ΤΙΘΑΣΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΠΡΟΧΩΡΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

ΤΙΘΑΣΕΥΟΝΤΑΣ  ΤΗΝ  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΠΡΟΧΩΡΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

   Παρατηρώντας    την  ιστορία  της  ανθρωπότητας,  βλέπουμε  ότι  από  πάντα  τη  ζωή  του  ανθρώπου  την  όριζε  η δυσκολία  του  να  εκφραστεί  με  τρόπο  που  να  γίνονται    οι  ανάγκες   του  σεβαστές   από  τον  άλλον.   Μας  λείπει  ο  τρόπος  και  ο  καθένας  μας  φοβάται  να  σταθεί  να  τον     ψάξει.  Νομίζει  ότι  τον  θίγει  η  διαφορετικότητα  του  άλλου.  Η  διαφορετική  του  άποψη.  Θυμώνει  και  βιάζεται   να  απαλλαγεί  στα  γρήγορα  από  αυτό,  εγκαταλείπει    την  προσπάθεια  κατανόησης  διαπροσωπικά   και  καταφεύγει    στην  ενίσχυση  της  θέσης  του  απέναντι  στον  άλλον με συμμαχίες   τρίτων.   Αυτό  είναι  το  όριο,  το  τέλος  του  αληθινού  σεβασμού  του  ενός  προς  τον  άλλον  και  η  αρχή  της  βίας, η  οποία    γίνεται   μέσο  διευθέτησης   των  διαφορών στην  κοινωνία  που   καθώς  οργανώνεται  έτσι  και μεγαλώνει,  συνεχώς  κορυφώνεται  μέσα  στην  ιστορία με    καταστροφικούς  πολέμους.    Καταριόμαστε  τον  πόλεμο  και  κάθε  είδους  βία  όταν  την  βιώνουμε,   αλλά  δεν  βρίσκουμε  την  δύναμη  να    ακυρώσουμε  την  αιτία  της  στον  πυρήνα  της  κοινωνίας,  στο  ξεκίνημα  της,  στη  διαπροσωπική  σχέση.  Δεν  καταφέρνουμε  να  σταθούμε  σε   συνεχή  προσπάθεια      κατανόησης  και  σεβασμού  της  μοναδικότητας του  ενός  προς  τον  άλλον.  Να    αναλάβουμε την  ευθύνη    να  κρατήσουμε  τον  σεβασμό  αδιάρρηκτο  στον  διαπροσωπικό  διάλογο.  Να   κρατήσουμε   τις  διαφορές  μας  με  τον  γείτονα, τον συγγενή, τον συνάδελφο, τον κάθε άλλον, στη  σχέση  μας  μαζί  του  και  να  επιμένουμε  να  τις   διευθετούμε  εκεί,  χωρίς  να  καταφεύγουμε  σε  ενισχύσεις  τρίτων.  

 Για  να  το  καταφέρουμε  μας  χρειάζεται  ένας  εαυτός   που  βιώνει  την  ζωή  στην  μεσότητα  και  πολύ  σπάνια   το  έχουμε.  Δηλαδή,  αν  υποθέσουμε  πως  υπάρχει  ένας  νοητός  κάθετος  στύλος  που  ξεκινάει  από  τη γη   και  τελειώνει  στο  ταβάνι  του  ουρανού,  η  θέση  του  ανθρώπου  είναι  κάπου  στην  μέση.   Μακριά  τόσο  από  την  επιθυμία  θεϊκού  μεγαλείου στο  ταβάνι  του  ουρανού,  όσο  και  από   την  αίσθηση    του   ξεφτιλισμένου,  του  ντροπιασμένου,    του  άχρηστου,    που  κείτεται    στο  χώμα  σαν  σκουπίδι,  σαν  σκουλήκι.    Γιατί   ο  άνθρωπος  δεν  είναι  ούτε  Θεός,  ούτε  σκουπίδι.

 Μπορούμε  να  πούμε  πως  η  σωστή,  η  υπεύθυνη    πορεία  της  ζωής  του  ανθρώπου,  είναι  η  προσπάθεια  κατάκτησης  της  μεσότητας,  όπως  μας  την  παρουσιάζει  ο  Αριστοτέλης.  Αυτό  είναι  τρομερά  δύσκολο,  από  όπου  και  να  ξεκινάει   ο  καθένας  την  ζωή  του  σαν  βρέφος.  Είτε  ξεκινήσαμε  με  μια  μάνα  που  δεν  ήταν  αρκετά  διαθέσιμη  στην   ικανοποίηση  των  αναγκών  μας  και  αυτό  μας  έκανε  και  νοιώσαμε  άχρηστοι,  σαν  σκουπίδι  που  δεν  έχει  αξία  για  να  μας  νοιαστούν.  Πολύ  περισσότερο  αν  τη  μάνα  την  βλέπαμε  να  προσκολλείται   και  να  θαυμάζει  την  αδερφή  μας.   Και  εμάς,  ιδιαίτερα  αν  ήμασταν  και  άρρωστες τότε σαν παιδιά – όπως  μου  έλεγε  μια  φίλη – και   η  μάνα  μας   μάς  φρόντιζε  άριστα  αλλά νοιώθαμε  να  το  κάνει  από  οίκτο και όχι με θαυμασμό!  Αυτή  την  αίσθηση  ανημποριάς  και  ανεπάρκειας  την  κουβαλάμε  μέσα  μας  μια  ζωή  και  μπλοκάρει  τις  θετικές εμπειρίες  που  χρειάζεται   η  ψυχολογική  και  νοητική  μας  ανάπτυξη.  Και  όσο  πιο  μεγάλη  είναι  η  αίσθηση  ανεπάρκειας  και  αναξιότητας από τον θαυμασμό που δεν πήραμε τότε, τόσο  περισσότερο  έχουμε   την  ανάγκη  για εγωιστικό μεγαλείο στο τώρα.  

 Το  ίδιο  δύσκολη  είναι  η  κατάκτηση  της  μεσότητας  και  όταν   δεν  ξεκινούσαμε  την  ζωή  μας  μέσα  στην  έλλειψη  αλλά    στην  υπερβολή  της  διαθεσιμότητας  και  του    θαυμασμού  της  μάνας  μας  και  του  πατέρα  μας,  σε  βαθμό  που  μας  έκανε  να  πιστεύουμε  πως   οι  άλλοι  μας  χρωστούν  να  είναι  διαθέσιμοι   να  εκπληρώνουν  κάθε  μας επιθυμία.  Να  μην  δεχόμαστε  τίποτε  λιγότερο  από  τα  πάντα.  Στην  μια  περίπτωση  είμαστε  παραιτημένοι  από  τα  πάντα,  στην  άλλη  απαιτούμε  τα  πάντα. Και αυτό γίνεται συνήθως παράλληλα με το παράδειγμα της ζωής των γονιών μας, που είναι και αυτοί των άκρων ή παραιτημένοι γεμάτοι ντροπή ή απαιτούν τα πάντα με κατακόρυφο εγωισμό και έπαρση. 
Να ξεκαθαρίσουμε όμως πως όταν μιλάμε για την ντροπή των ενηλίκων, αυτή δεν έχει να κάνει με ένα σενάριο ντροπιασμένης ζωής που μας στήνουν κάποιοι για τα συμφέροντα τους. Δηλ. δεν είναι εξωτερικά δοσμένη αυτή η ντροπή.  Αφορά την εσωτερική εγκατάσταση της μέσα μας, απο την αρχή της ζωής μας εξ΄αιτίας των λαθών των γονιών μας! Όταν στον άνθρωπο η ντροπή της ανεπάρκειας δεν έχει εγκατασταθεί μέσα του στην αρχή της ζωής του, αυτός δεν διαλύεται συναισθηματικά όταν κάποιοι πετυχαίνουν σε βάρος του μεγάλα χτυπήματα και διαλύουν την δομή της ζωής του γιατί η αυτοαξία του δεν θίγεται απο εξωτερικές καταστάσεις. Διατηρεί την ικανότητα του χωρίς εγωισμό να αναλογιστεί τα λάθη του, να κατανοήσει καλύτερα την κατάσταση απο κάθε πλευρά, να συγχωρήσει τον εαυτό του και τους άλλους για τα όποια λάθη και να αναδιατάξει την ζωή του. Οι δυσκολίες τον κάνουν καλύτερο και σοφότερο!
Οι άνθρωποι συναντιόμαστε  να  συνεννοηθούμε  μέσα  στο  ψέμα  της  υπερβολής  της  ζωής  μας  που  βιώνουμε   ή  στα  πάνω – πάνω  ή στα  κάτω – κάτω του νοητού στύλου που είπαμε.  Κατάθλιψη  και  ναρκισσισμός  μαζί.  Γι 'αυτό  όταν  βλέπουμε  έναν  σκληρό άνθρωπο  με  τάση  μεγαλειώδους  εαυτού  στην  υπερβολή  του, πρέπει να  ξέρουμε  πως  το  κάνει  για  να  ξεφύγει  από  μια  αίσθηση  αναξιότητας  που  του  δημιούργησαν  οι  φροντιστές  του  στα  πρώτα    χρόνια  της  ζωής  του.  Δεν  το  υποψιάζεται   και  επιμένει  και  σαν  ενήλικας  πια,  να   κρατάει  εξιδανικευμένους  τους  γονείς   σαν  να  είναι  ακόμη  παιδί, παίρνει όλη την ευθύνη των γονιών του πάνω του για την έλλειψη λειτουργικότητας της ζωής του, αδικεί τον εαυτό του και συντρίβεται. Τους προστατεύει για να συνεχίσει μαζί τους μια συναισθηματική σύνδεση, ακόμα και να έχουν πεθάνει! Αυτή την αληθινή σύνδεση που δεν μπορεί να έχει με άλλους, έτσι διαλυμένος που είναι.  Βρίσκεται   παγιδευμένος,   εγκλωβισμένος  στον   λαβύρινθο  που  του  έχουν  χτίσει οι  γονείς,  χωρίς να το ξέρει και χωρίς να  ξέρουν  και  αυτοί  οι  καημένοι τι ζημιά του έχουν κάνει, χωρίς να το θέλουν βέβαια.   Χρειάζεται  να  συναισθανόμαστε  τους  άλλους  με  καλοσύνη: Και  τον  παγιδευμένο  άνθρωπο  σε  αυτό,    και  τους  γονείς  του  ή  όποιους  άλλους  τους  αντικαθιστούσαν  στην  φροντίδα  όταν  ήταν  μικρός. Είναι  πολύ  άδικο  να   κατακρίνουμε. 

Ο  Σωκράτης  έλεγε  πως,  όποιον  και  να  ρωτήσεις  αν  είναι  καλός,  θα  σου  πει  πως  είναι  καλός.  Ο  καθένας  μας  πιστεύει   πως  είναι  σωστός  και καλός  και   έχει  δίκιο.  Γιατί ο  χαρακτήρας  μας  πλάθεται  στην   τρυφερή  μας  ηλικία    από   συνθήκες  που  δεν  τις  ορίζουμε.  Επομένως  δεν  φταίμε  γι 'αυτό  που  είμαστε,  αφού  αυτό  μάθαμε  για  καλό  από  τις  συνθήκες  της  ζωής  των  πρώιμων  χρόνων  μας  – και   αυτό  ξέρουμε  για  καλό.   

Δεν  πρέπει  να   μας  θυμώνει  η  διαφορετικότητα  του  άλλου,  γιατί  δεν  έγινε  διαφορετικός μέσα  του  με  σκοπό  να  μας  προκαλέσει,  να  μας  προσβάλει.  Δεν  το  κάνει  για  μας.  Έτσι  είναι  από  την  φτιάξη  του.  Αν  το  καταλάβουμε  αυτό  δεν  θα   μας  θυμώνει   η  διαφορετικότητα  του  και  δεν  θα   διακόπτουμε  την  σχέση  μας  μαζί  του  καλώντας  έναν  τρίτον  να  μας  επιβεβαιώσει  σε  βάρος  του.  Καμία  διαπροσωπική  σχέση  μας  δεν  πρέπει  να  διακόπτεται  εχθρικά.  Αν χρειαστεί  να  απομακρυνθούμε,  αυτό να  γίνεται  από  σεβασμό  και  με  σεβασμό  κάθε στιγμή  και  στο  διηνεκές.  Αυτό  μέχρι  να  σκεφτούμε  καλύτερα  και  να  μας  επιτρέψουν  οι  συνθήκες  να  κατανοήσουμε  εκ νέου. Δεν  θα  σκεπτόμαστε  το  ενδεχόμενο    να  μην  το  καταφέρουμε  ποτέ. Όταν  η  απόσταση  εμπεριέχει   σεβασμό,  δεν  καταργεί  την  σχέση  στην  ουσία  της,  αφού   εξακολουθούμε  να  μην  βάζουμε  έναν  τρίτο  ανάμεσα  μας  να  μας  επιβεβαιώσει  εναντίον  του  φίλου  μας, τον γείτονα μας κτλ.  που βρισκόμαστε   σε  απόσταση μεταξύ  μας.  Δεν    μιλάμε  άσχημα  γι 'αυτόν    σε  έναν  τρίτο, με  την  άνεση  που  μας  δίνει  η  απουσία  του.  Δεν  εκθέτουμε  σε  τρίτο  πρόσωπο   το   σημείο  του χαρακτήρα  του  που  μας  δυσκολεύει  για  να  τον  ενοχοποιήσουμε και  να   νοιώσουμε  καλύτεροι,  ανώτεροι.   Το  κακό  είναι  πως  όλοι  πέφτουμε  στην  παγίδα  της  ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ  για  να  νοιώσουμε   ανώτεροι  ή  το  παίρνουμε  μέσα  μας  όταν  μας  ΣΥΓΚΡΙΝΟΥΝ  οι  άλλοι αρνητικά.   Κάπως  έτσι,  άλλος  περισσότερο  και  άλλος  λιγότερο,  βιώνουμε  την  ζωή  μας  όλοι.  Σε  πολύ  λίγες  περιπτώσεις  καταφέρνουμε  να  κατακτήσουμε  μέσα  μας  την  μεσότητα.  Να  μην  νοιώθουμε    ούτε  ανώτερος  ούτε  κατώτερος  από  κανένα,  παρά  κάπως  διαφορετικός  ίσως.        

Παλαιότερα,  η  κοινωνία με  τον  χριστιανισμό,   δεν  άφηνε  πολλά   περιθώρια   στην  ακραία  τουλάχιστον  έκφραση  εγωισμού.   Έδινε έμφαση   στην  ταπεινοφροσύνη  που  συγκρατούσε  σε  ένα  βαθμό  τις  αλαζονικές  τάσεις.  Δεν  τις  άφηνε  να  εκφραστούν.  Όχι  πως  τις  γιάτρευε  κιόλας!  Αυτή  η ταπεινοφροσύνη  στις  περισσότερες  περιπτώσεις  δεν  είναι αυθεντική  γιατί  δεν  έχει  δουλευτεί  από  μέσα.  Επιβάλλεται  και  αποσιωπάται  η  επιβολή  γιατί  ο  άνθρωπος  έχει  ανάγκη  να  ανήκει  κάπου,  να  πάρει  μέρος  στην  κοινωνία. "Μην  μιλάς"  είναι  το  πρόσταγμα  της  κοινωνίας.   Το  πως  νιώθεις  είναι  δικό  σου  θέμα  που  δεν  χρειάζεται  να  απασχολεί  κανέναν  άλλον.  Έτσι  θα  δείχνεις  κατά  την  εκκλησία  ταπεινός  και  κατά  την  πολιτεία    καλός  και  φιλήσυχος  πολίτης. Η  πίεση  να  ευθυγραμμιστεί  κανείς  με  αυτό,  εσωτερικεύεται  και  πολλές  φορές   ο  άνθρωπος  εκρήγνυται    προς  τους  άλλους  ή  προς  τον  εαυτό.    Χρειάζεται   να  σταθούμε  να  ακούσουμε  ο  ένας  τον  άλλον  με  διάθεση  κατανόησης.  Αλλά  συμβαίνει  να  θέλουμε  εγωιστικά  όλο  μας  τον  χρόνο  και  την  φαιά  ουσία μας   για τον  εαυτό  μας  ο  καθένας.  Και  αφήνουμε  τον  άλλον  να  ασφυκτιεί,  να  νοιώθει  ανίκανος  να  εκφράσει  τον  εαυτό  του  και  να  γίνει  σεβαστός. Τον  αφήνουμε  αβοήθητο.  Και  όταν  είναι  ευάλωτος  στην   ντροπή  μιας  ανεπάρκειας  που  τον  κάνει  να  νοιώθει  σκουπίδι  στο  χώμα,  πολλές  φορές  οδηγείται  στην  κατάθλιψη  και  τις  ουσίες  για  να  ανακουφιστεί.  Θυμώνει για  την  εγκατάλειψη,   πικραίνεται,   ντροπιάζεται   και   μια  που  μόνος  του  δεν  μπορεί  να  αλλάξει τα  αρνητικά   αυτά αισθήματα  του  με  θετικά,  παγώνει  μέσα  του,  γίνεται  αναίσθητος,  κατεψυγμένος  θα  λέγαμε,    για  να  αντέξει.  Παγώνουν  μέσα  του  οι  χυμοί  της  ζωής.  Για  να  ζεστάνει  την  καρδιά  του  φαντάζεται,  και  πολλές  φορές  επιχειρεί,  την   πραγμάτωση   ενός  μεγαλειώδους   εαυτού,  που  θαυμάζεται,   ελέγχει,    επιβάλλεται.   Είναι  τόσο  επιτακτική  η  ανάγκη  του  να  νικήσει  την  ντροπή  του, που  δεν  τον  ενδιαφέρει  η  πραγματικότητα  του  άλλου,  οι  ανάγκες της  ψυχής  του άλλου  σε  σχέση  με  τις  δικές  του  ανάγκες,     παρά  μόνον  στον  βαθμό  που  αυτό  θα  το  χρησιμοποιήσει  για  την  επιβολή  της  φαντασίωσης  του.  Γενικά  τον  χαρακτηρίζει  η  έλλειψη   ενσυναίσθησης. Δεν  τον  ενδιαφέρουν  οι  άλλοι   όταν  δεν  έχει  να  πάρει.

