχε επιλεγεί με γεωστρατηγικά και πολιτικά κριτήρια.   Την περίοδο των εικονομάχων αυτοκρατόρων πολεμήθηκαν οι ιερές εικόνες, τα κειμήλια και οι μοναχοί. Επανήλθαν στην πρότερη κατάσταση από τους νέους  αυτοκράτορες (Μακεδονικής δυναστεία) από το 867 μ.Χ.  Από το 1057 μ.Χ. (δυναστεία Κομνηνών) οι ορθόδοξοι χριστιανοί προσκυνητές αλλά και  από την δυτική Ευρώπη, συνέρρεαν  στην Πόλη να προσκυνήσουν.

Το Άγιο Αίμα του Ιησού Χριστού  Η Βασιλική του Αγίου Αίματος (Basiliek van het Heilig Bloed)
 είναι μία ρωμαιοκαθολική εκκλησία στην πόλη Μπριζ του Βελγίου

  

Πίνακας στο εσωτερικό της Βασιλικής που δείχνει το ιερό κειμήλιο

Έπειτα έχουμε την Δ΄ Σταυροφορία με την πιο καταστροφική λεηλασία των ανεκτίμητων θησαυρών της Πόλης και της Αγίας Σοφίας. Η επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κυρία Αθηνά Κόλια Δερμιτζάκη (παρουσιάζει  επίσης  έναν απολογισμό της απογύμνωσης της Πόλης από τους Σταυροφόρους στο ΒΗΜΑ με κωδ. Αριθμού Β14142C081)  σε ομιλία της στο ΕΙΕ  με θέμα «Η Δ΄ Σταυροφορία και Βυζαντινός κόσμος» σχολιάζει την αρπαγή του από κάθε άποψης πλούτου του Βυζαντίου από τους Δυτικούς:  «Οι Βενετοί επεδίωξαν να κάνουν μια προπαγανδιστική χρήση των λαφύρων» και πως «περνώντας στα δικά τους χέρια  τα θρησκευτικά κειμήλια που εξέφραζαν την απορρέουσα από την θεία πρόνοια ισχύ  των βασιλέων  της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και την ιδιότητα τους ως επικεφαλής του χριστιανικού κόσμου, ήταν σαν να ήθελαν να εμφανιστούν σαν διάδοχοι της..  δικαιολογώντας το .. ως αποτέλεσμα της θείας βούλησης»! Την ίδια  θεώρηση δεν είχαν  και οι Οθωμανοί αργότερα; Το ίδιο δεν θέλει να αναβιώσει και σήμερα ο Ερντογάν;    Στην ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης  από τον Μιχαήλ Η΄ το 1261 προσπάθησε να αποκτήσει κάποιες άλλες ιερές εικόνες και λείψανα. Προσέλκυσε κυρίως Ρώσους προσκυνητές.

Γράφει η φιλόλογος Κλεοπάτρα Ζαχαροπούλου: “Το 987 οι ειδωλολάτρες απεσταλμένοι του Ρώσου Βλαδίμηρου που είχαν σταλεί σε όλο τον κόσμο «προς αναζήτηση της αληθούς πίστεως», έφτασαν και στην Αγία Σοφία Η περίλαμπρη μεγαλοσύνη του ναού, οι σεβάσμιες σειρές ιερέων με τα υπέροχα άμφια, η ουράνια ψαλμωδία της χορωδίας, τα σύννεφα από λιβάνι που απλώνονταν στο χώρο και ανέβαιναν ψηλά, η ευσεβής σιωπή χιλιάδων πιστών που προσεύχονταν με κατάνυξη, όλο το μυστήριο μιας άγνωστης ιεροτελεστίας που προκαλούσε δέος, μάγεψε στην κυριολεξία τον απαίδευτο νου των απλοϊκών τέκνων του Βορρά. Όπως ξεκάθαρα μάλιστα δηλώνει ο ιστορικός τους Κaramsin, «Ο ναός αυτός τους φάνηκε η ίδια η κατοικία του Υψίστου, εκεί όπου φανέρωνε άμεσα τη δόξα του στα μάτια των θνητών».

