ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΠΙΚΑΣΟ "ΟΙ ΔΕΣΠΟΙΝΙΔΕΣ ΤΗΣ ΑΒΙΝΙΟΝ"

"Οι δεσποινίδες της Αβινίον"

 Ο  αυτόματος  τρόπος  προσέγγισης  ενός  έργου  τέχνης,ενός  πίνακα,  

είναι  το  καθαρά  αναπαριστώμενο  του.Έτσι,  το   έργο  του  Πικάσο  

«Οι  δεσποινίδες  της  Αβινιόν»- 1907, απεικονίζει  πέντε  γυμνές - πόρνες   γυναίκες,με  σεντόνια  τριγύρω  στα  πόδια  τους  οι  τρείς  από  αυτές. Ο  χώρος  είναι  κλειστός,ενώ  μπροστά  τους  υπάρχουν  ένα  μικρό  

τραπεζάκι  με  φρούτα  πάνω  του. 

Οι μορφές  είναι  επιμήκεις  (όπως  στον  Ελ  Γκρέκο -δείτε σχετικά ΕΔΩ  ).  

Οι  δύο  γυναίκες  δεξιά,  φαίνονται  άρρωστες  και  παραμορφωμένες από τα αφροδίσια  νοσήματα  και    απεικονίζεται   πειραματιζόμενος, υιοθετώντας τις   αφρικανικές  μάσκες.  Ένα  ακόμη  έκδηλο  στοιχείο  του  είναι  οι  πολλές 

 οπτικές  γωνίες  και  ο  συνδυασμός    προσώπου  ανφάς  και  προφίλ  μύτης.    

Μελετώντας τις  φιγούρες  στο  έργο  του  από  αριστερά  προς  τα  δεξιά, 

 βλέπουμε  την  πορεία  της  τέχνης, με  ένα  τρόπο: Αρχαϊκή  τέχνη  ή  αιγυπτιακή ή  πορτραίτο  Φαγιούμ (δείτε σχετικά   ΕΔΩ )

(με  τη  έμφαση  στα  μάτια  με  την  χρήση  του  πολύ  έντονου  περιγράμματος), κλασικισμός (η  στάση  της  δεύτερης  γυναίκας  από  αριστερά  είναι  παρμένη  από  την  Αφροδίτη  του  Ένγκρ),  αναγέννηση (η  στάση  της  τρίτης  γυναίκας  από  αριστερά  είναι  παρμένη  από  την  Αφροδίτη

 του  Μπούργκε),ως  τη  τέχνη  της  εποχής  του  με  την  φθορά  

και  παραμόρφωση  της. 

 Έτσι  ο  Πικάσο,  παράλληλα,  αποδιαρθρώνει  τα  στερεότυπα  περί  γυναικείας  ομορφιάς  με  το  να  παρουσιάζει  την  πορεία  της  στην  τέχνη  και  την  κατάληξη  της  σαυτόν  τον  πίνακα.  

Μια  άλλη  ματιά  μπορεί  να  είναι,  ερμηνεύοντας  πάλι  από  αριστερά  
προς  τα  δεξιά  τις  δεσποινίδες, η  πορεία  από  την  υγεία  στην  αρρώστια,  τη  φθορά  και  τη  παραμόρφωση 
 που  φέρνουν  τα  αφροδίσια  νοσήματα. Και  είναι  γνωστό  πως, ο  Πικάσο  είχε  δει  άρρωστες  γυναίκες  με  σύφιλη  σε  νοσοκομεία.