  Ένας  φίλος  μου  έλεγε  πως  εγκατέλειψε  την  κοπέλα  του όταν  για  χρόνια  ήταν  γι 'αυτόν  ένα  απάνεμο  λιμάνι,  στήριγμα    και  παρηγοριά  στην  πολεμική  που  δεχόταν   και  τον  εξουθένωνε.  Την  άφησε    την  στιγμή  που  εκείνη  δεχόταν    βαριά  επίθεση   και  ήταν  απαρηγόρητη.  Δεν   την  συναισθάνθηκε,  δεν  ένοιωσε    χρεωμένος   να  της  σταθεί  στα  δύσκολα  όπως  έκανε  και  αυτή  στα  δικά  του.   Του  έπεφτε  βαρύ  να  παρηγορεί  και  να  στηρίζει  όταν  ο  ίδιος  ήταν  καλά.  Δεν  είχε  ερωτευτεί  άλλη.  Απλά   ο  ίδιος  δεν  χρειαζόταν  πια  την  παρηγοριά  της  και  την  υποστήριξη  της  γιατί  ήταν  καλά και  προφανώς    βαριόταν  μαζί  της  και  θύμωνε  που  του  χαλούσε  την  χαρά της  δικής  του  τωρινής  καλής  πραγματικότητας.  Το  πρόβλημα  της    τον  ξεπερνούσε,  τον  έκανε  να  νοιώθει   ανεπαρκής.  Θύμωνε  μαζί  της,  σαν  να τον  είχε  εξαπατήσει με  μιαν  υπόσχεση  ότι  θα  ήταν    πάντα  όσο   δυνατή    χρειαζόταν αυτός.   Αν  είχε  εν συναίσθηση  θα  ένοιωθε  την  ανθρώπινη  κατάσταση   με  υποχρέωση  αμοιβαιότητας  και  θα  παρέμενε  στην  σχέση  ζητώντας  βοήθεια  από  ένα  σύμβουλο  σχέσεων. Οι  περισσότεροι  έτσι  είμαστε,  πάνω  κάτω.  Θέλουμε    να  πάρουμε  από  τον  άλλον (στον γείτονα, τον συνεργάτη, τον φίλο, τον συγγενή), να  επιβεβαιωθούμε  ναρκισσιστικά   χωρίς  να  ανταποδώσουμε!   Περισσότερο  το  βλέπουμε  στις  συντροφικές  σχέσεις  που  κρατούν  όσο  υπάρχει  ικανοποίηση  χωρίς  κόπο.  Όπως  μας  λέει  ο   καθηγητής   πολιτισμού  και  επικοινωνίας   κ.  Καραποστόλης  δεν  επισκευάζουμε  τις  σχέσεις  όπως  δεν  επισκευάζουμε  καθετί   που  χαλάει.  Το  πετάμε  και  αγοράζουμε  άλλο.  Έτσι  εγκαταλείπει  ο  ένας  τον  άλλον   εγωιστικά  μόλις  προκύψουν  οι  διαφορές.  Δεν  προσπαθούμε  να  κατανοήσουμε  ο  ένας  τον  άλλον.  Λέμε  χάλασε  η  σχέση  λες  και  ήταν  ένα  άψυχο  μηχάνημα  που  χάλασε  και  πρέπει  να  το  αντικαταστήσουμε    με  άλλο.  Αλλά  ακόμη  και σαν  μηχάνημα  να  το  δούμε,  δεν  σκεφτόμαστε  καν  την  επισκευή  του,  όπως  γινόταν  παλαιότερα.  Πετάμε  εύκολα  πράγματα  και  ανθρώπους.                 

Ο  άνθρωπος  γενικά   βρίσκεται  εγκλωβισμένος  να  κινείται  στα  δύο  άκρα.  Ή  του  βάθους  ή  του  ύψους.  Πως  να  καταφέρει να  σταθεί  στο  ενδιάμεσο,  στο  κέντρο,  μακριά  από  την  έλλειψη  ή  την  υπερβολή;  Να  σταθεί στην  μεσότητα    που  προτάσσει  ο  Αριστοτέλης!  Η  θέση  του  είναι  στην  μέση  των  δύο  άκρων.  Η  κατάκτηση  της  μεσότητας   έχει  μεγαλείο  γιατί  κάθε  φορά  συνιστά  ηθικό  κατόρθωμα κατά την έκφραση του Αριστοτέλη.  Η  μεσότητα  δεν  σημαίνει   κάτι  το  μέτριο.  Αντίθετα   είναι  το  μεγάλο  κατόρθωμα.  Και  αυτός  που  την  κατακτά  είναι – αξιολογικά  μιλώντας  ως  προς  τον  έπαινο  που  δικαιείται – άκρο  αξίας.  Αξίζει   τον  μέγιστο  δυνατό  έπαινο  χωρίς   όριο και τον έχει εξασφαλισμένο να τον πάρει από μέσα του, από έναν εσωτερικό μηχανισμό που πηγάζει από την ανθρώπινη τάση για ηθική τελειότητα. Ο έπαινος των άλλων ανθρώπων για τον ίδιον, δεν αποτελεί καθόλου προϋπόθεση και στόχο ως προς την απόφαση της πορείας του αυτής. Η κατάκτηση της μεσότητας εμπεριέχει το μεγαλείο της ηθικής τελειότητας που σημαίνει και αποδίδει τον υπέρτατο έπαινο.

Σοφός  ο   Αριστοτέλης!  Δεν  μπορεί  να    πει  σε  κάποιον  ότι  πρέπει  να  "ανέχεται"  ή  τέλος  πάντων  να  είναι  ευχαριστημένος  με  κάτι  λιγότερο  από  αυτό  το  άκρο  που  είναι  η  μεσότητα.    Αυτό  το  άκρο  δεν  είναι  κακό  άκρο. Δεν  είναι  όπως  αυτά  τα  κακά  άκρα   του  πάνω  και  του  κάτω  που  λέγαμε πριν,  που  προσπαθούμε  να  ξεπεράσουμε.   Είναι  το  ακριβώς  αντίθετο  του. Είναι  η  ακραία  μεσότητα,  που   αξιολογικά  είναι  κάτι  ακραία  ανώτερο.   Για  να  φτάσουμε όμως   σε  αυτό  το  επίπεδο  κατανόησης  και  εφαρμογής  των  υψηλών  ηθικών  αρχών,  χρειαζόμαστε  οπωσδήποτε    την  βοήθεια  των  διανοητικών  ικανοτήτων  μας, όπως μας λέει ο Αριστοτέλης.   Τι  γίνεται  όμως,  σκέφτομαι,    όταν  αυτές  έχουν  μπλοκαριστεί  την  τρυφερή  μας  ηλικία  από  λάθη  των  φροντιστών  μας;  Το  θέμα  μας  δεν  είναι  να  κατηγορήσουμε   τους  φροντιστές  μας  αλλά  σαν  ενήλικες  πια,  να  ξεκολλήσουμε από  αυτούς.  Να  ξεπεράσουμε  την  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  με τους γύρω μας που  μας  έμαθαν  σαν  κανόνα  ζωής   η  οποία  μπλοκάρει  την  ανάπτυξη  των  νοητικών  μας  ικανοτήτων.  Αλλιώς  θα  ζούμε  με  συμπεριφορά  σαν  των  ζώων    χωρίς  νόηση.  Αυτόν τον τόσο σπουδαίο στόχο  μπορεί  να το  επιχειρήσει  μόνος  του  ο  καθένας  ή  με  την  βοήθεια  ειδικού για να έχει και υποστήριξη στον άθλο του.   Είναι  δύσκολο.  Πολύ  δύσκολο και λίγοι έχουμε τα κότσια και το πείσμα να το αναλάβουμε. Είναι  πολύ  όμορφο  γιατί  όσο  και  να  μας  φαίνεται  στην  αρχή  ότι  μας  απαξιώνει,  σαν  να  χτυπάμε  τον  εαυτό  μας  και  μας  πονάει, όσο περνάει ο καιρός και λίγο- λίγο  και με υπομονή  θα  μας  δίνει  μεγάλη  αξία!   Μπορεί  να  μας  πάρει,  όπως  μας  λένε  από  3  μέχρι  5  χρόνια  να  ξεσυνηθίσουμε  το  παλιό  μη  λειτουργικό  εαυτό  και  να  αποκτήσουν  οι  νευρώνες  μας  νέα  σύνδεση.  Κατά τον Γιούνγκ   πάλι, για  να  κάνουμε  κτήμα  μας  μια  νέα  συνήθεια  χρειάζεται  21  μέρες  σταθερή  και   διαρκή  επανάληψη στην  πράξη, όντας σε επικοινωνία  με  άλλους.   Χρειάζεται  πείσμα  και  λίγοι  το  διαθέτουμε.  Θέλει  παλικαριά  και  αν  δεν  την  επιλέξουμε,  θα  ντρεπόμαστε  σε  όλη  μας  την  ζωή  και  θα  κρύβουμε  αυτήν  την  ντροπή  μας,  μένοντας   μακριά  από  τους  ανθρώπους  για  να  μην  την  βλέπουν.  Ασύνδετοι,  μόνοι,  σαν  πεθαμένοι.   Είναι  αυτό  ζωή; Όπως  διάβασα  σε  ένα  άρθρο  που  είχε  αναρτήσει  ο ξεχωριστός για εμένα Παναγιώτης  Ήφαιστος,  παλικαριά  δεν  είναι  να  επιμένουμε   στην  εγωιστική  θεώρηση  της  ζωής,  αλλά  ακριβώς  το  αντίθετο.  Να  ξεπεράσουμε  τον  εαυτό  μας,  να  αποκτήσουμε  εν συναίσθηση   και  να  ενδιαφερθούμε  για  τους  άλλους.  Μεγάλη  παλικαριά  αυτή!  Η  μεγαλύτερη!  Στο  βιβλίο  του  Καραγάτση,  ο  Λάσκος   επιβεβαιωνόταν  μέσα  στα  καμπαρέ  με  πληρωμένη  ηδονή,  μέσα  από  ανταγωνισμό  και  επιβολή.  Δεν  αποφάσισε  να  αναλάβει  την  παλικαριά  να  ρισκάρει  να  ανοιχτεί  σε   σχέσεις    αλληλοσεβασμού,  ούτε  ακόμη  όταν   ερωτεύτηκε   την  κοπέλα  που  ήταν  ικανή   να  αγαπάει.  Φοβήθηκε  την  αγάπη  γιατί  του  ήταν  άγνωστη.  Δεν  ήξερε  πως  να  αγγίζει  μια  γυναίκα  χωρίς  να  τον  κινητοποιεί     ο  ανταγωνισμός,  η  επιβολή.  Δεν θα  ήταν  δύσκολο  αν  παραδεχόταν  την  αδυναμία  του  και  αποφάσιζε  να   αφοσιωθεί  με  εν συναίσθηση.   Αλλά  ο  εγωισμός  του  δεν  του  το  επέτρεπε.  Προτίμησε    να  κρύψει  την  αδυναμία  του.   Δεν  ήξερε  να  αγαπάει  και  δεν  έκανε  προσπάθεια  να  μάθει. Τρόμαξε  και  έφυγε  μακριά  της.  Δεν  είχε  αυτήν  την  παλικαριά  και  ντρεπόταν.  Ο  εγωισμός  του  τον  άφηνε  ουσιαστικά  ασύνδετο  με  τους  ανθρώπους  και  την  ζωή.   Παγωμένο.  Δεν  άντεχε  τον  εαυτό  του,  και  βρήκε  διέξοδο  στο  ανδραγάθημα  που  θα  έκανε  τους  άλλους  να  τον  θαυμάσουν χωρίς να χρειαστεί να  τον καταλάβουν. Και τελικά χωρίς πραγματικά να  τον  αγαπήσουν γιατί αυτός δεν  ρισκάρισε  να  αγαπήσει  κανέναν  προσωπικά με αφοσίωση. 

Αυτή  είναι  η  κατάσταση  μας.  Ο  Αριστοτέλης  στο  βιβλίο  του "Ηθικά  Νικομάχεια"  για  την  μεσότητα  βιβλίο  2  κεφάλαιο  6   που  μας  λέει   αυτό που  έγραψα  λίγο  πιο  πριν  για  την  αξία  της  μεσότητας,  μας  λέει  επίσης  ότι  παρ όλη  την  ομορφιά   και  το  άξιο  που  έχει  η κατάκτηση  της  μεσότητας,  ένας  τρίτος,  αν  θέλει  να  είναι  δίκαιος  δεν  μπορεί  να  απαιτεί  από  όλους  τους  ανθρώπους  το  ίδιο  πράγμα.  Να  θέλουν  δηλαδή    να  χρεώσουν  τον  εαυτό  τους  συνειδητά  στην παλικαριά  και  τον  μεγάλο ηθικό έπαινο  της  μεσότητας.  Δεν  μπορούν  όλοι.  Και  είναι  τρομακτικά  άδικο  να  κρίνει  κανείς  με  τα  ίδια  κριτήρια  ανθρώπους  που  δεν  είχαν  την  ίδια    τύχη  αξιοσύνης   εξαρχής  της  ζωής  τους.    Ο  Αριστοτέλης  καταλαβαίνει  πως  ενώ  υπάρχει  ένα  αντικειμενικό  κριτήριο  διαθέσιμο  για  κάποιους,  ταυτόχρονα  δεν  πρέπει  να  είμαστε  τόσο  αυστηροί  με  όλους  τους  άλλους  και  να  τους  κατηγορούμε.  Χρησιμοποιεί  την   λέξη  "κατορθούν".  Είναι  ηθικό κατόρθωμα  να  φτάσεις  στην  μεσότητα.  Και  δεν  πρέπει  να  απαιτούμε  το  ίδιο  κατόρθωμα  από  όλους  τους  ανθρώπους.   Δεν  είμαστε  όλοι ικανοί  για  τέτοια  υψηλά  κατορθώματα.  Οι περισσότεροι θα συνεχίζουμε να καταδικάζουμε τον εαυτό μας να ανεβοκατεβαίνουμε στον νοητό στύλο από το έδαφος στο ταβάνι του ουρανού, χωρίς να καταφέρνουμε να κάνουμε στάση στην μέση. 

Κάνουμε  προσπάθειες  για  να  ξεφύγουμε   από  την  αναξιότητα  των  άκρων,  αναζητώντας   ικανά  πρότυπα    να  αντιγράψουμε. Να  μας  πείσουν  να  εμπιστευτούμε  να  γυρίσουμε   πίσω  και  να  ξεκινήσουμε  από  την  αρχή με  καλές   εμπειρίες.  Να  επαναπρογραμματιστούμε,  να  ξανακάνουμε  νέες  εγγραφές  μέσα  μας  σαν  νήπιο,  αλλά  δεν  βλέπουμε  να  υπάρχουν τέτοια  πρότυπα.  Χρειαζόμαστε    μια  νέου  είδους    μάνα   διορθωτική,  ιαματική με   αφοσίωση.  Θα  μπορούσε  ίσως  αυτή  η  διορθωτική  μάνα,  για  τον  Λάσκο  να  ήταν  η  κοπέλα  που  τον  αγαπούσε.  Για  όλους  μας  θα  μπορούσε   να είναι  η  εκκλησία   αλλά  όπως  βλέπουμε  δεν  τα  έχει  καταφέρει στον  βαθμό  που  χρειάζεται    παρά  την  θέληση  της.  Τα  κοσμικά  προστάγματα  της  ελευθεριότητας   είναι  πιο  ελκυστικά  και   παγιδεύουν.  Στον  σημερινό  κόσμο  μας,  που  οι  νέες  γενιές  έχουμε   ανεβασμένο  το  μορφωτικό  μας  επίπεδο,  αλλά  εξακολουθούμε  να  παραμένουμε   δεμένοι  όλο  και  περισσότερο   στο  άρμα  του  δίπολου αυτού  καθηλωμένου  και  ντροπιασμένου από  την  μια  και στην  φαντασίωση  ενός  μεγαλειώδους   εαυτού  από  την  άλλη,  η  εκκλησία είναι  μεγάλη  ανάγκη    να  επιτρέψει  στον  εαυτό  της  να  υιοθετήσει και  να  κηρύξει    την  μεσότητα  μια  και  ξέρει  καλά πως  η  λέξη  ταπεινοφροσύνη  προκαλεί  αντίδραση.  Είναι  δύσκολο  κάποιος που  βρίσκεται  "στα  πατώματα" και   για  να  γλυτώσει  φαντάζεται   την  ανάδειξη  ενός  μεγαλειώδους ναρκισσιστικού  εαυτού,  να  θελήσει  να  μετακινηθεί  κατευθείαν   στην "ανυπαρξία"  της  ταπεινοφροσύνης   για τα  δώρα  της  αγάπης  του  Θεού,  Τον  οποίο   έχει  σκοτώσει  μέσα  του.  Και  Τον  σκότωσε  στο  πρόσωπο  του  συνανθρώπου  του, τον  οποίο  ο  Θεός  έχει  κάνει  καθ'  εικόνα  Του, επειδή νιώθει ότι τον έχει προδώσει ο κάθε ένας συνάνθρωπος και δεν Τον εμπιστεύεται. Άκουσα κάποιον να ικετεύει σπαρακτικά: "Ας βρεθεί κάποιος να με αρπάξει από το χέρι και να με οδηγήσει στο φως"!..    Αυτός  ο  άνθρωπος  χρειάζεται   πρώτα έναν  άνθρωπο   να μπορέσει  να  σταθεί  δίπλα  του    τον   "ανεβάσει",   να  τον  κάνει  με  την  αγάπη  του   να  εκτιμήσει  τον  εαυτό  του  για  να  μπορεί  να  αναλάβει   την  ευθύνη  της  μεσότητας.  Να  του  δώσει  το  χέρι  να  σηκωθεί.  Να  σταθεί  στο  πλευρό  του,  να  τον  κάνει  να  εμπιστευτεί,  να  νοιώσει  ευγνωμοσύνη  στον  καθ 'εικόνα  και  ομοίωση  Θεού  συνάνθρωπο.  Μόνον  έτσι    είναι  δυνατόν     να  καταφέρει  να  αναστήσει  μέσα  του  τον  Θεό  και  να  αναζητήσει  τα  δώρα  Του  με  αληθινή  ταπείνωση.     