Έτσι, οι απεσταλμένοι φεύγοντας από την Κωνσταντινούπολη, πήγαν πίσω στο Σλάβο πρίγκιπα τους και του διηγήθηκαν ότι είχαν δει με τα παρακάτω λόγια:

«Δεν ξέραμε αν είχαμε ήδη ανεβεί στον ουρανό. Πραγματικά, πάνω στη γη δεν θα έβρισκε ποτέ κανείς παρόμοια πλούτη και μεγαλοπρέπεια. Το μόνο που μπορούμε να πιστέψουμε είναι ότι εκεί αντιλαμβάνεται κανείς πραγματικά την παρουσία του Θεού κι ότι αυτή η θρησκεία ξεπερνά κατά πολύ τη θρησκεία κάθε άλλης χώρας».

Ο Βλαδίμηρος δέχτηκε τα λόγια και την πίστη των απεσταλμένων του. Βαφτίστηκε χριστιανός και οι ανάδοχοι του ήταν οι αυτοκράτορες Βασίλειος Β’ και Κωνσταντίνος Η’. Σύντομα συνδέθηκε ακόμα περισσότερο μαζί τους, αφού παντρεύτηκε την αδερφή τους, την πριγκίπισσα Άννα.” 

Η βάπτιση του Βλαδίμηρου, Βίκτορ Βασνετσόφ (1890)
Απο αυτόν, ξεκίνησε ο εκχριστιανισμός των Ρως

Τα τόσο όμορφα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας είναι διάφορα διακοσμητικά    επαναλαμβανόμενα μοτίβα σε συνδυασμό με μορφές του Χριστού, της Παναγίας, αυτοκρατόρων   κτλ. Τα περισσότερα από αυτά χρονολογούνται τον 10^ο και 11^ο αιώνα.  Η διαδικασία της τεχνικής τους με τον χρυσό ήθελε υπομονή γιατί ήταν  λεπτοδουλειά. Κολλούσαν τα φύλλα από χρυσό πάνω στις ψηφίδες από γυαλί και έπειτα τις περνούσαν με βερνίκι και τις  τοποθετούσαν ανάποδα έτσι ώστε το χρυσό να φαίνεται μέσα από το γυαλί. Επίσης, για να μην χαθεί η αίσθηση ενότητας, φρόντιζαν να προσέχουν ιδιαίτερα τις χρωματικές εντάσεις της σύνθεσης.

Περνώντας από τον νάρθηκα στον κυρίως χώρο του ναού, πάνω από τις 3 μεσαίες αυτοκρατορικές πύλες υπάρχει ένα ψηφιδωτό του 9^ου αιώνα που απεικονίζει τον Ιησού να κάθεται σε θρόνο και να ευλογεί ενώ στο άλλο του χέρι κρατά το Ευαγγέλιο. Δεξιά και αριστερά του, μέσα σε κύκλους, βρίσκονται η Παναγία μας και ο Άγγελος Γαβριήλ. Στα πόδια του αριστερά είναι γονατισμένος ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄. Στον βορεινό τοίχο βλέπουμε τα ψηφιδωτά 3 αγίων: Ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, ο επίσκοπος Ατταλείας ο Ιγνάτιος και ο άγιος Ιγνάτιος ο θεοφόρος.  Στο νότιο υπερώο που χρονολογείται γύρω στον 12^ο αιώνα, υπάρχει το πανέμορφο ψηφιδωτό της Δεήσεως. Έχει φτιαχτεί από πολύ μικρές ψηφίδες που αυτό μας λέει πόσο κόπο και δεξιοτεχνία χρειάζεται για να είναι σωστή και όμορφη η απόδοση του τελικού αποτελέσματος! Σε αυτό απεικονίζει τον Χριστό με την Παναγίας και τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Στο ίδιο μέρος είναι και ο Ένθρονος Χριστός με τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ΄και την αυτοκράτειρα Ζωή να του προσφέρουν δώρα. Τα κεφάλια τους είναι κομψά διαμορφωμένα, σαν να είναι ζωγραφισμένα. Και αυτή είναι μια μικρή αναφορά στα ψηφιδωτά που όταν έγινε τζαμί πολλές από τις απεικονίσεις των αγίων καλύφθηκαν με επίχρισμα.