"Προσχέδιο του έργου "Οι δεσποινίδες της Αβινίον"

Παρατηρώντας  το,  βλέπω  πως  οι  τρεις  γυναικείες  μορφές   από  τα  αριστερά, δεν  ακουμπάνε  τις  άλλες  δυο  άρρωστες, ενώ  οι  υγιείς  μοιάζουν  σαν  να  έχουν  κοινή  βάση  με  οριζόντια  διάταξη, και  οι  άρρωστες  ενωμένες  σε  κάθετη  διάταξη.  Τις  ομαδοποιεί  και  ίσως  
με  αυτόν  τον  τρόπο  τις  καθρεφτίζει  στον  θεατή  σαν  κατάσταση  αλλά
  και  μεταξύ  τους. Και  τις  δυο  περιπτώσεις (υγειών  και  άρρωστων  γυναικών)  
δεν  τις  αφήνει  μόνες.  Ασυνείδητα  και  ακούσια  πάντα  όλα  αυτά,  
καθώς  ο  Πικάσο  δεν  είχε  πρόθεση  να  ασχοληθεί  με  τις  ψυχογραφικές  πλευρές  σαν  τους  εξπρεσιονιστές,  αλλά  με  τη  θραύση  του  χώρου  και  του  σώματος, σαν  σε  μωσαϊκό  λόγο, αναλύοντας  τη  μορφή  σε  επίπεδο.

"Προσχέδιο του έργου "Οι δεσποινίδες της Αβινίον"

Είναι  μια  εικονοπλασία   που  απορρίπτει  την  έκφραση  της  ομορφιάς   της γραμμής  και  του  αισθησιακού  χρώματος  (όπως  ας  πούμε  γίνεται 
 στην  αναγέννηση) και  ασχολείται  με  τη  φόρμα,  
τους  όγκους,  τον  χώρο  και  τις  σχέσεις  μεταξύ  τους.  
 Κατά  τον   Μ. Στεφανίδη  «Τα  παράδοξα  και  προβληματικά  χαρακτηριστικά 
 της  εικόνας  προκαλούν  πολλές  απορίες, και  προτείνουν  πολλές  ερμηνείες  στον  θεατή. Εκεί, στο  μυαλό  του  θεατή, το  έργο  πρόκειται  να  ολοκληρωθεί  κερδίζοντας  τη  μορφή  και  το  περιεχόμενο  του».  1

Ο  Πικάσο  μοιάζει  να  αναζητά  την  δυσαρμονία  και  να  αντιστέκεται  στους  μέχρι  τότε  κανόνες  του  ωραίου.  Το  έργο  του  συνδυάζει  κάποιες  από    τις  ανθρώπινες  μορφές  του  Σεζάν  (γνώριζε  το  έργο  του  ο  Πικάσο  από  μια  αναδρομική  έκθεση  που  είχε  γίνει  ένα  χρόνο  πριν το  1906), την  αγριότητα  του  κινήματος  των  φοβιστών, και   την  αφρικανική  γλυπτική   και  αφρικανικές  μάσκες.

Ο  Πικάσο  ήταν  γοητευμένος  από  την  αφρικανική  τέχνη. Την  «πρωτόγονη»  τέχνη.  Το  1902, είχε  ένα  αντίγραφο  του  ημερολογίου
 Νόα- Νόα  του  Γκογκέν  από  την  Ταϊτή  και  είχε  δει  την  μεγάλη  
αναδρομική  έκθεση  που  είχε  οργανωθεί  με  έργα  του  προς  τιμή  του  το  1906.  
Ο  Πικάσο  υιοθέτησε  στοιχεία  από  την  τέχνη  της  Αφρικής  αλλά  
και  της  Ωκεανίας  στο  έργο  του.

Αφρικανική μάσκα"

Γιατί  όμως  ενδιαφερόταν  τόσο  πολύ  για   τα  διάφορα  είδη  «πρωτόγονης»  τέχνης; Τι  τον  κέντριζε  τόσο  σε  αυτά;

Ο  Γκογκέν, ας  πούμε, πέρασε  τα  παιδικά  του  χρόνια   στο  Περού (πρωτόγονος  πολιτισμός), που  ήταν  και  ο  τόπος  καταγωγής  της  μητέρας  του.   Έπειτα  στη  Γαλλία,   
δημιουργεί  ανάγλυφα  σε  ξύλο. Ώσπου  απογοητευμένος  από  τον  «πολιτισμένο»  περιβάλλον  του  γυρίζει 
 στις  ρίζες  του, ενώ  ενθουσιάζεται  από  τις  πρωτόγονες  κουλτούρες  και  το  αρχέγονο. Άρα  από  την  αγνότερη  κοινωνία. Έτσι  εγκαθίσταται  στην  Ταϊτή  και  ζωγραφίζει  τους  κατοίκους  της  
και  τη  ζωή  εκεί.  Έψαχνε  την  αθωότητα  και  την  βρήκε  εκεί.