Αυτό  θα  μπορούσε  να  το  κάνει  πολύ  καλά  και  η  πολιτεία  με  το  σχολείο  και  την  τηλεόραση.  Πάρα  πολύ  καλά.  Όμως  έχει  αποφασίσει  την  "ίαση"  του  δίπολου  αυτού  ψυχολογικού  τοπίου   να  την  αφήσει  περισσότερο  στις  φαρμακευτικές και  τις  άλλες  ουσίες.  Δεν  την  κατηγορώ.   Μπορεί  να  μην  της  επιτρέπεται  από  το  γενικότερο  πλαίσιο  της  ζωής.  Αυτό  μπορεί  να  ισχύει  και  για  την  εκκλησία.   Μπορεί  ανθρωπίνως  να  μην  είναι  μπορετό  και  αυτό  να  μπορεί  να  γίνει   μόνον  από  τον   Θεό  δια  της  προσευχής  του  καθένα  μας.  Γι 'αυτό  ας  μην  ξεχνάμε  να  προσευχόμαστε ο  ένας  για  τον  άλλον  συνεχώς.         

 Νοιώθω  την  απελπισία  του  ανθρώπου  των  άκρων.  Την  ακραία  έλλειψη  ή  την  ακραία   υπερβολή.  Αυτόν  που  καταφεύγει   για  ασφάλεια  και  παρηγοριά  σε κλειστά  κοινωνικά  συστήματα  ή  παραδίδεται  απελπισμένα   στην  θάλασσα  του  κόσμου.  Τα  κλειστά  συστήματα  είναι    μικρότερες ή  μεγαλύτερες  ομάδες στις  οποίες  παρηγορεί  ο  ένας  τον  άλλον  στην  έλλειψη  πραγματικής  αξίας  και  παθαίνουν   αργά  ή  γρήγορα   ασφυξία  από  έλλειψη  οξυγόνου,  γιατί  ο  αέρας  εκεί  μέσα  δεν  ανανεώνεται.    Μυρίζουν   θάνατο  αυτά  τα  κλειστά  συστήματα.   Πόσο  θα  αντέξει  κανείς  ζώντας  επιφανειακά,   να  αντιγράφει  αυτό  που  βλέπει  να  κάνουν  οι  άλλοι  και  να  το  οικειοποιείται   θεατρικά,  προσπαθώντας   να  ξεγελάσει τον  εαυτό  του  και  τους  άλλους   ότι    αυτό  πηγάζει  από  μέσα  του;

Ο  άλλος  τύπος  ανθρώπου,   είναι   αυτός  που  γλυτώνει  από  τα  κλειστά  συστήματα  και  παραδίδεται   ξαπλωτός   στην  απέραντη  θάλασσα   του  κόσμου  με  μόνη  του  προσδοκία  να  επιπλέει.   Εδώ  παραέχει  οξυγόνο,  αλλά  ζαλίζεται  στα  στροβιλίσματα  του  νερού  που  τον  πνίγουν και  τον παρασύρουν   όπου  θέλουν  ξαπλωμένο κάτω σαν άψυχο κουφάρι  ανάμεσα  σε  άλλα  "άψυχα"  κουφάρια  ομοίων  του.  Απελπίζεται  και  αποφασίζει    να  σηκωθεί,  να  ξεφύγει  από  την  οριζόντια  στάση  που  βρίσκεται  ξαπλωμένος  πάνω  στην  θάλασσα   του  κόσμου.  Μα  από  που   να  πιαστεί  για  να  καταφέρει να  σηκωθεί   όρθιος;  Να  ξαναγίνει  άνθρωπος  με  θέληση;   Να  αυτοπροσδιορίσει   την  στάση  του;  Να  ανακτήσει     την  αυτοεκτίμηση  του  και  τον  αυτοσεβασμό  του,  να  αναζητήσει  άλλους   ανθρώπους  με  αυτοσεβασμό,  να  αρχίσει  ένα  δούναι  και  λαβείν,  μια  διασύνδεση  που  θα  τον  αναπροσδιορίζει.   Έχει  δει  ότι  δεν  μπορεί  να  έχει  κάποιος  μια  ουσιαστική  σχέση  μαζί  του, όταν  τον  βλέπει   να  υποτιμά  τον  εαυτό  του  ούτε  όμως  και  όταν    "καβαλά  το  καλάμι".   Εκτός  και  αν  χρησιμοποιεί  ο  ένας  τον  άλλον.   Στην  οριζόντια  ξαπλωτή  στάση  στην  θάλασσα  του  κόσμου   ένας   ζωντανός  άνθρωπος  αυτοκαταργείται.  Είναι  πεθαμένος και  το  ξέρει   όσο  και  να  το  κρύβει  και  να  παριστάνει  τον  ζωντανό.  

Πως  καταντήσαμε  έτσι;

Τι  μας  πάει  πάνω – πάνω, όταν  επιδιώκουμε  την  υπερβολή  της  αξίας  μας  ή  κάτω- κάτω,  στην  έλλειψη  της  αξίας  μας  και  χάνουμε  το  μέτρο,  την  ισορροπία  μας;  Είναι  πολύ  απλό:

  Η  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  είναι  η  αιτία.  

Αν  στην  αρχή  της  ζωής  μας  δεν  μας  μάθαιναν  να   ΣΥΓΚΡΙΝΟΥΜΕ  τον   εαυτό  μας  με  τους  άλλους,    δεν  θα  νοιώθαμε  έλλειψη  στην  αξία  μας  για  να  αναζητούμε  αναπλήρωση  στην   υπερβολική  υπογράμμιση  της  ναρκισιστικά.  Ο  κάθε  άνθρωπος  είναι  μοναδικός  και  ανεπανάληπτος  και  έχει  την  αξία  του  σαν παιδί  του  Θεού.    Οφείλει  να μάθει  τον  εαυτό  του,  να  τον  ανακαλύψει,   να  τον  εκτιμήσει,  να  τον  σεβαστεί και  να  τον  αξιοποιήσει  καταβάλλοντας  όσο  κόπο  και  πόνο  απαιτεί  η  κατάσταση.  Μόνον  με  έναν  συνειδητοποιημένο  εαυτό  μπορούμε  να  κάνουμε   την  ζωή  λίγο  καλύτερη  για  μας,  τους  γύρω  μας,   την  κοινωνία.   Η ζωή  γίνεται  καλύτερη  μακριά  από  την    ντροπή,  την  κατάθλιψη  ή  την  επιδίωξη  επιτευγμάτων   ικανοποίησης σε  βάρος  των  άλλων.    Όμως  αυτή  η  επικέντρωση  μας  στην ανακάλυψη  του  αληθινού  μας  εαυτού,  χρειάζεται   μεγάλη  υπομονή  και  επιμονή,  έχει  πολλά  πισωγυρίσματα  που  μας   αποθαρρύνουν,  μας    καταβάλουν.   Μπορεί  να  κρατήσει  χρόνια,   ακόμη  και  όλη μας  την  ζωή.    Χρειάζεται  μεγάλη  πίστη  και  ισχυρή  θέληση.  Πείσμα  να  νικήσουμε  την  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  η  οποία   μας  ντροπιάζει,  μας  καταθλίβει  και  μας   ωθεί   να  επιδιώκουμε  την  ναρκισσιστική  πραγμάτωση  ενός  φανταστικά  μεγαλειώδους     εαυτού.

Είναι  πολύ  δύσκολο  να  ξεσυνηθίσουμε  να   ΣΥΓΚΡΙΝΟΜΑΣΤΕ.  Μας  το  έμαθαν  οι  γονείς  μας  από  την  πρώτη  στιγμή  της  ζωής  μας  όταν  μας  ΣΥΓΚΡΙΝΑΝ  με  την  αδερφή  μας, τον αδελφό  μας, με  τα  ξαδέρφια  μας  κτλ. Μας  το  δίδαξαν  και  με  το  παράδειγμα  τους  όταν  ακούγαμε  τον  πατέρα  μας  και  την  μάνα  μας  να  ΣΥΓΚΡΙΝΟΝΤΑΙ   με  τον  δικό  τους  αδερφό,  τον  φίλο  τους,  τον  συνάδελφό  τους, τον γείτονα,   να  φθονούν  ή  να  ντρέπονται και   να  γεμίζουν  την  ζωή  τους  τοξίνες.  Είναι  κωμικοτραγικό.  Γιατί  δεν  γεννηθήκαμε  όλοι  ίδιοι,  στις  ίδιες  συνθήκες  και   δεν  υποστηριχθήκαμε    όλοι   το  ίδιο  να   αναπτύξουμε  τα  τάλαντα  μας.  Είναι  πολύ  άδικο  αυτό  γιατί  είναι  σαν  να  μέμφεται  το  πουλί  το  ψάρι  που  δεν  μπορεί  να  πετάξει  όπως  το  πουλί.  Και  το  ψάρι    να  μέμφεται  το πουλί  που  δεν  μπορεί  να  ζήσει  μέσα  στο  νερό. 

Το  πρώτο  πράγμα  που   βοηθάει  τον  καθένα  μας    να  σταματήσει  την   ΣΥΓΚΡΙΣΗ   είναι  να  κατεβάσει  τους  γονείς  του  από  το  βάθρο  που τους  έχει  από  παιδί,  εξιδανικευμένους.  Όταν  ήμασταν  παιδιά    αυτή  η  εξιδανίκευση υπήρχε για  να  μας  βοηθήσει.   Τώρα  μας  κρατάει  σε  παιδική  κατάσταση.  Δύσκολο  αλλά  πρέπει  να   περάσουμε  από  κόσκινο  τις  συνήθειες  τους, να τις αξιολογήσουμε  και  προπαντός  την  μεγάλη  συνήθεια  της  ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ. Θα  εξακολουθούμε  να  τους  αγαπάμε,  αλλά  με  έναν  άλλο  τρόπο  πιο  υπεύθυνο.  Σαν  ενήλικας  με  ενήλικα.   

Δεν  θα  ξεχάσω  ποτέ  μια  οικογένεια  που  είχα  γνωρίσει  σε  ένα  ταξίδι  μου  με  μια  φίλη  στην  ιδιαίτερη  πατρίδα  της. Η  οικογένεια  αυτή  ήταν  γείτονες  της  φίλης  μου.  Ο  πατέρας  είχε  πεθάνει  λίγα  χρόνια  πριν  και  υπήρχαν  η  μάνα  κοντά  στα  70  και  οι  δύο  γιοι.  Ο  μεγάλος,  40  χρονών  ήταν  δάσκαλος  και  έμενε  σε  άλλη  πόλη.  Με  την  μάνα  έμενε  ο  μικρότερος  γιος που  ήταν  αστυνομικός.  Από  την  περιγραφή  που  μου  έκανε  η  μάνα  για  τον  πεθαμένο  πατέρα  ήταν  προφανές  πως  είχε  πολύ  μεγάλη  ιδέα  για  τον  εαυτό  του  και  αυτό  αρχικά  την  γοήτευε,  μέχρι  που  γεννήθηκε  ο  μικρός,  ο  δεύτερος  γιος.  Αυτός,  από  μωρό  ήταν  φιλάσθενος  και  έκανε  τον  πατέρα  να  ντρέπεται  για  την  ματαίωση  των  υψηλών  προσδοκιών   που   είχε  από   αυτόν.  Του  έριχνε  περιφρονητικές  ματιές  σαν  να  του  έλεγε  "Δεν  περιμένω  τίποτε  από  σένα.   Με  ντροπιάζεις."   Και  γύριζε  στον  μεγάλο  του  γιο  να  χαμογελάσει  με  καμάρι  γιατί  από  αυτόν  περίμενε  να  τον  καταξιώσει  σαν  πατέρα.  Η  μάνα  μπορεί  να  αντιδρούσε  μέσα  της  αλλά  δεν  τολμούσε  να  το  εκφράσει  καθαρά.  Συμπονούσε  τον  μικρό  της  τον  γιο,  τον  φρόντιζε,  αλλά ο  μικρός  έβλεπε στην  μάνα  του  τον  οίκτο της   για  τον  ίδιο  και  τον  θαυμασμό  της  για  τον  μεγάλο  του  αδερφό  τον  οποίο  και  αυτή  καμάρωνε,  όπως  και  ο  πατέρας.   Οι  γονείς  δεν  καταλάβαιναν    φαίνεται   τι  κακό  έκαναν  και  στα  δυο  τα  παιδιά  ΣΥΓΚΡΙΝΟΝΤΑΣ  τα. 

Γνώρισα  για  λίγο  τον  μικρό  γιο.  Ήταν  τρυφερό,  αξιαγάπητο  και  όμορφο  παιδί,  αλλά  πρέπει  να  ένοιωθε  άσχημος  γιατί  του  είχαν  μάθει  ότι  ο  ωραίος  έπρεπε  να  έχει  τα  χαρακτηριστικά  του  αδερφού  του  που  αυτός  δεν  είχε.  Η  συμπεριφορά  του  ήταν  σαν  να  μην  πήγαζε  από  μέσα  του.  Φαινόταν  να   παίζει    ρόλους   σαν   σε  θέατρο,  γι  αυτό  δεν  άντεχε  για  πολύ  την  κοινωνική  επαφή.  Όλη  του  την  ζωή,  μάταια  προσπαθούσε  με  σκληρή  δουλειά  να  ικανοποιήσει  τις  υψηλές  προσδοκίες  του  πατέρα  του,  να  πάρει  μια  έστω  μικρή  αναγνώριση.  Ένα  μπράβο.  Να  τον  επιβεβαιώσει,  να  ανασταλούν  οι  τόσο  πολλές  ματαιώσεις.  Πεθαίνοντας  έδωσε  το  δακτυλίδι  στον  μεγάλο  γιο,  στο  καμάρι  του,  που  είχε  γίνει  δάσκαλος.  Αυτόν    όρισε  ο  πατέρας  διάδοχο  στην  τήρηση  του  οικογενειακού   δόγματος!   Έτσι  ο  μικρός  αδερφός  θα  εξακολουθούσε  να  προσπαθεί για το  ανέφικτο  των  υψηλών    προσδοκιών ενός  ιδανικού,    μεγαλειώδους     εαυτού  απέναντι  στους  άλλους,  περιμένοντας  τώρα  από  τον  αδερφό  στην  θέση  του  πατέρα  την  επιβεβαίωση   με  την  αγωνία  να  κρύψει  την  ντροπή.  Ο  μεγάλος    τηλεφωνούσε  συχνά  στον  μικρό  και  τον  επισκεπτόταν  με  κάθε  ευκαιρία.  Μπορεί  ο  ντροπιασμένος  εαυτός   του  αδερφού  του  να  τον  έκανε  να  νοιώθει  σιγουριά  για  την  ανωτερότητα  του  σε  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  με  τον  μικρό. Μπορεί χωρίς  να  το  καταλαβαίνει    να  του  τροφοδοτούσε  την    αίσθηση  ανωτερότητας  που  είχε  μάθει  από  μικρός,   χωρίς   κόπο,  και  την    χρειαζόταν  να  δείχνει  στον  πατέρα  του  ακόμη  και  τώρα  που  ήταν  πεθαμένος.   Αυτοί  οι  δύο  μπορεί  να ήταν  στην  πραγματικότητα  ψυχολογικό   ζευγάρι.  Να  συμπλήρωναν  ο  ένας  τον  άλλον χωρίς αυτό να τους βοηθάει όμως αυτό ουσιαστικά.  Και  η  μάνα   επιβεβαίωνε  την  κατάσταση.  Μπορεί  να  ονειρευόταν  μια  πολύ  σπουδαία  νύφη  για  τον  μικρό  της  γιο,  τόσο  υψηλών  προδιαγραφών,  για  να  μην  βρεθεί  ποτέ   και  σπάσει   το   κλειστό σύστημα  που  είχαν  συνηθίσει  να  ζουν   στην  οικογένεια. Εν τω μεταξύ, αυτή η σπουδαία νύφη βρέθηκε που αγαπούσε πολύ τον γιό της, τον καταλάβαινε και τον συναισθανόταν. Φοβερό! Απίστευτο!  Όμως  το κλειστό σύστημα της οικογένειας αντιστεκόταν.