 

 

Έργο του Benjamin Constant
"Η είσοδος του Μωάμεθ στην Πόλη"-1876

Η τελευταία λειτουργία στην Αγία Σοφία τελέστηκε στις 29 Μαίου του 1453.  Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος   προσευχήθηκε με όλο το λαό του μέσα σε βαθειά σιωπή που έσπαζε το κλάμα των βαριά οπλισμένων αντρών του στρατού που είχε μείνει και ήξεραν πια το τέλος τους.  Αφού ζήτησε συγγνώμη για τα όποια λάθη του πήγε στη μάχη όπου έπεσε.  Μπαίνει θριαμβευτής ο Οθωμανός σουλτάνος υψώνοντας το σπαθί του όπως μας έδειχνε ο ιμάμης των  Τούρκων στο σήμερα, στην Αγία Σοφία. Πατούσε ο Σουλτάνος πάνω από τα πτώματα που ήταν σε σορούς. Όσοι Έλληνες είχαν μείνει, οι πιο πολλοί από αυτούς κλείστηκαν στην Αγία Σοφία για να σωθούν. Η αγωνία τους μεγάλη. Μόνο την οχλοβοή να άκουγε κάποιος από τους ξέφρενους αλαλαγμούς των εισβολέων τον έπιανε ο τρόμος. Οι Οθωμανοί σπάνε την κεντρική Πύλη της εκκλησιάς και σηκώνουν το οθωμανικό σπαθί τους που η θρησκεία τους ευλογεί. Όλοι οι Έλληνες σφαγιάστηκαν χωρίς εξαίρεση, έστω ηλικιακή. Τους υπόλοιπους Έλληνες της Πόλης τους έδεσαν και τους πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα του κάθε τόπου που είχαν στην κυριαρχία τους. Βιασμός σώματος και ψυχής.   

Μπάλα κανονιού σφηνωμένη στα Θεοδοσιανά τείχη Πόλης,
απομεινάρι της οθωμανικής πολιορκίας του 1453

Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ επιβλέπει την υπερνεώλκηση του τουρκικού στόλου.
Πίνακας του Φαούστο Τσονάρο

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ. "Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος ο αυτοκράτωρ των
Ελληνορωμαίων εξέρχεται άτρομος εις την μάχην το 1453 Μαΐου 29"

Απεικόνιση της Αγίας Σοφίας το 1559, μόλις έναν αιώνα μετά
την Άλωση του 1453, Μελχιώρ Λορκ

Ο Μωάμεθ Β ο Πορθητής την μετέτρεψε σε τζαμί. Αργότερα, ο επίγονος του Μπεγιαζίτ θα υψώσει έναν λεπτό μιναρέ δίπλα της, στο βορειοανατολικό σημείο. Επι Σουλεϊμάν του μεγαλοπρεπή, τα ψηφιδωτά του ναού καλύφθηκαν με χοντρό σοβά.  Ο γιός του Σελίμ Β΄, στη δυτική μεριά χτίζει 2 μεγάλους μιναρέδες και ο επίγονος του Μουράτ Γ΄ θα προσθέσει τον άμβωνα του ιεροψάλτη τους («Μουεζζίν») και επί Μουράτ Δ΄ προστέθηκε κάτω από τον κεντρικό τρούλο του ναού  και η μαρμάρινη εξέδρα του ιεροκήρυκα τους.  Προστέθηκαν και άλλα, έγιναν και άλλες αλλαγές με κυριότερη ίσως  τα 4 μαυσωλεία έξω από τον ναό, ανατολικά του κήπου. 

Αγιά Σοφιά, ασβέστωμα αγιογραφιών 

Ο σουλτάνος που συνετέλεσε στο να ενισχυθεί και να συντηρηθεί ο ναός ήταν ο  Αμπτουλμετζιτ (1823-1861) όπου με την βοήθεια των αδελφών Ελβετών αρχιτεκτόνων Φοσσάτι και κυρίως του Γκασπάρ Φοσσάτι, ενίσχυσαν τον τρούλο, ανανέωσαν κάποιες από τις στέγες και φρόντισαν για κάποιες κολώνες που έγερναν. Δυστυχώς, κάλυψαν και άλλα ψηφιδωτά με σοβά. Τότε, κρέμασαν στους τοίχους της εκκλησίας τις μεγάλες αραβικές επιγραφές διαμέτρου 7,5 μέτρων με τα κυκλικά μενταγιόν, όπως και τους στίχους από το Κοράνι, όλα δημιουργήματα του Ιζζέτ Εφέντη.  