Ο  Πικάσο, όταν  επισκέφτηκε  το  1907  το  Εθνογραφικό  Μουσείο  
του  Τροκαντερό, έρχεται  πρώτη  φορά  σε  επαφή  με  την  αφρικάνικη  τέχνη. Μετά  από  χρόνια   περιέγραψε  αυτή  την  επίσκεψη  σαν  θεία  φώτιση  
που  τον  βοήθησε  να  αντιληφθεί  την  σημασία  της  τέχνης  αυτών  των 
 «πρωτόγονων»  πολιτισμών  σαν  έργα  «εξορκισμού».

Ο Πικάσο και πίσω του κομμάτια αφρικανικής τέχνης

«(Οι  μάσκες)  ήταν  πράγματα  μαγικά… μεσολαβητές… Στρέφονται  ενάντια  σε  οτιδήποτε- ενάντια  σε  άγνωστα, απειλητικά  πνεύματα.. Το  είχα  καταλάβει  και  εγώ  ο  ίδιος  ότι  είμαι  εναντίον  όλων. Και  εγώ  το  ίδιο  πιστεύω  πως, τα  πάντα  είναι  άγνωστα, πως  τα  πάντα  είναι  εχθρικά! (όλα  τα  φετίχ) ήταν  όπλα  που  θα  βοηθήσουν  τους  ανθρώπους  να  γίνουν  ανεξάρτητοι. Είναι  εργαλεία. Αν  δώσουμε  στα  πνεύματα  μορφή, τότε  θα  γίνουμε  ανεξάρτητοι. Τα  πνεύματα, το  υποσυνείδητο, το  συναίσθημα, όλα  είναι  το  ίδιο  πράγμα. . Ολομόναχος  στο  απαίσιο  μουσείο, με  μάσκες, με  κούκλες  καμωμένες  από  τους  ερυθρόδερμους.. Η  έμπνευση  για  τις  Δεσποινίδες  της  Αβινιόν  πρέπει  να  μου  ήρθε  ακριβώς  εκείνη  την  ημέρα, όχι  όμως  εξαιτίας  των  μορφών  αλλά  επειδή  ήταν  το  πρώτο  έργο  εξορκισμού  που  πραγματοποίησα». 

τα πρόσωπα των "δεσποινίδων" - Σαν μάσκες

Μιλώντας  λοιπόν  ο  ίδιος  ο  Πικάσο  με  τόση  έμφαση  για  το  πως  βίωσε  
τις  μάσκες  και  γενικά  την  αφρικανικά  τέχνη, σε  συνδυασμό  με  την  λέξη  υποσυνείδητο  που  χρησιμοποιεί  και  
στο  ότι  « αν  δώσουμε  στα  πνεύματα  μορφή  θα  γίνουμε  ανεξάρτητοι»- δηλαδή  μέσα  και   από  τις  μάσκες,  μπαίνουμε  πια  στα  χωράφια  της  επιστήμης  της  ψυχολογίας  και  ειδικότερα  στις  θεωρίες  του  Φρόυντ  περί  υποσυνειδήτου.  
Και  για  να  γίνει  μια  πιο  τεκμηριωμένη  απάντηση  για  αυτόν  τον  σκληρό, όπως  χαρακτηρίζεται, πίνακα, θα  πρέπει  πρώτα  να  δούμε  την  διαδικασία  της  δημιουργίας  του.