Στις  δυο  μέρες  που  έμεινα  στην  πόλη  τους,  και  γνώρισα  και  συμπάθησα   τον  μικρό  αδερφό  για  την  αυθεντικότητα  του,  του  μίλησα  για  το  κακό  που  επιφέρει  η  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  και  η  εξιδανίκευση  των  γονιών  από  τον  καθένα  μας,   όταν  κρατάει  πολύ  μετά  την  ενηλικίωση.    Πείστηκε  και  μου  είπε  πως  θα  αναλάβει   να    μάθει  στην  μάνα  του,  όπως  της  έμαθε  το  ιντερνετ,    να  μην  ΣΥΓΚΡΙΝΕΙ  τον  εαυτό  της  με  κανέναν  και  να  μην  επιτρέπει  να  παίρνει  μέσα  της  την  ΣΥΓΚΡΙΣΗ  που  θα  της  κάνουν  οι  άλλοι.      

Μάλλον  τα  κατάφερε.  Γιατί  κάτι   χρόνια  μετά  από  το  ταξίδι  μου  αυτό,    μαθαίνω  πως  αυτό  το  παιδί,  ο  μικρός  αδερφός,  παντρεύτηκε  τελικά  την  κοπέλα  που  αγαπούσε.  Μαζί  με  την  μάνα  του  έμαθαν  να  σταματούν  τη  ΣΥΓΚΡΙΣΗ.  Αυτό  τον  απελευθέρωσε  με  την  βοήθεια  και  της  κοπέλας  του,  από  την  μηδαμινότητα  που  ένοιωθε  για  τον  εαυτό  του  και  την  παλάβωνε  με  τις  ζήλιες  του.  Έσπασε  το  κλειστό  σύστημα  που  συντηρούσαν  με  τη  μάνα  του  και  τον  αδερφό  του  και  ανοίχτηκαν  στον  κόσμο  με  περισσότερη  εμπιστοσύνη  στον  εαυτό.   Σε  αυτό  δεν  μπορεί  παρά  να  ακολουθήσει  και  ο  μεγάλος  αδερφός.  Τώρα  που  ο  μικρός  αδερφός  δεν  τον  τροφοδοτούσε  τόσο,  θα  αναζητούσε   και  αυτός  την  τροφοδότηση  του  στην  κοπέλα  που  είχε  χρόνια  σε  αναμονή.   Έτσι  σπάνε  τα  κλειστά  συστήματα.  Η  απομάκρυνση  από  τον  κανόνα  της  ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ  είναι  το  πρώτο  βήμα  και  το  πιο  καθοριστικό για να κινηθούμε προς την αίσθηση του εαυτού στην ηθική της μεσότητας με ανάλογες ΠΡΑΞΕΙΣ  που γίνονται ΣΥΝΗΘΕΙΑ (έξις)  κατά τον Αριστοτέλη.    

Κείμενο απο την   ΜΑΡΙΑ  ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ

Αν σας άρεσε η δημοσίευση πατήστε από κάτω το κουμπί Μου αρέσει και επικοινωνήστε την και εσείς με τα δικά σας μέσα δικτύωσης. Προωθήστε την πχ στο facebook ώστε να γίνει γνωστή. Εγώ  οικονομικά οφέλη  από αυτή την επίπονη μελέτη μου δεν  έχω. Ωφελούμαι όμως όταν το όμορφο και το καλό συνταιριάζουν  και    επικοινωνούνται. Όποιος θέλει να παρακολουθεί το μπλοκ μπορεί να γίνει Μέλος απλά πατώντας τους Αναγνώστες-Ακολούθους και βάζοντας το email του.

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Η τέχνη  στην  Ελληνική  Επανάσταση  του  1821

 

"Το  κρυφό  σχολειό". Ν. Γύζης

Η  Ελληνική Επανάσταση κατά της  Οθωμανικής  αυτοκρατορίας  κηρύσσεται  στις  25 Μαρτίου 1821 από τον Παλαιών Πατρών  Γερμανό σε  ιδιαίτερα δυσχερείς  συνθήκες, κυρίως έπειτα  από  τις  πολύ  σκληρές  αποφάσεις    της  Ιερής  Συμμαχίας  μετά  το  Συνέδριο  της  Βιέννης  το 1815.   Πολιτικά,  καμιά  μεγάλη  δύναμη δεν ήθελε  την εξέγερση των Ελλήνων  γιατί θα  ενίσχυε  τις  κοινωνικές εξεγέρσεις   στην  Ευρώπη που εκείνη την  εποχή  ήταν σε έξαρση.  Μετά,  η  κάθε  χώρα  είχε  συμφέροντα  στην ύπαρξη της  Οθωμανικής  Αυτοκρατορίας,  παρόμοια συμφέροντα  με  τα  σημερινά, γεωγραφικά και οικονομικά.  Ο  πνευματικός  κόσμος της Ευρώπης  όμως είχε  διαποτίσει   τους  λαούς με τον  αρχαιοελληνικό  πολιτισμό  που  διδάσκονταν   στα  Πανεπιστήμια  και  επέφερε  μια  γενική  και  ισχυρή  διάθεση   συστράτευση  με  τους  εξεγερμένους Έλληνες.  Στρατολογήθηκαν οικειοθελώς  πολλοί  φοιτητές  και  παλιοί  στρατιώτες.  Έλληνες του  εξωτερικού και  φιλέλληνες με  εράνους  έστελναν   χρήματα,  τρόφιμα και όπλα.  Πέρα από αυτό, και  οι άνθρωποι της τέχνης (κυρίως  μέσα  από την ζωγραφική  και  την ποίηση) ενίσχυαν  το  φιλελληνικό   πνεύμα. Από  καιρό,  πολλοί  φιλέλληνες  που θαύμαζαν  την  κλασική  αρχαιότητα επισκέπτονταν  την  τουρκοκρατούμενη  Ελλάδα.   Αρχαιόφιλοι αλλά  και   αρχαιοκάπηλοι,  συγγραφείς και καλλιτέχνες  ποθούσαν   να θαυμάσουν  τα αρχαία μνημεία, να πατήσουν την γη των αρχαίων Ελλήνων σοφών.   Ζωγράφιζαν  ερείπια   με  διάχυτη τη δόξα της αρχαίας Ελλάδας. Ο αριθμός   των  έργων αυτού του αιώνα εντυπωσιάζει! Το γνωστότερο μοτίβο ήταν η Ακρόπολη.  Ως  τότε,  το  αρχαίο  πνεύμα   επισκίαζε    την  πραγματικότητα  των  σύγχρονων  Ελλήνων.  Αδυνατούσαν να εκτιμήσουν οτιδήποτε στην Ελλάδα που δεν αφορά την αρχαιότητα. 

"Οι  Τούρκοι, θεωρούντες  εαυτούς  κύριους  της  χώρας, υποβάλλουν τους  Έλληνας εις  απόλυτον  τυραννίαν…  Η  αμάθεια  και   η  έλλειψη  κάθε  ενδιαφέροντος  επροξένησαν  εις  τας  αρχαιότητας  περισσότερας  βλάβας  παρά  η  επίδρασις  του  χρόνου. Δια να  μην  κοπιάσουν  δια  τη  μεταφορά  υλικού  από  τα  λατομεία, καταστρέφουν  λαμπρά  μνημεία  της  αρχαιότητος  και  μεταχειρίζονται  κομμάτια  των  δια  την  κατασκευήν  αθλίων σπιτιών.  Είδα  τα  ερείπια  ενός  ναού  με  υπέροχον  αρχιτεκτονικήν, όγκου  γρανίτου, μάρμαρα πολύτιμα, ανάγλυφα  και  κοσμήματα  λεπτότατα, να  χρησιμοποιούνται δια  να  κατασκευαστή  ένα  πρόχωμα και  να  διοχετευθή  αλλού  το  νερό του  αυλακιού  ενός  μύλου…  Ένα  άγαλμα, που  δεν  ήτο  δυνατόν  να  μετατοπισθή, κατεστράφη  από  τους  φανατικούς  οπαδούς  του  Κορανίου, που  προγράφει κάθε  ανθρώπινον  ομοίωμα. Τέλος, εις  ένα  εργαστήριο είδα  έναν  κατασκευαστή  τάφων  να  καταγίνεται  να  εξαλείψη από  αρχαία  μάρμαρα  τας  επιγραφάς δια  να  τα  χρησιμοποιήση ως  τύμβον  κάποιου απόγονου  του  Μωάμεθ.."  γράφει  στα  "Γράμματα  περί  Μορέως" το  1797  ο  γάλλος  ζωγράφος, αρχιτέκτονας και  χαράκτης  Antoine  Laurent  Castellan (1772- 1838).

Έργο του  Edward Dodwell

Ο Edward Dodwell  είναι από τους   ελάχιστους που κατέγραψε ζωγραφικά   την τότε καθημερινότητα.   Με  τον  καιρό  όμως,  άρχισε  να  τους  ξενίζει  η  δυστυχία  των  υπόδουλων  Ελλήνων  σε  σχέση  με  την  παλιά  τους  δόξα  και  ένιωσαν  υποχρέωση  τους  να  τους  βοηθήσουν. Καταλάβαιναν   ότι οι τέχνες και η φιλοσοφία  της Ελλάδας  ήταν  η  βάση του Ευρωπαϊκού  τους  πολιτισμού.  Εξάλλου  στην  Ευρώπη  είχε  προηγηθεί και ο  Διαφωτισμός.

Τόμας Φίλιπς  Λόρδος Βύρων

Τα διάχυτα συναισθήματα υπέρ της Ελλάδας πριν το 1820 κλιμακώθηκαν χάρη στην προσωπικότητα και το έργο του Άγγλου ποιητή λόρδου Βύρωνα όπου περιόδευσε στην Ελλάδα από το 1809 ως το 1811. Επιστρέφοντας στην Αγγλία με το χειρόγραφο των στίχων του «Child Harold» επιβάλλει την σύγχρονη πραγματικότητα στην φαντασία και την συνείδηση της Ευρώπης.  Σε αυτό αναφέρεται στο ταξίδι του στην μυθική Ήπειρο.  Πληροφορεί  πως: «Πέντε χιλιάδες Σουλιώτες, ανάμεσα από τα βράχια και το κάστρο πάνω στο Σούλι, αντιστάθηκαν σε 30.000 Αλβανούς για 18 ολόκληρα χρόνια. Το φρούριο τελικά πάρθηκε από δωροδοκία» καταλήγοντας πως  «Σε αυτόν τον αγώνα κατορθώθηκαν ηρωικές πράξεις αντάξιες των καλύτερων  ημερών  της  Ελλάδας». Στο ποίημα  του  ύμνησε την φύση της Ηπείρου με τα βουνά και τους ποταμούς της, όπως και την αδούλωτη ψυχή και την παλικαριά των Ελλήνων. Ξεκινά το ποίημα του από την διαμονή του στους Δελφούς λέγοντας:

«Μούσα! Που στην Ελλάδα θαρρούσαν πως είσαι από ουράνια γενιά,

Μούσα, πλασμένη η μυθολογούμενη κατά του ραψωδού την πεθυμιά…

Και στέκω με λύπη στον Δελφικό από πολύ καιρό ερημικό βωμό,

Όπου εξόν από μιαν υπότονη πηγή το παν είναι βουβό.»

 Ακόμη  λίγοι στίχοι  του  από  την Γ΄ Ραψωδία του Δον Ζουάν που έγραψε στις ακτές του Σουλίου:

«Πάνω στους βράχους του Σουλίου και επά στης Πάργας την ακτή

Ζούν ακόμα απόγονοι, από μια τέτοια μεγάλη φυλή,

που μόνο μανάδες Δώριδες  έχουν γεννήσει

και  ίσως εκεί κάποιος σπόρος έχει βλαστήσει

που πάει ίσια στο αίμα των απογόνων του Ηρακλή».

Και στον Ύμνο για την Ελλάδα γράφει: « Αρχαία πατρίδα των ελευθέρων ψυχών, φωτισμένη Ελλάδα, τιμή της ανθρωπότητας το ξαναγέννημα σου! Με θερμές ζητωκραυγές αποδέχονται η γη και ο ουρανός, με καινούρια δόξα τα παιδιά σου λάμπουν όπως οι γενναίοι πρόγονοι τους και από συμπάθεια πάλι για εσένα κάθε ευγενική και ζεστή καρδιά..»

Η Ελλάδα του Βύρωνα ήταν ζωντανή. 

Να αναφέρω ότι το ποίημα του λόρδου Βύρωνα «Child Harold» άσκησε μεγάλη επίδραση στον Έντουαρτ Έβερετ  ο οποίος αναδείχθηκε στον λαμπρότερο φιλέλληνα στην Βοστώνη της Αμερικής εκείνη την εποχή!! Ναι, τόσο μακριά!! Ο Έβερετ το 1819 ανέλαβε  καθήκοντα στο Χάρβαντ ως καθηγητής Φιλοσοφίας και ήταν αυτός που εξέδωσε το περιοδικό "Βόρειο - Αμερικανική Επιθεώρηση" παίζοντας σπουδαίο ρόλο στην αμερικανική συνείδηση. Στο ανέκδοτο χειρόγραφο του οδοιπορικού του στην Ελλάδα γράφει σχετικά με την επιρροή του απο το ποίημα του Βύρωνα: " "Οι ωραίες στροφές του, οι πληροφορίες που περιέχει και οι σχετικές με τους Έλληνες σημειώσεις.. διήγειραν μέσα μου.. το πιο ζωηρό ενδιαφέρον για την κλασική χώρα και μια επιθυμία.. να την επισκεφτώ" Ένα υπέροχο του άρθρο που φαίνεται η μεγάλη του αγάπη για την Ελλάδα είναι το "Σχετικά με τη σύγχρονη Ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία", με πολλές παραπομπές στο ποίημα του Βύρωνα.

Η αρχαία ιστορία εξάπτει την φαντασία, ενώ οι σφαγές  της  Χίου  και  η  καταστροφή  των  Ψαρών  όπως  και  η δραματική  πολιορκία  του  Μεσολογγίου  αλλά  και η προσφυγιά προκαλούν την συμπόνια.  Αυτός  ο πόλεμος, κατά  την έκφραση  της  εποχής,  ήταν  ένας  πόλεμος  του  σταυρού  ενάντια  της  ημισελήνου. Ένας  θρησκευτικός  πόλεμος  που  άγγιζε  την  καρδιά  της  χριστιανικής  Ευρώπης. Αυτό  ενισχύθηκε  ακόμη    με  τον  απαγχονισμό  του  Πατριάρχη  Γρηγορίου ‘Ε  και  όλης  της  Ιεράς  Συνόδου.

Μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου 1821, η Ελληνική Επανάσταση έχει επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα. Μόλις μαθεύτηκε στην Ευρώπη, πολλοί ήθελαν να συμμετάσχουν στον Ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα.  Από  όλες  τις  κοινωνικές  τάξεις.  Από ρομαντικοί ως και τυχοδιώκτες. Μέσα  σε  αυτούς  που  έρχονταν  στον  ξεσηκωμένο  Ελληνισμό  ήταν  και  πράκτορες  ξένων  δυνάμεων.

Ο φιλελληνισμός ήταν πάνω από όλα  ένα ευρύ λαϊκό κίνημα που συγκινούσε το ίδιο όλες τις τάξεις της Ευρωπαϊκής κοινωνίας. Ανάμεσα τους και άνθρωποι του πνεύματος έγραψαν υποστηρικτικά για την Ελλάδα όπως ο ρομαντικός Γάλλος  ποιητής  Αλφόνσος  Λαμαρτίνος ( 1790   -1869) , ο Βίκτωρ Ουγκώ κ.α.   

Ο Τζοακίνο Ροσσίνι συνθέτει μια όπερα με θέμα την πολιορκία της Κορίνθου που παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο Παρίσι στις 9 Οκτωβρίου του 1826 στα γαλλικά.  Οι Γάλλοι υμνούν την ναυμαχία του Ναβαρίνου! O  συνθέτης Κωνσταντίνος Νικολόπουλος, μαθητής του Francois Joseph Fetis   και  φίλος και συνεργάτης του Αδαμάντιου Κοραή,συνέθετε κομμάτια στρατευμένα στην  προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης. Αργότερα ο Μάντζαρος θα μελοποιήσει  τον θούριο του Ρήγα Βελενστινλή αλλά και τον "Ύμνον εις την ελευθερίαν" του Διονύσιου Σολωμού. Την Ελληνική Επανάσταση θα την τραγουδήσουν αργότερα ως όπερα με τα έργα του Παύλου Καρρέρ που ήταν κυρίως οι όπερες "Μάρκος Μπότσαρης", "Δέσπω η ηρωίς του Σουλίου¨και "Κυρά Φροσύνη και ο Αλή Πασάς"..

Ο  Λουδοβίκος Ά,  πατέρας του   Όθωνα   που  αργότερα  θα  γινόταν  ο  βασιλιάς  της  Ελλάδας,  με  το  ξεκίνημα  της  Επανάστασης  στέλνει στην Ελλάδα τον Βαυαρό ζωγράφο Πίτερ φον Ες (Peter  Von Hess)  να  απεικονίσει   τον αγώνα.   Ήταν  κάτι  σαν πολεμικός ανταποκριτής. Η  θεματογραφία  του  Ελληνικού  αγώνα    γενικά  στους  Eυρωπαίους καλλιτέχνες ήταν  συνδυασμός θρησκευτικού και ηρωικού στοιχείου, κλασικού και ανατολίτικου.  Το θέμα έγινε  πολύ οικείο στην Ευρώπη που με  αυτό  εξέφραζαν και  την  διαμαρτυρία τους στις δικές τους κυβερνήσεις. Στο Σαλόνι του 1824 στο Παρίσι παρουσιάστηκε   «Η σφαγή της Χίου» από τον Ντελακρουά  που θεωρείται ο κατ΄εξοχήν  φιλέλληνας ζωγράφος. Στο έργο του  παρουσίαζε την πραγματικότητα  του πολέμου,  χωρίς  τίποτα το επιτηδευμένο.