Gaspare Fossati Αγία Σοφία

Gaspare Fossati Αγία Σοφία

Gaspare Fossati  Αγία Σοφία, τον δωδέκατο αιώνα, κατά την διάρκεια Ορθόδοξης Θείας
Λειτουργίας με την Υψηλή παρουσία του Αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού. Έχουμε μία αρχιτεκτονική αποτύπωση του ναού με απόλυτη ακρίβεια.

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την επικράτηση του Κεμάλ ο οποίος ήταν ο ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους, η Αγία Σοφία μετατράπηκε σε Μουσείο με απόφαση του Συμβουλίου το φθινόπωρο  του 1934. Η Τουρκία πια μοιάζει  να εκσυγχρονίζεται. Δυστυχώς, οι εκδηλώσεις πολιτισμού κυρίως  που φιλοξένησε ο ιερός χώρος ήταν ακόμα και επιδείξεις μόδας τις τελευταίες δεκαετίες!  Αρχίζει από τους αρχαιολόγους της δύσης το ξεσκέπασμα των εξαίρετων μωσαϊκών που ήταν κάτω από τους σοβάδες του κατακτητή.  Η Αγία Σοφία άνοιξε τις Πύλες της ως Μουσείο την πρώτη μέρα του Φεβρουαρίου  του 1935  και ανακηρύχτηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την Unesco  Δεκέμβριο 1985.

Η ομάδα του Αμερικανού Τόμας Γουάϊτμορ αφαιρεί τα οθωμανικά
κονιάματα  αποκαλύπτοντας τα καλυμμένα ψηφιδωτά της Μεγάλης
 Εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, 1931

Η ομάδα του Αμερικανού Τόμας Γουάϊτμορ αφαιρεί τα οθωμανικά κονιάματα
  αποκαλύπτοντας τα καλυμμένα ψηφιδωτά της Μεγάλης Εκκλησίας
της Αγίας Σοφίας, 1931

Το 2009 η εφημερίδα Χουριέτ αποκαλύπτει την απροσδόκητη εμφάνιση στον τρούλο της εκκλησίας της Αγίας Σοφίας ενός εξαπτέρυγου αγγέλου (φωτο) ο οποίος είχε καλυφθεί και με ασβέστη πριν εκατοντάδες χρόνια! Αυτό για τους Τούρκους ήταν ένα σημάδι που τους προκάλεσε φόβο. Δεν ήταν όμως μόνο αυτό! Ένα χρόνο πριν  είχαμε ένα άλλο περίεργο φαινόμενο: Εμφανίζονται βυζαντινοί σταυροί στις αψίδες του τρούλου πάνω από τους ασβέστες και τους χοντρούς σοβάδες που τα είχαν καλύψει!! Ο κόσμος τρομάζει!! (φώτο) Μοιάζει σαν να αντιδρά το σύμπαν στην βίαιη κατοχή της Αγίας Σοφίας. Δεν ξεχνάμε και τον θρύλο του κρυμμένου Πατριάρχη στην Κλειστή Πύλη που η προφητεία  λέει ότι θα ανοίξει η Πύλη και στον ναό θα ακουστούν και πάλι οι χριστιανικές ορθόδοξες λειτουργίες.

Ο εξαπτέρυγος Άγγελος

Με την απόφαση του Ερντογάν να γίνει ξανά τζαμί η Αγία Σοφία, έχουμε την δεύτερη Άλωση της. Είναι μια ύβρης.

Η Αγία Σοφία

Η Αγία Σοφία είναι το σύμβολο δόξας.

Ο Γιώργος Σεφέρης κλείνει το ποίημα του «Το σπίτι κοντά στη θάλασσα» ως εξής: «Ξέρεις, τα σπίτια πεισματώνουν εύκολα, σαν τα γυμνώσεις».

Οι  Έλληνες  στα  χωριά  μας  έχουμε  βιώσει  την  πίστη  μας  μέσα  σε εκκλησάκια που  είναι στο μπόι του ανθρώπου και όχι τεραστίων διαστάσεων και μυτερά που ξύνουν τον ουρανό και τον πληγώνουν. Μικρά, ταπεινά εκκλησάκια, χωρίς πολυτέλειες και χρυσά. «Ένα καντήλι  λαμπερό  και  ένα  πέτρινο  σταυρό, έχει  στολίδι  μοναχό,  το  εκκλησάκι  το  φτωχό». Οι εκκλησίες ήταν  στα  μέτρα  του  ανθρώπου. Τον  Θεό  μας  τον θέλαμε  φτωχό  για να μπορεί  να  μας  νοιώσει,  να μπορούμε  να  πάμε  κοντά  Του  με  ελπίδα.  