"Προσχέδιο του έργου "Οι δεσποινίδες της Αβινίον"

Καταρχήν, είναι  γνωστό  πως  οι  δεσποινίδες  είναι  το  έργο  που  δούλεψε  
περισσότερο  από  όλα. 
Πολυάριθμες  σπουδές- γύρω στα  809  σχέδια, 16  τετράδια  αφιερωμένα  σε  αυτό.  Στην  πρώτη  κατάσταση  της  σύνθεσης, απεικονιζόταν   επτά   μορφές  και  όχι  πέντε.  Η  διάταξη  τους  είχε  κάποια  στοιχεία  μπαρόκ, όπως  οι  κουρτίνες  δεξιά  και  αριστερά, που  έδιναν  μια  πιο  θεατρική  εντύπωση. Στο  κέντρο  της  σκηνής  υπήρχε  καθισμένος , πίσω  από  ένα  τραπέζι   με  φαγητό  και  ανάμεσα  στις  γυμνές  πόρνες, έναν  ντυμένος  και  συνεσταλμένος  ναύτης  που  περιμένει  να  μυηθεί  στον  έρωτα  από  αυτές  τις  τρομακτικές  γυναίκες, αφού  δεν  μοιάζουν  σαν  απόδοση  με  λάγνες  και  υποτακτικές  γυναίκες  αλλά  κάτι  σαν  σε  ανδρογυνισμός. Τα  σώματα  αρκετών  από  αυτών  των  γυναικών  μοιάζουν  με  αντρικά  στα  
περισσότερα  από  τα  σχέδια  του.  Όλες  οι  πόρνες  έχουν  στραμμένο  το  κεφάλι  τους  προς  τα  αριστερά, σε  μια  φιγούρα  που  φαίνεται  να  μπαίνει  στη  σκηνή. Είναι  ένας  άλλος   νεαρός  άντρας, φοιτητής  ιατρικής  που  κρατά  στο  χέρι  του  ένα  ανθρώπινο  κρανίο  αρχικά  
και  αργότερα  ένα  βιβλίο  (πιθανότατα  ιατρικής). Αυτό  θεωρήθηκε  από  τον  Μπαρ  σαν  μια  υπενθύμιση  του  θανάτου  μέσα  από  τη  τιμωρία  της  αμαρτίας. Ο  άντρας  με  το  κρανίο  συμβόλιζε  για  τον  Μπαρ  την  αρετή  και  ο  νεαρός  
ναύτης  ανάμεσα  στο  φαγητό  και  στις  πόρνες  την  αμαρτία.

Ο  Πικάσο  στην  συνεχή  μετάλλαξη  του  έργου  του, εγκαταλείπει  αυτή  την  άποψη  της  υπενθύμισης  του  θανάτου. Όχι  όμως  το  σεξουαλικό  θέμα  του  πίνακα.  Στις  επόμενες   σπουδές  του  
βγάζει  τις  αντρικές  φιγούρες  και  αφαιρεί  το  θεατρικό  σκηνικό, ενώ  καταφεύγει  στην  αφρικανική  τέχνη, αλλάζοντας  τα  πρόσωπα  των  δυο  γυναικών  σε  μάσκες, κάνοντας  τις  ακόμα  πιο  τρομακτικές. Στοιχεία  που  φανερώνουν  τον  προσανατολισμό  του  Πικάσο  για  έναν  πίνακα  
 που  περιστρεφόταν  γύρω  από  το  σεξ,  και  μέσα  από  τη  διαφορά  φύλου  αλλά
  κυρίως  του  φόβου  του  σεξ.

Από  την  αρχική  του  προσέγγιση  στο  θέμα  ως  το  τελικό  του, ως  το  πως  αντιδρούν  και  επιδρούν  τα  πρόσωπα  μεταξύ   τους  υπάρχει  μεγάλη 
 διαφορά. Στην  αρχική  προσέγγιση  του, ο  Πικάσο,  βάζει  τις  πόρνες  να  αντιδρούν  ως  προς  την  είσοδο  του  νεαρού  
φοιτητή  ιατρικής, ενώ  εμείς  σαν  θεατές  κοιτάμε  από  έξω  και  από  μακριά. Δεν  συμμετέχουμε  άμεσα  αλλά  έμμεσα.  Στο  τελικό  αποτέλεσμα, εμείς  σαν  θεατής  μπαίνουμε  στον  χώρο  και  στην  οπτική  των  γυναικών, σαν  να  είμαστε  εμείς  ο  επισκέπτης. Τώρα  πια, αγγίζουμε  την  ουσία  του  πίνακα: Το  τρομερό, επιθετικό  και   φωβιστικό  βλέμμα  των  γυναικών.    