Η  εξέλιξη  της  Ελληνικής  Επανάστασης  μεταδίδονταν άμεσα  από  ανταποκριτές  της  Σμύρνης  και  της  Κωνσταντινούπολης  μέσω  ελληνικών  πλοίων  που ταξίδευαν  από την  Οθωμανική  Αυτοκρατορία στην Ευρώπη και  στην  συνέχεια  από τους   Έλληνες  φοιτητές  που  σπούδαζαν  εκεί. Τα νέα  προωθούνταν  στις  εφημερίδες.

Προϋπάρχουσας  της  Γαλλικής  και  της Αμερικανικής  Επανάστασης  και   το  ρεύμα  του  ρομαντισμού,  το  κλίμα    ευνοούσε  την  Ελληνική  Επανάσταση. Ισχυρές  κοινότητες  Ελλήνων  σε  όλη  την  Ευρώπη  είχαν  καταφύγει  εκεί, μόνιμα  ή  προσωρινά,  και  διατηρούσαν   δεσμούς  με την καταγωγή  τους. Ο   Αδαμάντιος  Κοραής  στο Παρίσι, ο  μητροπολίτης  Ουγγροβλαχίας  Ιγνάτιος  που βρισκόταν  στην  Πίζ. Ο σπουδαίος  γιατρός  που  κούραρε  και  τον  Αλέξανδρο  Υψηλάντη, ο  Πέτρος Ηπίτης  ο  οποίος  είχε  σπουδάσει στην  Βιέννη και  στο  Βουκουρέστι   και   με  τις  περιοδείες  του  σε πολλές  ευρωπαϊκές  χώρες και  τις  γνωριμίες  του,  προωθούσε  το  Ελληνικό ζήτημα. Και  πολλοί  άλλοι.

Μας  κάνει  εντύπωση  ο ρόλος  του  πανίσχυρου  Ελβετού  τραπεζίτη  Eynard  (που  είχε  σχέσεις  με  όλους  τους  ηγέτες  στην  Ευρώπη) ως  συντονιστή   της  φιλελληνικής  προσπάθειας.  Αυτός  έδωσε  υπέρογκα  ποσά  από την τσέπη του στον  αγώνα  για  να  τροφοδοτήσει  τους πολιορκημένους Έλληνες  στο  Μεσολόγγι και να  εξαγοράσει  τους  Έλληνες  αιχμαλώτους,   όπως  και πολλά   άλλα.

Με προβληματίζει βέβαια πολύ έντονα η αναφορά του Χρ. Λάζου στο βιβλίο του Η Αμερική και ο ρόλος της στην Επανάσταση του 1821" σελ 20 που γράφει για τον μεγάλο   Ελβετό  τραπεζίτη  Eynard: "Παρά το γεγονός της υστερόβουλης τοποθέτησης πολλών απο τους μεγάλους Ελβετούς "φιλέλληνες" όπως ο τραπεζίτης Εϋνάρδος, που πρότεινε τον αποικισμό της Εύβοιας με 12.000 Ελβετούς αγρότες, πράγμα που κάποιοι ιστορικοί είναι απορίας άξιο  πως το καταλαβαίνουν ως φιλελληνισμό.."

Στην  Γερμανία  ο  Winckelmann, πατέρας  της  κλασικής  αρχαιολογίας,  στο  σύγγραμμα  του  «Σκέψεις  για  τη  μίμηση   των  Ελληνικών  έργων  στη  ζωγραφική  και  τη  γλυπτική»  εξήρε το  Ελληνικό  καλλιτεχνικό  ιδεώδες.   Προέτρεπε όλους  τους  καλλιτέχνες  να  διδαχθούν  και  να  μιμηθούν την  αρχαία  Ελληνική  τέχνη σαν την  ανώτερη  μορφή  τέχνης.  Σημαντικότατο υποστηρικτικό  ρόλο  έπαιξε  και  ο  Γκαίτε  που ως  ποιητής, μυθιστοριογράφος,  θεωρητικός  της  τέχνης και  επιστήμονας,     ανέδειξε το  ποιοτικό έργο  των  Ελλήνων  μέσα   στους  αιώνες. Στην  Λειψία  όπου  σπούδασε  νομικά  και εικαστικά είχε  έρθει  σε  επαφή  με  το  δυναμικό  Ελληνικό  στοιχείο της  πόλης. Πολλά  έργα  του  τα αφιέρωσε  στην  Ελληνική  αρχαιότητα. Από  τις  ρήσεις  του σχετικά  με  την Ελλάδα  ήταν  «’Άκουσα  στον  Άγιο  Πέτρο  της  Ρώμης  το  Ευαγγέλιο  σε  όλες  τις  γλώσσες. Η  Ελληνική  αντήχησε  άστρο  λαμπερό  μέσα  στην νύχτα»  και  το  «Ότι  είναι  ο νους  και  η  καρδιά  για  τον  άνθρωπο,  είναι  και  η  Ελλάδα  για  την  οικουμένη» όπως  και το  «Από  όλους  τους  λαούς, οι  Έλληνες  ονειρεύτηκαν  το  όνειρο  της  ζωής  με τον  πιο  όμορφο  τρόπο».

Στην  Γαλλία,  το  φιλελληνικό  κίνημα  ξεκίνησε  από  το  ιστορικό μυθιστόρημα του   αββά  Barthelemy  το  1788  «Το  ταξίδι  του  νεαρού  Ανάρχαρση  στην  Ελλάδα τον 4^ο αιώνα  π.Χ.».  Αυτός   είχε  επισκεφτεί  την Ελλάδα και μιλούσε  για  τα  δεινά  των  ομόθρησκων  Ελλήνων  από τους  Οθωμανούς  και  την   "τεράστια  ευθύνη των  Ευρωπαίων για  αυτό".  Ακολούθησαν και  άλλοι λογοτέχνες  περιηγητές.  Ο ρομαντικός  Γάλλος  ποιητής  Αλφόνσος  Λαμαρτίνος  (Lamartine)  μίλησε  για  το  θέμα, ειδικά  με  τα  έργα  του  «Επίκληση  για  τους  Έλληνες» και  «Το  τελευταίο  Άσμα»  το 1820.

Ο  Βίκτωρ  Ουγκώ, που  ήταν  ένας  από  τους  εκπροσώπους  του  Γαλλικού  ρομαντισμού  έγραψε  ποιήματα  εμπνευσμένος  από  την  Ελληνική  Επανάσταση. Όπως  «Το  Ελληνόπουλο» που γράφτηκε  το  1828   σε  μετάφραση  Παλαμά και ξεκινά έτσι: «Τούρκοι  διάβηκαν. Χαλασμός, θάνατος  πέρα  ως  πέρα. Η Χίο, το ολόμορφο  νησί, μαύρη  απομένει  ξέρα…».  Και  η  ερώτηση  του  ξένου προς  το  μοναδικό  μαραζωμένο  παιδί που βρήκε  μόνο  του  μετά  την  καταστροφή:  «Σαν  τι  μπορούσε  να  σου  διώξει  τάχα  το  μαράζι;» Ο Ουγκώ βάζει  το  παιδί  να  αποκρίνεται: "Διαβάτη  μου,  κράζει  το  Ελληνόπουλο με το  γαλάζιο  μάτι, βόλια, μπαρούτη  θέλω, να!".  Και έτσι  τελειώνει  το ποίημα. Ο Ουγκώ με αυτό τον τρόπο  προτρέπει  τους  Γάλλους  να βοηθήσουν αυτό  το  παιδί!  Να  αναφέρουμε  και το  ποίημα  του  «Ενθουσιασμός»   όπου  καλεί όλους  τους  Γάλλους  να  υποστηρίξουν  με  την  ζωή  τους  τον  αγώνα  για  την  ελευθερία  της  Ελλάδας!  Το  παρακάτω  ποίημα  του  ανήκει  στην  συλλογή  του  «Ύμνοι  προς  τους  ήρωες  της  Ελληνικής  Επανάστασης  του  1821».

«Εις  την  Ελλάδα! Εις  την  Ελλάδα!

Λεβέντες  γειά σας! Πέρα  για  πέρα,

Ανάγκη  είναι  με  γρήγοράδα  να  αναχωρήσω  πριν  φύγει  η μέρα…

Τα  χρόνια  φθάνουν  των  μαρτυρίων, το  αίμα  φθάνει  οπώχουν  χύσει.

Φθάνει  η  Ελλάδα  η  δοξασμένη, σήμερα  ακόμα  σκλάβα  να  μένει…

Πότε  θα  φύγω; .. Πώς; Το  βραδάκι; Αύριο  ίσως  αργά  θα  φθάσω.

Άλογα.. όπλα.. και  ένα  καραβάκι 

Να  περιμένει  στη Μασσαλία , το  καραβάκι στην  παραλία.

Ή  φτερά  μάλλον  για  να  προφθάσω…

Εμπρός, ω  φίλοι! Τι καρτεράτε;

Εις  το  καράβι  μέσα  εμπάτε, ανδρείοι  Γάλλοι ξακουσμένοι…»

Ανάλογα, και  πολύ  πιο  νωρίς, το 1816, ο  Γάλλος  Alfred  de  Vigny  στο  ποίημα  του  «Ελένη»   γράφει  για  την  «Αθάνατη  Ελλάδα, την  Βασίλισσα  των  Τεχνών».  Ο  Claude  Faurier θα  εκδώσει  τα  «Ελληνικά  Δημοτικά  Τραγούδια» σε  2  τόμους (1824 και 1825). Εκδόθηκαν  τάχιστα και  στην  Ρωσία, στην  Αγγλία και  στην Γερμανία  και  έγιναν  ανάρπαστα συγκινώντας  όλο  τον κόσμο  της  Ευρώπης.  

Με  όλα  αυτά, ανταποκρίθηκαν  Γάλλοι  και  Ιταλοί ως  εθελοντές υπό την  ηγεσία  του  Baleste οι  οποίοι έφθασαν  στην  Ελλάδα  αρχές  Ιουνίου  του  1821. Μέσα σε  όλους  αυτούς  συγκαταλέγεται  και  ο  Γάλλος  αξιωματικός  του  ναυτικού Jourdain de la  Graviere, ο  οποίος  στην  συνέχεια  δημοσίευσε  και  απομνημονεύματα  για  την Ελληνική  Επανάσταση.  Άλλη  μια  πολύ  δυνατή  φιγούρα ήταν  και  ο  Γάλλος   συνταγματάρχης  Φαβιέρος (έτσι  ήταν  γνωστός  στους  Έλληνες). Στην  Ελλάδα  ήρθε  το  1825  και  οργάνωσε  σώμα  τακτικού  στρατού από  φιλέλληνες.

Η  Αγγλία  βοήθησε  και  αυτή  στον  αγώνα  μέσα  από  την  φιλελληνική  επιτροπή  του  Λονδίνου στην  οποία  άνηκε  και ο  Μπάιρον (Βύρων).  Ο  Άγγλος  ποιητής  Percy  Bysshe  Shelley  (βασικός  εκπρόσωπος  του  ρομαντισμού  στην  Αγγλία)  είχε  γράψει  προλογίζοντας  το  λυρικό του  δράμα «Ελλάς» το  1821: «Είμαστε  όλοι  μας  Έλληνες. Οι  νόμοι  μας, η  λογοτεχνία, η θρησκεία  μας, οι τέχνες  μας έχουν  τις  ρίζες  τους  στην  Ελλάδα» (Percy  Bysshe  Shelley «Ελλάς» 1821, Σύλλογος  προς  διάδοσιν  ωφέλιμων  βιβλίων, Αθήνα  1990, σελ. )

   Ένας  από  τους Άγγλους φιλέλληνες ήταν  και  ο Frank  Abney  Hasting. Αξιωματικός  του  ναυτικού  και αργότερα κυβερνήτης  της  «Καρτερία» που   ήταν  και  η  πρώτη  ατμοκίνητη  κορβέτα  του  Ελληνικού  Πολεμικού  μας  Ναυτικού.

Υπάρχουν  όμως  και  εχθρικές  χώρες  ως  προς  την  Ελληνική  Επανάσταση  όπως  ήταν   ξεκάθαρα  η  Αυστρία. Η  Αγγλία  ήταν  αρκετά  συντηρητική με  συμφέροντα  στους  Οθωμανούς.

Με  την  Ρωσία  η  Ελλάδα   είχε  παραδοσιακά  φιλικές  σχέσεις  και  κοινό   ορθόδοξο  φρόνημα  που ενθάρρυνε  τον  απεγκλωβισμό  της  Ρωσίας  από  τα  στενά  του  Βοσπόρου  που  κατείχαν οι  Οθωμανοί.   Θυμόμαστε  τον  μεγάλο  αγωνιστή  για  την  ελευθερία  της  πατρίδας  μας, δεινού  διπλωμάτη  Ιωάννη  Καποδίστρια,  αλλά  και  την  ενεργητική  συμμετοχή  των  Ελλήνων  στο  Ρώσικο   Πολεμικό της   Ναυτικό.  Τον  ατρόμητο  Λάμπρο  Κατσώνη  (1752 – 1805)   που  από  μικρός  έφυγε  στην  Ρωσία  και  έφτασε  μέχρι  Χιλίαρχος  στον  στόλο  της  Μεγάλης  Αικατερίνης.   Ιππότης  του  Ρωσικού  Τάγματος  και  ήρωας  του  απελευθερωτικού  κινήματος  του  1787  που  έλαβε  μέρος  στα  Ορλωφικά στα  1770.  Επίσης,  η   Φιλική  Εταιρία  είχε  έδρα  της   την  Οδησσό  της  Ρωσίας   που  εκεί  άνθιζε  η  Ελληνική  κοινότητα.  Από  την  Ρωσία  μας  ήρθε  και  ο  πρίγκιπας  Αλέξανδρος  Υψηλάντης  που  ήταν  στρατιωτικός, λόγιος   αλλά  και  ο  αρχηγός  της  Φιλικής Εταιρίας.    Ο  μεγαλύτερος  ποιητής  της  Ρωσίας ο  Pushkin (Πούσκιν)  με  τα  ποιήματα του    έκανε  γνωστό  στους  Ρώσους  τον  Ελληνικό  αγώνα  όπως  το  ποίημα  του  «Πίστη  Γραικιά  μην  την  θρηνείς! Έχει   σαν  ήρωας  πέσει».  Περισσότερο  ενδιαφέρον  έχει  το  ποίημα  του  μετά  την  ανεξαρτησία  της  Ελλάδας  «Εμπρός  Ελλάδα, σήκω!».

Στην  Ιταλία   που είχε  και  αυτή  Αυστριακή  κατοχή  σε  πολλά  κρατίδια  της,  είχαν  και  αυτά  επαναστατήσει  την  ίδια  περίοδο  με  τους  Έλληνες. Η  ιδέα  για  την  ελευθερία  ήταν  ο  συνδετικός  κρίκος  των  δυο  λαών. Επιπλέον, εκεί  είχαν  δημιουργηθεί και  αρκετές  Ελληνικές  παροικίες μετά  την  Άλωση  της  Κωνσταντινούπολης. Η  βοήθεια  των  Ιταλών πολλαπλή  και  πολύ  δυναμική.  Τους  είχαν  επηρεάσει  οι  προσωπικότητες  του  Μάρκου  Μπότσαρη  και  του  Κωνσταντίνου  Κανάρη.

                                                        Έργα  με τον Μάρκο Μπότσαρη

Ο θάνατος  του  Μάρκου Μπότσαρη

Μπότσαρης

Μπότσαρης (απο τον Θεόφιλο)

A. de Feoli, Ο θάνατος του παλικαριού (μάλλον του Μάρκου Μπότσαρη)

Έργο του Eugene Ferdinand Victor Delacroix (1798-1863)-Botzaris Surprises the Turkish Camp and Falls Fatally Wounded

Filippo Marsigli - Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη

Franciszek Tomasz Tepa - Ο Μπότσαρης στη μάχη του Καρπενησίου
τη νύχτα της 8ης Αυγούστου 1823, (1852)

Franz Seraph Hanfstaengl - Ο θάνατος του Μπότσαρη 1846

Frederick Weekes - Ο θάνατος του ήρωα (Μάρκου Μπότσαρη)

Georg Emanuel Opitz - Ο θάνατος του Μπότσαρη

Jean-Charles Langlois - Ο θάνατος του Μπότσαρη

Peter Von Hess - Η δολοφονία του Μπότσαρη

Ο Μπότσαρης αποχαιρετά την οικογένεια του

Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη

Ludovico Lipparini - Lord Byron Ο λόρδος Βύρωνας στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη

                      

                                                  Έργα  με τον  Κωνσταντίνο  Κανάρη

Κανάρης

Κανάρης. Λιθογραφία.  του K.  Krazeisen

Καπετάνιος Κανάρης απο τον FriedelAdam (1832)

Dupre -  Κανάρης 

Κανάρης 

Georg Emanuel Opiz (1775-1841)-Σκηνή απο τον
πόλεμο της
Ανεξαρτησίας με τον Κωνσταντίνο Κανάρη

Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας απο τον Κανάρη του Νικηφόρου Λύτρα

                  

                                           ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ  ΚΑΙ  ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Υπάρχει  ένας  μεγάλος αριθμός έργων, από  πολύ  σημαντικούς  Ευρωπαίους  ζωγράφους  που  κατά  την  διάρκεια  της  Επανάστασης  κατέγραψαν  τους αγώνες  για την ελευθερία και  ανεξαρτησία των  Ελλήνων. Εκτός από τα  μεγάλα  ονόματα  της  Επανάστασης που αποθανατίζονται, αναδεικνύεται  ο  αγώνας  και  των  ανώνυμων  αγωνιστών  της  που  σε  πολλά   έργα   τους, τους  ονοματίζουν στους  τίτλους  τους ως «παλικάρια».  