Ήρθαν οι ληστές της  Αγίας  Σοφίας  από δύση και ανατολή και την γύμνωσαν,  της  φόρεσαν  άσεμνα «ρούχα» που είναι μικρά και την στενεύουν. «Σώπασε κυρά Δέσποινα και μη πολύ δακρύζεις πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα είναι», όπως μας λέει το δημοτικό μας τραγούδι για να μας παρηγοριά. Γύρω από το θέμα έχουν γράψει και οι μεγάλοι μας ποιητές Κωνσταντίνος Καρυωτάκης, ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο  Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, ο Οδυσσέας Ελύτης...

Αν με κάποιον τρόπο γίνει πραγματικότητα να επανέρθει σε εμάς τους Έλληνες Χριστιανούς η  Πόλη και η Αγία Σοφία,  είμαστε άξιοι  για αυτό το δώρο του Θεού;  Αν δεν είμαστε άξιοι χριστιανοί, σύμφωνα με το Ευαγγέλιο, γιατί να μας το δώσει ο Θεός; Για να καβαλήσουμε το καλάμι και να συνεχίσουμε στα ίδια; Το θέμα μας δεν είναι το τι κάνουν οι άπιστοι, αλλά το τι κάνουμε οι πιστοί σε σχέση με την ουσία της πίστης μας. Πρέπει να φροντίζουμε συνεχώς να είμαστε  άξιοι.  Μάθαμε να μην θησαυρίζουμε θησαυρούς επι της γης όπου κλέπτες τα κλέβουν, όπως μας λέει ο Χριστός μας και αυτό το είδαμε στην πράξη;

Οι Έλληνες έχουμε μια βαθειά  πολιτισμική καταβολή ιεράρχησης των Αρχών και Αξιών! Η Ελληνική Γραμματεία βρίθει! Όπως μας λέει για παράδειγμα ο Ζήνων ο Ελεάτης: «Δει δη τας πόλεις ουκ αναθήμασιν, αλλά ταις των οικούντων αρετές κοσμείν». Δηλαδή «Πρέπει λοιπόν να διακοσμούμε τις πόλεις όχι με μνημεία αλλά με τις αρετές των κατοίκων τους»!!!

 

Μὴ θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται διαρύσσουσι καὶ κλέπτουσι·

Ματθ. 6,19               Μη συσσωρεύετε δια τον εαυτόν σας θησαυρούς έδω εις την γην, όπου ο σκόρος και η αποσύνθεσις καταστρέφουν και αφανίζουν, και όπου οι κλέπται διατρυπούν τοίχους και χρηματοκιβώτια και κλέπτουν.

Ματθ. 6,20        θησαυρίζετε δὲ ὑμῖν θησαυροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καὶ ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδὲ κλέπτουσιν·

Ματθ. 6,20              Να θησαυρίζετε όμως δια τον εαυτόν σας και να αποταμιεύετε θησαυρούς στον ουρανόν, όπου ούτε ο σκόρος ούτε η σαπίλα αφανίζουν, και όπου οι κλέπται δεν τρυπούν τοίχους και δεν κλέπτουν.

Ματθ. 6,21        ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν.

Ματθ. 6,21               Διότι, όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί θα είναι και η καρδία σας (Εις τον ουρανόν ο θησαυρός σας, στον ουρανόν και η καρδία σας).

 

ΕΡΓΑΣΙΑ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΜΑΡΙΑ  ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ

 (Εξαιρετική η σελίδα leipsanothiki.blogspot.com.)

Αν σας άρεσε η δημοσίευση πατήστε από κάτω το κουμπί Μου αρέσει και επικοινωνήστε την και εσείς. Εγώ  οικονομικά οφέλη  από αυτή την επίπονη μελέτη μου δεν  έχω. Ωφελούμαι όμως όταν το όμορφο και το καλό συνταιριάζουν  και    επικοινωνούνται. Όποιος θέλει να παρακολουθεί το μπλοκ μπορεί να γίνει Μέλος απλά πατώντας τους Αναγνώστες-Ακολούθους και βάζοντας το email του.