Μπαίνουμε   στη  ψυχανάλυση  και  στον  Φρόιντ  ξανά, που  χρονικά  συμπίπτει  με  την  εμφάνιση  του  μοντερνισμού  στη   τέχνη  και  δεν  άφησε  ανεπηρέαστους  τους  καλλιτέχνες  της  εποχής  του. Αντιθέτως. Φρόιντ   και  μοντερνιστές  έχουν  κοινά  ενδιαφέροντα, όπως  είναι  τα  όνειρα ( Ο  Φρόιντ  δημοσιεύει  το  έργο  του  «Ερμηνεία  των  ονείρων»  το  1900), οι  φαντασιώσεις,  το  παιδί, το  πρωτόγονο, η  υποκειμενικότητα  και  η  σεξουαλικότητα.  Υπάρχουν  σταδιακά  και  αρκετοί  όροι  της  επιστήμης  της  ψυχανάλυσης  που  χρησιμοποιούν   οι  άνθρωποι  της  τέχνης  όπως, το  απωθημένο, φετίχ,  το  βλέμμα…

Βλέποντας  το  έργο  του  Πικάσο, ο  θεατής  μένει  αποσβολωμένος, καθηλωμένος  από  το  βλέμμα  των   ιεροδούλων. Τρομάζει  γιατί  μοιάζει  να  του  απευθύνονται  με  βίαιο  τρόπο.  Τον  απειλούν. Δεν  τις  βλέπει  μόνο  αυτός. Τον  βλέπουν  και  αυτές  όλες  μαζί. Σαν να  λένε «Με  βλέπεις  που  σε  βλέπω; Πρόσεχε». 

"Προσχέδιο του έργου "Οι δεσποινίδες της Αβινίον"

           

Ο  Φρόιντ  στη  βιβλιογραφία  του  είχε  αφιερώσει  μέρος  και  στη  ζωγραφική. Υπάρχουν  απόψεις  και  σενάρια  για  το  πως  εφαρμόζεται  καταπληκτικά  σε  αυτόν  τον  πίνακα  το  σύνδρομο  του  ευνουχισμού   και  η  επιστροφή  του  απωθημένου.  Με  το  να  τοποθετεί  ο  Πικάσο  τον  θεατή  και  τον  ίδιο  σαν  θέαμα, στην  ίδια  τη  πράξη  της  θέασης  του  από  τις  γυναίκες  του  πίνακα  αναστρέφει  τις  λιμπιντικές  δυνάμεις! Μοιάζει  λοιπόν  σαν  αυτές  οι  γυναίκες  να  είναι    το  κεφάλι  της  Μέδουσας, όπως  χαρακτήριζε  ο  Φρόιντ  το  γυναικείο  γενετικό  όργανο, που   όμως  δεν  ικανοποιεί  την  ηδονοβλεψία  του  θεατή  άντρα, αλλά  τον  προκαλεί  με  τη  θέση  του- στάση  του  που  είναι  πολύ  άνετη  και  δυναμική  βάζοντας  τον  αυτόματα  σε  θέση  άμυνας  ή  έστω  θέση  μάχης. Και  επειδή  αυτό  δεν  υπήρχε  ξανά  σαν   ζωγραφική  εικόνα, σίγουρα  τον  ξαφνιάζει  και  τον  ταράζει, όπως  όταν  μας  επιτίθεται  κάποιος  που  δεν  γνωρίζουμε  κάτι  για  αυτόν. Δεν  γνωρίζουμε  τη  δύναμη  του  αναλογικά  με  εμάς  για  να  πάρουμε  και  
την  ανάλογη  στάση. Έτσι  τον  τρομοκρατεί. Τον  ευνουχίζει  τον  θεατή  άντρα  αφού  πια  δεν  νοιώθει  ασφαλής  όπως  περίμενε  βλέποντας  πόρνες  που  από  άβουλα  αντικείμενα  ηδονής  μετατρέπονται  σε  κάτι  
διαφορετικό, άγνωστο.