Έργα  με  ανώνυμα  Παλικάρια  

August Wilhelm Ammon -
Έλληνας έφιππος ανάμεσα στα αρχαία

Apelle Apelli - Έλληνας στρατιώτης

BERARD, J - Battle Σκηνή μάχης

carl  wilhelm  von  heideck - Παλικάρια μπροστά στον ναό της Κορίνθου

Christian Johann Georg Perlberg - Παλικάρια παλεύουν για την ελευθερία

Dominique Papety - Ενα παλικάρι

Denis Dighton - Field Officer. The Duke of York's
Greek Light Infantry, 1813

Eugene Delacroix - Deux Guerriers Grecs Dansant

Eugène Delacroix - Έλληνας πολεμιστής 1820

Eugene Delacroix - Δυο Σουλιώτες στρατιώτες(1826)

Franz Ludwig Catel - Σπουδή
Έλληνα στρατιώτη 1820-’25

Jean-Claude Bonnefond -Τραυματισμένος Έλληνας
αξιωματικός μπροστά στα τείχη κατειλημμένης πόλης

Juvénal Le Jeune Dolard -Έλληνες στρατιώτες

Leopold Carl Muller -Έλληνες με καριοφύλια

Louis Emile Pinel De Grandchamp
 Έλληνας στρατιώτης

Ludovic (Louis Hippolyte) Mouchot
 Έλληνας στρατιώτης

Paul Joanovitch (1859-1957)-Έλληνας φρουρός

Richard Parkes Bonnington - Αρματωλός

Peytier   Έλληνας  κλέφτης 

                           Theodore Leblanc - Camp Des Grecs Palikares Devant Lepante 1827

 "Ορεσίβιος" του Καρλ Χαγκ

William Derby (1786-1847)-
Ένας Εύζωνας, c.1808-38

Η Ευρωπαϊκή  ζωγραφική εκείνη την περίοδο   σηματοδοτείται από 2 κύρια  στοιχεία: Την  κοινωνική  κυρίως  επανάσταση και το ρομαντικό κίνημα. Στην δεκαετία του 1820  οι  ρομαντικοί ζωγράφιζαν  με ενθουσιασμό   τους  αγώνες των λαών για ελευθερία και ανεξαρτησία.  Δημιουργείται  το φιλελληνικό κίνημα  για  την  Ελλάδα.  Οι Ευρωπαίοι   έβλεπαν  στις τέχνες και τη φιλοσοφία  της Ελλάδας,  την  βάση του Ευρωπαϊκού  πολιτισμού. Τον 18ο  αιώνα πολυτελείς  εικονογραφημένες εκδόσεις αποκαλύπτουν  μνημεία της αρχαίας Ελληνικής τέχνης.

Ο  Ρομαντισμός  στην  τέχνη  δεν  είναι  ένα  αισθητικό  φαινόμενο  ενός  τρόπου  και  χρόνου  αλλά μια  κατάσταση  της  ανθρώπινης  συνείδησης.   Στην  τέχνη  εκδηλώθηκε  σαν  μια  αντίθεση  στους  αρχαίους  κλασικούς  κανόνες  και  απόρριψη  του  υλισμού. Οι  κοινωνικές  συγκρούσεις  και  οι  νέες  ιδέες  του  Διαφωτισμού  είχαν  αλλάξει  την  μορφή,  την  τεχνοτροπία    και  την  θεματολογία  της  τέχνης, και από  την  περίοδο  του  Ναπολέοντα  και  μετά,  επικράτησε  η  αναπαράσταση   ιστορικών  θεμάτων,  όπως  η  Ελληνική  Επανάσταση  του  1821.  Η  τέχνη πια  ξεφεύγει  από  το  αριστοκρατικό  πλαίσιο  και  ανοίγεται  στον  κόσμο  και  την   ζωή.   Προάγγελος  ήταν  ο  φιλόσοφος  Ζαν  Ζακ  Ρουσσώ  όπου  έλεγε ότι  οι  κρίσεις  μας  πρέπει  να  θεμελιώνονται  περισσότερο  στις  αξιώσεις  του  συναισθήματος  και  λιγότερο  στη  λογική. Τρείς  ζωγράφοι θεωρούνται  οι  πρίγκιπες  του  ρομαντισμού: Ο Γκόγια, ο Βελάσκεθ  και  ο  φιλέλληνας  Ντελακρουά. 

Delacroix-Η  σφαγή της Χίου

Ο  Γάλλος  Ντελακρουά  (Ferdinard Victor Eugene Delacroix  26/3/1798- 13/8/1863)  ήταν  ένας  μεγάλος  πρεσβευτής  της  Ελληνικής  Επανάστασης, παρόλο  που  δεν  είχε  επισκεφτεί  ποτέ  την  Ελλάδα. Η  επαφή  του  με  τα  τεκταινόμενα  στην  Ελλάδα  ήταν  μέσα  από την  φιλία  του  με  τον  λόρδο  Βύρωνα.   Ζωγράφιζε  Ελληνικά  θέματα  και  μετά  την  απελευθέρωση. Το  κορυφαίο  έργο  του  «Η  σφαγή  της  Χίου» το  1824,  βασίστηκε  στα  «Απομνημονεύματα» του  συνταγματάρχη  Voutier το  1823.  Η  σφαγή  της  Χίου  έγινε  στις  30 Μαρτίου του  1822. Οι  7000 άντρες του  Οθωμανικού  στρατού  που  αποβιβάστηκε  στο  νησί  έκαψαν  όλα  τα  σπίτια,   σκότωσαν  όλα  τα  παιδιά  κάτω  από 3  ετών, όλους  τους  άντρες  από  12  ετών  και  πάνω  και  όλες  τις  γυναίκες  από  40  ετών  και  πάνω με  εξαίρεση  όσους  θα  ασπάζονταν  βιαίως  το  Ισλάμ.  Συνολικά,  πάνω  από   40.000 Έλληνες  σφαγιάστηκαν και  αιχμαλωτίστηκαν!  Με  το  έργο  του  αυτό  ο  Ντελακρουά  αναστάτωσε  όλο  το  Παρίσι, ξύπνησε  συνειδήσεις    και  προσέφερε  μεγάλη  βοήθεια  στον  αγώνα  των  Ελλήνων,  σε  μια  εποχή  που   δεν  υπήρχε  ακόμη  αναπτυγμένη  η δημοσιογραφία.

                                    Delacroix  -Η μάχη του Γκιαούρη και του Πασά

 Delacroix - Επεισόδιο με Έλληνα πολεμιστή

Delacroix - Τούρκος παραδίνεται σε Έλληνα ιππέα 

Delacroix- Φιγούρα Έλληνα  στρατιώτη 

Delacroix- Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγιού

Η  πολιορκία  του  Μεσολογγίου  ενέπνευσε  πολλούς  ζωγράφους, όπως  τον  Βέλγο  J. D. Odevaere με  το  έργο  του  «Οι  τελευταίοι  υπερασπιστές  του  Μεσολογγίου»,  τoν  Louis  Joseph  Toussaint  Rossignon  με  το  «Η  τελευταία  μετάληψη  των  Μεσολογγιτών», τον  Ary  Scheffer  «Η αριστερά  φρουρά  του  Μεσολογγίου», τον  Jean M. Mercier "Μεσολογγίτες  πρόσφυγες",  τον  Francois Emile de Lansac "Σκηνή από το  Μεσολόγγι", τον Giuseppe Pietro Mazzola  "Ο  Ιμπραήμ  επιτίθεται  στο  Μεσολόγγι", τον  Louis Benjamin Devouges "Ο όρκος  των  Μεσολλογγιτών",  «Η  έξοδος  του  Μεσολογγίου»  του  Έλληνα  Θεόδωρου  Βρυζάκη..

Έργα με θέμα  τα γεγονότα  στο  Μεσολόγγι

Βρυζάκης - Η έξοδος του Μεσολογγίου

Jean M. Mercier  Μεσολογγίτες  πρόσφυγες

Francois Emile de  Lansac-Σκηνή απο το Μεσολόγγι 1827

Σουλιώτισσες γυναίκες  1827

Giuseppe  Pietro  Mazzola- Ο Ιμπραήμ επιτίθεται στο Μεσολόγγι

Haralambos Pahis - Μεσολόγγι 

Ary Scheffer - Η αριστερά της φρουράς του Μεσολογγίου

Joseph Denis Odevaere, 1826
- Η τελευταία άμυνα του ΜεσολογγίουApril 22, 1826

Louis Benjamin Marie Devouges -Ο όρκος των Μεσογολλιτών 1828

Louis Josef Toussain Rossignion -Η τελευταία μετάληψη των Μεσολογγιτών

Αugusto  Grossi- H φυγή απο την Πάργα

Ο  Ιταλός  ποιητής  Giovanni  Berchet   εξέδωσε  ένα  ποίημα  του  το 1821  με  τίτλο  «I  Profughi  di  Parga” όπου  ανάμεσα  σε  άλλα  γεγονότα  της  ελληνικής  επανάστασης  αναφέρει  και  την  πώληση  της  Πάργας  από  τους  Άγγλους  στον  Πασά.  Η  Πάργα ήταν σημαντικότατο  λιμάνι  από  όπου  εφοδιάζονταν  οι  Σουλιώτες  με  τρόφιμα  και  όπλα. Εκεί  κατέφυγαν   οι εναπομείναντες αγωνιστές  μετά  την  πτώση  του  Σουλίου  και  από  εκεί  ο  Άγγλος  διοικητής  των  Επτανήσων  Thomas Maitland τους  εκδίωξε, μαζί  με  τους  4000  Παργιανούς στις  28 Απριλίου  του  1819    πουλώντας  την  Πάργα  πολύ  ακριβά (150.000 λίρες)  στον  Αλί  Πασά   με  σκοπό  να  μειώσει και  την εκεί  επιρροή  των  Ρώσων. Όλοι  κατέληξαν  πρόσφυγες  στα  Επτάνησα.  Οι  Άγγλοι  δεν  τους  άφησαν  να  πάρουν  τίποτε  άλλο  μαζί  τους, εκτός από τα ιερά κειμήλια και  ένα  πολύ παλιό λάβαρο. Το 1930 αυτά  επέστρεψαν  με  τιμές στην  Πάργα με  μοίρα του  Ελληνικού  στόλου και  επικεφαλή το καταδρομικό  "Έλλη".  

Antonio Bonamore χαλκογραφία Η φυγή των  Παργινών  απο την πατρίδα τους

Όταν  εκπατρίστηκαν,   ένας  ξένος  περιηγητής  που ήταν αυτόπτης  μάρτυρας   ανέφερε  πως "Το  θέαμα  αυτού  του  πολιτισμένου  λαού, που  γονάτιζε  για  να  ασπαστεί  για  τελευταία  φορά  τα  χώματα  του ποτίζοντας  τα  με  τα  δάκρυα  του, ήταν  σπαρακτικό. Άλλοι  έπαιρναν μια  χούφτα  χώμα  για  παρηγορία  στην  εξορία και  για  κληρονομιά  στα  παιδιά  τους, θυμητάρι  των  συμφορών  και  ελπίδα  γυρισμού με  χρόνια  και  καιρούς  για  την πατρίδα, άλλοι έπαιρναν  τη  στάχτη  από  τα  κόκκαλα των  γονιών  τους  και πολλοί τα  ίδια  τα  κόκκαλα  γιατί  δεν  προλάβαιναν  να  τα  κάψουν".   Στην  Πάργα  οι  Οθωμανοί   εγκαταστήσαν  Τουρκαλβανούς. Η κίνηση  των  Άγγλων  να  πουλήσουν  στους  Οθωμανούς  την  Πάργα,  προκάλεσε   παγκόσμια  κατακραυγή! Το  ποίημα   του  Berchet,  ενέπνευσε  τον  ζωγράφο   Francesco  Hayez  και  φιλοτέχνησε  το  έργο   «Οι  πρόσφυγες  της  Πάργας».  Το  ιταλικό  κοινό  το  αγκάλιασε  με  θέρμη! Σημαντικό  είναι  και  το ανάλογο  έργο  του  ζωγράφου  Διονύσιου  Τσόκου με  τίτλο  «Η  φυγή  της  Πάργας», όπως  και  το  έργο   του  Alphonse Apollodore  Gallet  "Το  δράμα  της  Πάργας"(1827)  που  παρουσιάστηκε  στο  Σαλόνι του  Παρισιού την ίδια  χρονιά. Στο έργο, διακρίνεται στο βάθος  αριστερά η  φρεγάτα "Γλασκώβη". Τα βλέμματα των  Ελλήνων  ταραγμένα, άγρια πρόσωπα. Απελπισμένοι άνθρωποι. Ας προσέξουμε δεξιά κάτω την σωριασμένη  γυναίκα που έχει καταρρεύσει  έχοντας μαζί  της  τα  οστά  των  προγόνων της. 

Alphonse Apollodore  Gallet  - Το δράμα των Παργανιωτών 1827

Σημαντικά και  τα  έργα  των  Augusto Grossi "Η  φυγή  από  την  Πάργα", Gherubino Cornieti "Οι  πρόσφυγες της  Πάργας", Edouard Charles Dons "Πρόσφυγες", Pistor Hermann "Φυγάδες", Lorenzo  Gravagnin  "Ο  εκπατρισμός  των  Παργινών", Theodore Gericault το 1823  "Η  επιβίβαση  των  Παργινών",  η  χαλκογραφία  του  Antonio  Bonamore "Η  φυγή  των  Παργινών  από την πατρίδα  τους", η χαλκογραφία  του  George Foggo  "Η  τραγωδία  της  Πάργας" και πόσων  άλλων.

Charles Lock Eastlake - Έλληνες πρόσφυγες (1833)

Cherubino Cornienti -I Profughi di Parga

Edouard Charles Dons -Πρόσφυγες

Η φυγή απο την Πάργα- Διονύσιος Τσόκος

Francesco Hayez - Πρόσφυγες απο την Πάργα

Η φυγή απο την Πάργα

 Εντυπωσιακό  είναι  το  πόσοι  ζωγράφισαν  τον  θάνατο  του οπλαρχηγού  Μάρκου   Μπότσαρη  χρόνια  μετά! Ο  Μπότσαρης  ήταν  ένας  από  τους  Σουλιώτες  αυτού  του  ξεριζωμού, όπως  και  ο  Κίτσος  Τζαβέλας.

Η  Πάργα  θα  αποτελέσει  πηγή  έμπνευσης  και  για  τον  ποιητή μας  Ανδρέα  Κάλβο που  έγραψε  το  1824  την  "Ωδή έβδομη  είς  Πάργαν". Σε  κάποιους στίχους του  λέει: "Καλός, γλυκός  ο  αέρας όπου  πρώταν  επίναμεν, και  η θρέπτειρα γη από τον  ιδρώτα  μας  πεποτισμένη".  Και ο Διονύσιος Σολωμός θα γράψει στο έργο του "Λάμπρος" για την προδοσία του  Άγγλου  προστάτη "που γνέφει στον  Αλή να έρθει με πολύ χρυσάφι". Ξένοι  λογοτέχνες, συγγραφείς και  ποιητές που έγραψαν σχετικά  με πολύ πάθος καταγγέλλοντας  τους   Άγγλους  είναι ο Γάλλος  συγγραφέας  Amaury Duval το 1820, ο Γάλλος  πολιτικός και  συγγραφέας Abel Francois Villenmain με τα φλογερά  άρθρα του στον τύπο, ο Γάλλος πολιτικός, στρατιωτικός, θεατρικός συγγραφέας Jean Pons Guillaume Viennet  με το  ποίημα του "Πάργα", ο κορυφαίος  Ιταλός  ποιητής  και θεατρικός  συγγραφέας  Vincenzo Monti που το  σονέτο του για την Πάργα κυκλοφόρησε σε πολλές χώρες.

Ο  Βαυαρός  ζωγράφος Πίτερ φον Ες  (Peter  Von Hess  1792 - 1871)   ζωγραφίζει την  επανάσταση,  σαν  πολεμικός  ανταποκριτής.  Ζωγράφισε  39  σκηνές. Με το  έργο  του  χάραξε  στην  μνήμη  μας  τις  μορφές  των  ηρώων του  1821. Ο  Πίτερ  φον Ες  είχε  σπουδάσει  στην  Ακαδημία  του  Μονάχου  και  αργότερα  έγινε  εκεί  καθηγητής  διδάσκοντας  και  Έλληνες  ζωγράφους  όπως  τον  Βρυζάκη. Έγινε  πολύ  γνωστός  από  τα  ιστορικά  γεγονότα  που  ζωγράφιζε. Εκτός  από  την  Ελληνική  Επανάσταση, είχε  ζωγραφίσει  σκηνές  από  την  εισβολή  του  Μ. Ναπολέοντα  στην  Ρωσία  κατά  παραγγελία  του  τσάρου  Αλέξανδρου Β΄, τον  καταυλισμό  του  Αυστριακού  λαού  κτλ. Την δεύτερη  φορά που  επισκέφτηκε  την  Ελλάδα,  ζωγράφισε την  κεντρική  αίθουσα  του  ανακτόρου  του  βασιλιά, το  οποίο  κάηκε  στην  πυρκαγιά  του 1909.

Κάποια  απο τα έργα του:

Peter Von Hess 

Peter Von Hess 

Peter Von Hess Ο Αντώνης Οικονόμου
στην  Ύδρα

Peter Von Hess Ο μητροπολίτης Γερμανός
ευλογεί τη σημαία της ελευθερίας

Peter Von Hess Ο Τομπάζης πυρπολεί
το πρώτο τούρκικο Τρίκροτο

Peter Von Hess Η Μπουμπουλίνα

Peter Von Hess
Η απελευθέρωση της Ελλάδας

Peter Von Hess Ο απαγχονισμός του 
Πατριάρχη Γρηγορίου Έ

Peter Von Hess  Ο Νικηταράς
κουβαλά πληγωμένο στους ώμους του

Peter Von Hess 

Karl  Krazeisen- Τζαβέλας

Ο Karl  Krazeisen  (1794 – 1878)  ήταν Γερμανός  αξιωματικός  του  στρατού, φιλέλληνας  που  πολέμησε  στην  Ελληνική  Επανάσταση  για  ένα  χρόνο (1826-1827) στην  πολιορκία  της  Αθήνας  και  της  Ακρόπολης. Ζωγράφισε  19  πορτρέτα  των  μεγάλων  ηρώων  του  αγώνα  όπως  είναι  του  Θεόδωρου  Κολοκοτρώνη, του  Γεώργιου  Καραϊσκάκη, του  Κωνσταντίνου  Κανάρη, του  Ανδρέα  Μιαούλη, του  Ιωάννη  Μακρυγιάννη και   άλλων. Αυτά  τα  φιλοτέχνησε παραβρισκόμενος   είτε  στα  στρατόπεδα  (Πόρος, Αίγινα, Ναύπλιο, Σαλαμίνα)  είτε  στην  Γ  Εθνοσυνέλευση  και  απέδωσε  πιστά τα  χαρακτηριστικά  τους.  Ήταν  αυτοδίδακτος   ζωγράφος. Φιλοτέχνησε  και  αρκετά  τοπία, όπως  το  Ναύπλιο  και  την  Ακρόπολη και  αρκετά  πορτρέτα  ακόμα  σε χαρτί  με  μολύβι.  Καθώς  και  το  πρώτο  Ελληνικό  ατμόπλοιο  «Καρτερία»  στον  κατάπλου  του  οποίου  ήταν  παρών  στον  Πόρο.  Το  σύνολο  των  έργων  του  είναι  91 πίνακες.  Τα  70  από  αυτά  είναι  σχέδια  με  μολύβι. Επιστρέφοντας  στην  Γερμανία λιθογραφεί  τα  σχέδια  του  και  τα  κυκλοφόρησε (από το 1827 ως  το  1831)  σε  7  λευκώματα με  τίτλο  «Προσωπογραφίες  των  διασημότερων  Ελλήνων  και  Φιλελλήνων, μαζί  με  μερικές  απόψεις  και  ενδυμασίες  σχεδιασμένες  εκ  του  φυσικού  και  δημοσιευμένες  από  τον   Κάρλ  Κράτσαιζεν». Έγιναν  ανάρπαστα!

Κάποια  απο τα έργα του:

Karl  Krazeisen -  Ο Charles_Favier

Karl  Krazeisen - Frank Abney Hastings

Karl  Krazeisen- Γ. Καραϊσκάκης

Karl  Krazeisen- Γ. Μαυρομιχάλης

Karl  Krazeisen- Γ. Κολοκοτρώνης

Karl  Krazeisen- Κ. Κανάρης

Karl  Krazeisen- Μακρυγιάννης 

Karl  Krazeisen- Μιαούλης 

Karl  Krazeisen- Νικηταράς 

Ένας  Γάλλος τεχνοκριτικός την ίδια περίπου εποχή γράφει: «Βαρέθηκα τους αρχαίους Έλληνες. Εκείνοι που με ενδιαφέρουν είναι οι σύγχρονοι Έλληνες. Ο Έκτωρας, Ο Αχιλλέας, ο Αγαμέμνονας με κουράζουν με την υπερ τελειότητα τους. Γιώργος, Οδυσσέας, Κολοκοτρώνης,  να τα ονόματα που σήμερα μιλούν στην καρδιά μου. Αρκετά θρήνησα τα αιώνια πάθη της αιώνιας Τροίας. Ψαρά, τα τελευταία σου δεινοπαθήματα  αναστατώνουν την ψυχή μου. Τι σημασία έχουν για εμένα οι στρατιώτες του βασιλέα Πριάμου; Αυτοί που με ενθουσιάζουν είναι οι κλέφτες και οι αρματολοί. Σε αφήνω λοιπόν αρχαία Ελλάδα που για εσένα χύθηκε τόσο αίμα και που στοίχησες στους ποιητές μας τόσο μελάνι και στους ζωγράφους μας τόσα χρώματα.  Χαίρε λοιπόν εσύ Ελλάδα νέα και υπερήφανη». 

Τα  έργα  του  Karl  Krazeisen  αλλά  και   του  Διονύσιου  Τσόκου  συντροφεύουν  όμορφες  μνήμες  από  τα  πρώτα  σχολικά  μου  χρόνια.   Ήταν  αναρτημένα  στην  σειρά  στον  τοίχο  του   μακρύ  διαδρόμου  που  οδηγούσε  στις  αίθουσες  και  η  μάνα  μου,  που  με  πήγαινε  εκεί  ως  "πρωτάκι",    μου  έλεγε   ότι  για  να  βρω  την  πόρτα      της  δικής  μου  αίθουσας, που  ήταν  όλες  ίδιες,  θα  ακολουθούσα    τα  πορτρέτα  όλων  των  ηρώων  απέναντι   στον  τοίχο  και  θα   σταματούσα  στην  ζωγραφιά  της  Μπουμπουλίνας  και  του Κανάρη.  Εκεί  ήταν  η  πόρτα  της  δικής  μου  αίθουσας.

Ο  Διονύσιος  Τσόκος  (1814 ή  1820 – 1862) θεωρείται, και  δικαίως, ως  ο  πρώτος  εθνικός  ζωγράφος  της  ελεύθερης  πια  Ελλάδας. Τα  πρώτα  μαθήματα  τα  πήρε  από  τον  συντοπίτη  του  Νικόλαο  Καντούνη και  έπειτα  σπούδασε στην Ακαδημία  Καλών  Τεχνών  της  Βενετίας  με  καθηγητή  του  τον  φιλέλληνα  Ludovico  Lipparini  που  ζωγράφισε  πολλά  έργα  για  την  Επανάσταση των  Ελλήνων και  έτσι  στήριξε περισσότερο  την  αγάπη  του  Τσόκου  για  αυτά  τα  θέματα. Στην  Ελλάδα  ήρθε  το  1847 και  το  1856 γίνεται  καθηγητής  στο  Αρσάκειο. Θα  ζωγραφίσει  σειρά  από  έργα  με  την  Ελληνική  Επανάσταση και  όλα  με  μεγάλη  επιτυχία! Τα  πορτρέτα  των  αγωνιστών  συγκινούν  βαθειά, όπως  και  τα  έργα  του  «Η  φυγή  από  την  Πάργα», «Ο  όρκος  των  Φιλικών», «Η  δολοφονία  του  Καποδίστρια» που  βάζει  και  τον  εαυτό του  στο  άκρο  δεξιά κτλ.  Η  δουλειά  του έχει  ακαδημαϊκά στοιχεία και  κάποιες  επιρροές  από την  Επτανησιακή  Σχολή.  Τα  έργα  του  έχουν  μικρό  μέγεθος  και  συγκινούν    προβάλλοντας   τον  ηρωισμό  των  προσώπων  χωρίς  να  εξιδανικεύει  εμφανώς.

Κάποια  απο τα έργα του:

Διονύσιος  Τσόκος  Η δολοφονία του Καποδίστρια

Διονύσιος  Τσόκος- Φυγή απο την Πάργα

Διονύσιος  Τσόκος- Ανδρούτσος

Διονύσιος  Τσόκος- Καποδίστριας

Διονύσιος  Τσόκος  Όρκος του Κολοκοτρώνη στην Φιλική 

Διονύσιος  Τσόκος  Η φυγή απο την Πάργα

Διονύσιος  Τσόκος  Βάφτιση στην Ζάκυνθο

Ludovico  Lipparini   ( Μπολόνια 17/2/1800 – Βενετία 1856) Σπούδασε  στην  Ακαδημία  Καλών  Τεχνών  της  Βενετίας. Ο  καθηγητής του  T. Matteini  τον  καθοδήγησε  στην μελέτη της  Ελληνικής  τεχνικής και  σχεδίασης  αλλά  και  στην μάθηση  πορτρέτων  με  γνώμονα  έργα  κυρίως  του  Ρέμπραντ και  του  Βελάσκεθ. Ο Francesco Hayez  ήταν  συμμαθητής του. Το  1821- 1822 στη Ρώμη μελέτησε   τις  αρχαιότητες των  ρωμαίων  κυρίως  και  είδε  πόσο  ήταν  επηρεασμένα   από  την   αρχαία  Ελληνική  τέχνη και  την  φιλοσοφία  της  που  επηρέασε  όλη   την  ανθρωπότητα!  Θαύμαζε  πολύ το  Ελληνικό  πνεύμα. Έκανε  και  άλλα σχετικά   ταξίδια   και  πολύ  όμορφα  έργα όπως το  «Ο  όρκος  των Οράτιων». Επηρεασμένος  από  τον  Hayez και  το   έργο  του  «Οι πρόσφυγες  της  Πάργας», από  το  φιλελληνικό  κλίμα και  από  το βιβλίο  του  Francois  Pouqueville για  την   «Ιστορία  της  Αναγέννησης  της  Ελλάδας» ζωγραφίζει  ανάλογα  θέματα.  Μερικά  από  τα  έργα  του  είναι  «Ο  Παλαιών  Πατρών  Γερμανός  υψώνει την  σημαία  της  Ανεξαρτησίας  του  Ελληνικού  αγώνα», «Ο θάνατος  του  Μ. Μπότσαρη» τα οποία  προβλήθηκαν  σε  μεγάλες  εκθέσεις στην  Βενετία. Αγαπημένο  του  θέμα ο  Έλληνας  αγωνιστής  με  παλικαρίσια  θέληση ως  σύμβολο  του  αγώνα  για  την  ελευθερία.   Από το  1847  έγινε  πρόεδρος  της  Ακαδημίας  Καλών  Τεχνών  της  Βενετίας.

Κάποια  απο τα έργα του:

Antonio Liparrini  Ο  θάνατος  του  Μάρκου  Μπότσαρη 

Ludovico Lipparini -Έλληνας Κουρσάρος, 1839

Ludovico Lipparini - Ο λόρδος Βύρωνας στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη

Antonio Liparrini  Ο  θάνατος  του  Τζαβέλα

Francesco Hayez - Farewell of a Greek
warrior and his beloved

 Όσον  αφορά  τον  Francesco Hayez (10/2/1791- 21/12/1882) , είχε και  αυτός  αγανακτήσει  από  την  πώληση  της  Πάργας  από  τους  ‘Άγγλους  στους  Τούρκους, όπως  και  όλοι  οι   Ευρωπαίοι.   Ζωγράφισε το «Οι πρόσφυγες  της  Πάργας»  εμπνευσμένο  από  το ομώνυμο   ποίημα  του  Giovanni  Bechet  και  ίσως  απο το  βιβλίο   του  ποιητή   Ugo  Foscolo  με  τίτλο  «Αι  ατυχίαι  και  η  παραχώρησης  της  Πάργας» (1819). Στα  πρόσωπα  αναδύεται  η  μεταξύ  τους αδελφοσύνη   και  στα  βλέμματα  αποτυπώνεται  η  τραγωδία  τους.  Ζωγραφίζει   τον  εαυτό  του  σαν  ο παπάς  της  σκηνής, μάλλον  για να  δείξει  την  ταύτιση  του με  αυτό  το  πρόσωπο σαν θρησκευτικό    σύμβολο. Ο  Hayez  στο  βιβλίο του  “Le  mie  memorie” (σελ. 168 εκδ. Vicenza 1995) γράφει  πως  η  Ιταλία   «έβλεπε  τον  ίδιο  της  τον  εαυτό  σε  εκείνη  την  κοντινή  ιστορία  της  Πάργας» και  πως  ο  ποιητής  Bechet «στον  άνθρωπο  της  Πάργας  είχε  υμνήσει  τον  πόνο  των  ιταλών  εξόριστων».  Αργότερα, το  1845, ο  μαθητής  του  ο  Carlo Berligioso  ξαναζωγραφίζει το  ίδιο  θέμα  με  τον  ίδιο  τίτλο και  τον  ίδιο  τρόπο. Με  μια  παραλλαγή  μόνο: τα  ρούχα  των  Ελλήνων,  είναι  σε  πιο  ανατολίτικο  στυλ.   Και  ξανά,  ο  Cherubino  Cornienti  το  1843  θα  ζωγραφίσει  το  ίδιο  θέμα. Η  δική  του  παραλλαγή  είναι  πως  πια  η  βάρκα  έχει  ολιγάριθμους  μέσα  της. Μόνο  μια  γυναίκα ζωντανή  με  τα  παιδιά  της  και  δυο  άντρες  στο  κουπί.

Κάποια  απο τα έργα του:

Francesco Hayez  -Πρόσφυγες απο την Πάργα-1831

Francesco  Hayez  -Φυγή απο την Χίο

Antoine-Laurent Άποψη ανεμόμυλων, πιθανόν
σε κάποιο νησί του Αιγαίου 

 Ο  Antoine  Laurent  Castellan  είχε  επισκεφτεί  την  Πελοπόννησο,  Ύδρα, Κύθηρα, Ζάκυνθο, Κέα, Ψαρά, Εύβοια, Λέσβος , Ελλήσποντο, Κωνσταντινούπολη   για  να  συμμετάσχει ως  σχεδιαστής  σε  ένα  άνοιγμα  της  Γαλλίας  προς  την  Οθωμανική  αυτοκρατορία. Δημοσίευσε  σειρές  με  επιστολές από  αυτούς  τους  τόπους με  έργα  του  πάνω  που  είχε  χαράξει ο  ίδιος.    Ο λόρδος  Βύρων  τον επαίνεσε ιδιαίτερα για το  έργο  του  "Οι  Μοίρες, οι συνήθειες  και  τα  κουστούμια  των  Οθωμανών". Επίσης, ο Castellan  είχε  εφεύρει  έναν  διαφορετικό  τρόπο να  εργάζεται: Ζωγράφιζε και με  κερί. (δείτε  έργα  του  στον  σύνδεσμο  του  εξαιρετικού Ιδρύματος  Αικατερίνης  Λασκαρίδη στο  el.traveloues.gr/collection.php?view20 ).

Το  βιβλίο  του  Antoine-Laurent 

"Οι  Μοίρες, οι συνήθειες  και  τα  κουστούμια  των  Οθωμανών"

Ο  Adam Friedel von  Friedelsburg  (1780-;) ήταν  Δανός  φιλέλληνας και τυχοδιώκτης.  Στην  Αγγλία  λιθογράφησε και εκτύπωσε πορτρέτα σημαντικών προσώπων της  Ελληνικής Επανάστασης. Συνολικά 24 πορτρέτα  των  μεγάλων  αγωνιστών της  Επανάστασης  που  τους  γνώρισε από κοντά όπως  τον  Κολοκοτρώνη, τον  Μπότσαρη, Νικηταρά κτλ.  και με την επιτυχία του  αυτή, μέσα  από τις  πολλές  επανεκδόσεις,  προώθησε  το  Ελληνικό θέμα στην  Ευρώπη. Το έργο του ξεσήκωσε συνειδήσεις.  Μετά από πολλά γεγονότα, το 1849  τον βρίσκουμε  στην  Αθήνα όπου του  απονέμεται  το  Αριστείο του  Αγώνος  και ο  Αργυρός  Σταυρός  του  Τάγματος  του  Σωτήρως. Έπειτα, συνεχίζει τα ταξίδια  του,  αλλά  επανέρχεται στην Αθήνα.

Λιθογραφία της Μαντούς Μαυρογένους
από τον Adam Friedel von  Friedelsburg

Παπαφλέσσας-  Friedel von  Friedelsburgάντας

Παναγιώτης  Ζωγράφος,  Η μάχη  της  Ακρόπολης

Ο  Παναγιώτης Ζωγράφος  γεννήθηκε  το  1800 στη  Βορδώνια   Λακωνίας.  Ήταν  ένας  από  τους  αγωνιστές  του ’21.  Αυτοδίδακτος ζωγράφος που  είχε  ασχοληθεί  με  την  αγιογραφία  της  μεταβυζαντινής  λαϊκής  παράδοσης. Ο  στρατηγός  Ιωάννης  Μακρυγιάννης  τον  κάλεσε  το  1836  μαζί  με τους  2  γιούς  του  για  να  αναπαραστήσει  σε  εικόνα  αυτά  που  ζούσαν  και  τα  ήξεραν  τόσο  καλά. Ο  Μακρυγιάννης κατέγραψε όλους  τους  αγώνες    στα  «Απομνημονεύματα» του και  επειδή  ο  περισσότερος  κόσμος  ήταν  αγράμματος  κατάλαβε  την  ανάγκη  της  εικόνας. Ο  ίδιος  έμαθε  γράμματα   σε  πολύ  μεγάλη  ηλικία  μόνο  για  να  καταγράψει  τα  γεγονότα  και  να  σώσει  τη  μνήμη μας  σαν  έθνος.  Αρχικά  είχε  αναθέσει  τα  ζωγραφικά  έργα  σε  έναν  φράγκο (δηλ ευρωπαίο)  ζωγράφο  αλλά  τελικά  προτίμησε  τον  Ζωγράφο,  γιατί  ήταν  και  αυτός   ο  ίδιος  αγωνιστής  και  ήξερε   και  γιατί  ήθελε  τα  γεγονότα  να  αποδοθούν  περιγραφικά  με  τον  «υπέρλογο χώρο»  της  μεταβυζαντινής λαϊκής   παράδοσης.  Ο  Ζωγράφος  ήταν  αυτό  που  χρειαζόταν  ο  Μακρυγιάννης.  Ο Μακρυγιάννης  περιέγραφε, ο Ζωγράφος  ζωγράφιζε.  Από την συνεργασία  τους  προέκυψαν  25  έργα  σε  ξύλο με  αυγοτέμπερα (υλικά  της  αγιογραφίας).  Τα  24  από  αυτά  τα  αντέγραψαν  4  φορές  και  τα  δώρισαν  στον  βασιλιά  Όθωνα, στον  Τσάρο  της  Ρωσίας, τον  βασιλιά  της  Γαλλίας  και  βασιλιά  της  Αγγλίας  μέσω  των  πρεσβευτών  τους. Ήταν  μια  προσπάθεια του  Μακρυγιάννη  να  επηρεάσει  θετικά  τους  ξένους  ηγέτες  προς  τα  Ελληνικά  συμφέροντα. Τα  έργα  του  Ζωγράφου  έχουν  οπτική  από  ψηλά  προς  τα  κάτω. Μοιάζει  σαν  να βλέπεις  τις  μάχες  πετώντας  με  αεροπλάνο.  Ο  Ζωγράφος   θεωρείται, και  δικαίως, ως  ο  πρόδρομος  του  ζωγράφου  Θεόφιλου.

Η μάχη της Σφακτηρίας  και  η  ναυμαχία του Ναβαρίνου
1825-Παναγιώτης  Ζωγραφος

Παναγιώτης  Ζωγράφος   Ναυμαχία

Παναγιώτης  Ζωγράφος  Η πολιορκία  των  Αθηνών 1827

Βρυζάκης -Έλληνας Πολεμιστής

Ο  Θεόδωρος  Βρυζάκης (19 Οκτωβρίου 1814 – 6 Δεκεμβρίου 1878) είναι  ο  πρώτος  Έλληνας  που  σπούδασε την  ζωγραφική στην  περίφημη  Σχολή  του  Μονάχου. Γεννήθηκε  στη  Θήβα  σε  άγριες  καταστάσεις. Είδε  τον  πατέρα  του  να  τον απαγχονίζουν οι  Τούρκοι   τον  Μάιο  του  1821. Ήταν  7 χρονών. Όταν  έγινε  18 χρονών, ένας  Γερμανός  φιλόλογος  τον  παρότρυνε  και  μετανάστευσε  στο  Μόναχο  της  Βαυαρίας. Μιαν  άλλη  εκδοχή  είναι  πως  τον  έστειλε  ο  Όθωνας  ως  γιό  θύματος  του  αγώνα.  Δεν  γύρισε ποτέ  πίσω.  Τα θέματα  του  όμως  είναι  σχεδόν αποκλειστικά από την  Ελληνική Επανάσταση. Θεωρούνται  πληθωρικά, με πομπώδες ύφος που δεν  ενοχλεί  όμως  καθόλου, καθαρά  χαρακτηριστικά  των  ρομαντικών  ζωγράφων  της  εποχής του, τα  οποία  θα  έχουν  πολύ  μεγάλη  ζήτηση  ως  πιστές  αναπαραστάσεις  της  Ελληνικής  Επανάστασης. Το  1844 θα  φοιτήσει στην  Ακαδημία του  Μονάχου έχοντας  την  υποτροφία  της  Ελληνικής  παροικίας του  Μονάχου. Οι δάσκαλοι του  ήταν  φιλέλληνες  ρομαντικοί με  κορυφαίο  τον   Peter  Von Hess. Το  1855 θα  συμμετάσχει  στην  Διεθνή  Έκθεση  του  Παρισιού με  το  έργο  του  «Η  έξοδος  του  Μεσολογγίου». Αργότερα θα  το  παρουσιάσει σε  μεγάλη έκθεση  στη  Λειψία, μαζί με τα πολύ  δυνατά του έργα «Ο όρκος  της  Αγίας  Λαύρας», «Ο Λόρδος  Βύρωνας  στο  Μεσολόγγι» κτλ.  Στην  διαθήκη του κληροδότησε   όλα  τα έργα του  εργαστηρίου  του στο  Πανεπιστήμιο των Αθηνών.  

  

Βρυζάκης - Η άφιξη  του  Λόρδου  Βύρωνα  στο Μεσολόγγι  1861

Βρυζάκης

Βρυζάκης   Καραούλι

Βρυζακης - Η Ελλάς Ευγνωμονούσα

Βρυζάκης   Πορτρέτο  του  Αναγνωστόπουλου

Βρυζάκης  Πολεμικό συμβούλιο

Θεόδωρος Βρυζάκης  Μάχη

Βρυζάκης, Στρατόπεδο Καραϊσκάκη

Θεόδωρος Βρυζάκης  Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας

Ένα άλλο πολύ δημοφιλές θέμα για  τους  ζωγράφους ήταν η μονομαχία του Γκιαούρ και του Πασά. Στον ανάλογο πίνακα του Κάρλ Βερνέ, ο νικητής Γκιαούρ διατάσει τον τούρκο υπηρέτη  να κόψει το κεφάλι του ηττημένου του αφέντη. Ο  Ντελακρουά θα   ζωγραφίσει το ίδιο  θέμα  σε πολλές  εκδοχές.

Alexandre-Gabriel Decamps - Μάχη  Έλληνα και Τούρκου

Alexandre-Marie Colin - Ο Γκιαούρης

Auguste Étienne François Mayer - Greek revolution battle

Emile Jean Horace Vernet -
Ο  Γκιαούρης νικά τον Πασά

Eugene Delacroix - Γκιαούρης Πασας

eugene-ferdinand-victor-delacroix-Μάχη Γκιαούρη Πασα

Henri  Leopold  Levy  -Γκιαούρης και Τούρκος
(Έλληνας παλεύει για την ανεξαρτησία του)

Ο θάνατος του Βύρωνα το 1824 μετέβαλε το φιλελληνικό κίνημα σε σταυροφορία.  Το Μεσολόγγι έγινε το σύμβολο της θυσίας και της ελευθερίας.

Τους κατοίκους του Μεσολογγίου, της Χίου και γενικότερα τους Έλληνες που βασανίζονταν, σφάζονταν ή οδηγούνταν στα δουλοπάζαρα από τους  τούρκους, η Ευρωπαϊκή  κοινή  γνώμη τους έβλεπε ως τους νεομάρτυρες της χριστιανικής πίστης. Τα φιλελληνικά έργα έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στον χριστιανικό χαρακτήρα. Ενώ μια νέα θεματογραφία προέκυψε που την χαρακτήριζε η έμφαση σε ιερατικά μοτίβα.  Στην σφαγή της Χίου του Ρώσου Ξιντάκομπ,  ο ιερέας μάχεται με το σύμβολο του σταυρού στο χέρι του ως ο τελευταίος και υπέρτατος υπερασπιστής της πίστης  και της ελευθερίας.  Τέτοιες σκηνές άναβαν φωτιές στις καρδιές των χριστιανών της Ευρώπης.  Συχνά τα ιστορικά γεγονότα συνυφαίνονται με κάποιο προσωπικό δράμα όπως τον πίνακα του Ary  Scheffer «Νεαρός έλληνας που υπερασπίζεται τον πληγωμένο πατέρα του» και ανδρώνεται μέσα στη μάχη.

Ivan  Aivazovsky-1817-1900- Το κάψιμο της τουρκικής
ναυαρχίδας απο τον Κανάρη

Άλλοι  ζωγράφοι  που  εμπνεύστηκαν από την  επανάσταση  του  1821 και θα  τους  δημοσιεύσω την  επόμενη φορά  γιατί είναι  πολλά για την παρουσίαση  εδώ και τα  έργα  τους  που   αξίζουν  είναι  οι: Andrea  Gasparini,  Auguste  Vinchon, Augusto  Grossi, Claude  Francois Pinet, Edward Dodwell, Eugene Peytier, Filippo  Marsigli, Francis Philip Stefanoff, Francois Andre Vincent, Franz Ludwing Catel, French school, Gatteri Giuseppe Lorenzo, Georg Pelberg, Georg Emanuel Opiz, George Philip Peinagle, Gerome, Giuseppe Pietro Mazzola, Henri Leopold Levy, Henri Decaisne,  Hugues Fourau, Jean Baptiste Vanmour, Jean Claude Bonnefond, Johann Georg Cristian Pelberg, Joseph Cartwright, Jules le Coeur, Vincent Nicolas Raverat, A.G. Decamps, Anton Schranz, Karl Wilhelm Freiherr Von Heideck, Cermal Jaroslav, Chudiakov, D. Trouos, Denis Dighton, E. Grollos, Ernst Wilhelm Rietscel, F.P. Stefanoff, Finert D. Noel, French School, Gatteri Jiuseppe Lorenzo, Georg Pelberg, Giovanni Marghinotti, Gottlieb Bodmer, Henri Decaisne, Jean Charles Langlois, Jean Claude Bonnefond, Leonardo  Gavagnin, Louis Dupre, Luigi Marta, Marinelli Vincenzo, Michele Bisi, N. L. F. Gosse, Paja Jovanovic, Pierre Bonirotte, Prosper Baccuet, Stanislas Henri Benoit Darondeau, Theodore Leblanc, Vasily Grigoryevich, Loise Rang Batu, Joseph Mallord  William Terner και  άλλοι ξένοι ζωγράφοι που μου διαφεύγουν. Από τους Έλληνες  ζωγράφους αξία έχουν τα έργα του Αλέξανδρου Ησαϊα και  αργότερα τα σπουδαία έργα  από τον  Νικηφόρο Λύτρα (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ ), του Γύζη  (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ) , του Θεόδωρο Ράλλη (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ), του  Κωνσταντίνου  Βολανάκη (για την βιογραφία του πατήστε  ΕΔΩ ) του  Θεόφιλου (για την βιογραφία του πατήστε   ΕΔΩ)  και άλλων, τα οποία έχουν  σχέση με το ελληνικό θέμα.  Έχει αξία να δούμε τα έργα αυτών  των  Ελλήνων  ζωγράφων  στις ήδη υπάρχουσες  βιογραφίες  ως  την  επόμενη  φορά.

22 Μαρτίου 1829 το πρωτόκολλο του Λονδίνου καθορίζει την συνοριακή γραμμή του ελληνικού κράτους. Ο Φον Ες εικονογραφεί τις εξελίξεις. Οι Μεγάλες Δυνάμεις στέλνουν  τον  δεκαεφτάχρονο  Οθωνα  ως ηγεμόνα της Ελλάδας.  6 Φεβρ 1833 ο βασιλιάς Όθων  αποβιβάζεται στο Ναύπλιο με τους 3 αντιβασιλείς.

Peter von Hess - Η είσοδος του βασιλιά της  Ελλάδας  Όθωνα στην Αθήνα

                                                              ΕΠΙΛΟΓΟΣ

"Οι  Τούρκοι, θεωρούντες  εαυτούς  κύριους  της  χώρας, υποβάλλουν τους  Έλληνας εις  απόλυτον  τυραννία",  γράφει  στα  "Γράμματα  περί  Μορέως" (1797)  ο  Γάλλος  ζωγράφος, αρχιτέκτονας και  χαράκτης  Antoine  Laurent  Castellan.  Μεγάλο  κακό  κάποια    χώρα   να  κυριαρχεί  πάνω  σε  μια  άλλη  χώρα  και  να  ορίζει  την  ζωή    υπόδουλων    κατά  το  δοκούν.  Για να μην γίνεται αυτό, είναι κορυφαία ανάγκη να  ξεκινήσουμε από τον πυρήνα: Τον άνθρωπο, τον κάθε έναν από εμάς που απαρτίζει την κοινωνία μας, το Έθνος μας, τον κόσμο μας.  Ο  άνθρωπος,  για  να  νοιώθει  άνθρωπος  χρειάζεται  να  είναι  ελεύθερος  να  εκφράζει  τις πρακτικές  του  ανάγκες  στην  βάση    της  εσωτερικής  του  πραγματικότητας  και  να  γίνονται  σεβαστές  μέσα  σε  έναν  συνεχή  διάλογο.  Αυτό  για  να  μπορεί  να  γίνει,  χρειάζεται  να  μάθουμε  από  μωρά  ότι  ο  κάθε  άλλος  άνθρωπος  από  μας  έχει  ομοιότητες  με  μας  στον  χαρακτήρα   αλλά  και  διαφορές.  Αυτές   έχουμε    χρέος  να  κατανοήσουμε  και  να  σεβαστούμε.  Το  μεγάλο  μας  χρέος  στη  ζωή   είναι  να  καταφέρουμε  να  κατανοήσουμε  τον  κάθε  άλλον  άνθρωπο  που  έχουμε  μπροστά  μας  κάθε  φορά,  για  να  μπορέσουμε  να  τον  σεβαστούμε  στην  μεταξύ  μας  σχέση.  Να  γίνουμε  ψυχολόγοι  του  εαυτού  μας  και  του  άλλου. Δεν έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε έτσι  και  αυτό  μας ξενίζει. Οι  διαπροσωπικές  μας  σχέσεις  είναι  το  κύτταρο   της  κοινωνίας.   Σε  αυτό  χρειάζεται  να  εστιαστεί  η  παιδεία  μας,  πολύ  περισσότερο  από  την  επαγγελματική  μας  εκπαίδευση.  Όσο  αυτό  δεν  γίνεται  και  οι  διαπροσωπικές  μας  σχέσεις   θα  συνεχίζουν  να  χτίζονται  στην  αναζήτηση  ενίσχυσης  της  θέσης  του  καθένα  μας  από  τρίτους,  θα  έχουμε  κοινωνίες  οι  οποίες  θα  βασίζονται  στην  δύναμη  της  επιβολής  και  όχι  στην  αγάπη.  Ο  ζυγός  δεν  αφορά    μόνον  τα  έθνη.  Ξεκινά  από  τις  διαπροσωπικές  σχέσεις  και  επεκτείνεται.  Αυτό    δεν  μπορεί  παρά  να  καταλήγει  σε  πολέμους  μεγάλης  αγριότητας,  αν  αναλογιστούμε  μάλιστα  τα  τόσο   τερατώδη  και  αθέατα   όπλα  που  έχουν  συσσωρευτεί.  

 Η  επιστήμη  της  ψυχολογίας  χρειάζεται  να  βγει  από  τα  στεγανά  των  πανεπιστημίων  και  των  γραφείων  των  ειδικών  και  να  μπει  εμφαντικά    στα  σχολεία  και  στα  σπίτια  μας  μέσω  της  τηλεόρασης  κυρίως.  Μια  επιστήμη  που  όμως  δεν  θα  εστιάζει  στην  υποστήριξη  της  επιβολής  του  δυνατότερου  στον  αδύνατο  (γιατί  υπάρχουν  και  τέτοιες  σχολές,  ότι  ψάχνει  κανείς  βρίσκει)  αλλά  στην  κατανόηση  και  τον  σεβασμό,  του  ενός  για  τον  άλλον. Χρειάζεται  να ωριμάσουμε.  Να  ανοίξει  η  συζήτηση.  Να  μάθουμε  να  κατανοούμε,  να  σεβόμαστε  και  να  αγαπάμε  για  να  μπορέσει  ο  ένας  να  γιατρεύει  τις  πληγές  του  άλλου.    Να  νικήσουμε  τον  κακό  μας  εαυτό  που  μας  ωθεί  να  βρούμε  στα  γρήγορα  δύναμη  με  ενισχύσεις  τρίτων και έτσι  ακυρώνουμε  την  διαπροσωπική  σχέση, τον πυρήνα της  ζωής  μας ως  κοινωνία. Ας θυμηθούμε πως ο τόσο  σημαντικός   Έλληνας  Ιωάννης  Καποδίστριας στο ξεκίνημα της Επανάστασης είχε  τις αντιρρήσεις  του   λέγοντας  ότι  δεν έχουμε ακόμα την ανάλογη παιδεία  που χρειάζεται. Το ήξερε αυτό και ας μην είχε αναπτυχθεί ακόμα  η  επιστήμη της  ψυχολογίας. Έγινε  η Επανάσταση (πολύ δύσκολο εγχείρημα!) κατά  των  Οθωμανών αλλά  όχι  κατά  του κακού μας  εαυτού. Αυτό υπάρχει  ακόμα  ως  αίτημα.

Πόσο  μπορούμε να  ελπίζουμε ότι  στην  μετά  τον  ιό κατάσταση  θα  υπάρχουν  ακόμη  αυτά  τα  περιθώρια;   Συνεχώς  προσεύχομαι για  αυτό.  Να  μην  μας  συνεριστεί  ο  Θεός  για  τις  κακίες  μας  και  να  μας  ενισχύσει  στην   προσπάθεια  για  το  καλό!  

   

ΕΡΓΑΣΙΑ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΜΑΡΙΑ  ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ

Αν σας άρεσε η δημοσίευση πατήστε από κάτω το κουμπί Μου αρέσει και επικοινωνήστε την και εσείς με τα δικά σας μέσα δικτύωσης. Προωθήστε την πχ στο facebook ώστε να γίνει γνωστή. Εγώ  οικονομικά οφέλη  από αυτή την επίπονη μελέτη μου δεν  έχω. Ωφελούμαι όμως όταν το όμορφο και το καλό συνταιριάζουν  και    επικοινωνούνται. Όποιος θέλει να παρακολουθεί το μπλοκ μπορεί να γίνει Μέλος απλά πατώντας τους Αναγνώστες-Ακολούθους και βάζοντας το email του.