"Προσχέδιο του έργου "Οι δεσποινίδες της Αβινίον"

Η  ψυχανάλυση  που  ενδιαφέρεται  για  το  πρωτόγονο, το  παιδί, το  αρχέγονο, άσκησε  μεγάλη  έλξη  σε  πολλούς  καλλιτέχνες  της  εποχής.  Ο  Πικάσο  
αναθεώρησε, έσπασε  τις  δυτικές  συμβάσεις  της  απεικόνισης  των  πραγμάτων. Βοήθημα  του  ήταν  οι  αφρικάνικες  μάσκες  των  πρωτόγονων  φυλών  που και  ο  Πικάσο  πίστευε   πως  αντιπροσώπευαν  κάτι  το  πιο  αγνό. Ο  Φρόιντ  πίστευε  πως  αυτές  οι  φυλές  είχαν  παραμείνει  σε  παιδικό  στάδιο.

Ο  Πικάσο  έρχεται  σε  επαφή  με  την  Αφρικάνικη  γλυπτική   μέσα  και  από  τον  
Ματίς  και  τον  Ντεραίν. Η  γλυπτική  από  την  Αφρική  και  την  Ωκεανία  είχε  αρχίσει  να  γίνεται  γνωστή
στο  τέλος  του  19^ου  αιώνα. Σε  αυτό  βοήθησε   το  άνοιγμα  του  Εθνογραφικού  Μουσείου  στο  Ανάκτορο  του  Τροκαντερό.  Ο  Πικάσο  γνώριζε  το  έργο  του  Γκογκέν  και  είχε  μεγάλο  
ενδιαφέρον  στην  ιδέα  του  πριμιτιβισμού.  Ήδη, πριν  ανακαλύψει  τις  μάσκες (από  τις  φυλές  των  Μπόμπο, των  Νταν, των  Μπακότα..)  
είχε  κάνει  κάποια  έργα  επηρεασμένος από  ιβηρικά  χαρακτικά  σκαλισμένα 
 σε  πέτρα.

Ο  Πικάσο  αρέσκονταν  να    πιστεύει  στην   εσωτερική  δύναμη  και  στη  μαγεία 
 της  μάσκας. Δεν  ήταν  μόνο  για  αυτόν  ένα  διαφορετικό  στιλ  τέχνης.  Ήταν,  όπως  ο  ίδιος  
έλεγε,  προληπτικός  και  αυτό  ταίριαζε  με   τη  μαγεία  που  του  έβγαζαν  οι  μάσκεςΑυτό, μη  έχοντας  περαιτέρω  γνώση  για  τις  συνθήκες  κάτω  από  τις  οποίες
  δημιουργήθηκαν  οι  μάσκες  και  γενικά  η  Αφρικάνικη  γλυπτική.  Για  τον  Πικάσο  αυτά  ήταν  ένα  εργαλείο  που  θα  ξερίζωνε  την  παρηκμασμένη  δυτική  κουλτούρα  που  ζούσε. Ήταν  ένα  νέο  ξεκίνημα, μια  αφετηρία  που  θα  του  στήριζε  την   ανάγκη  του  να  εκφράσει  το  εγώ του, την  ατομικότητα  του.  Σε  αντίθεση  με  τον  αφρικανό  καλλιτέχνη  που  με  την 
 τέχνη  του  μιλούσε  συλλογικά, ήταν  η  συλλογική  φωνή, αντιπροσώπευε  τη  κουλτούρα  όλης  της  φυλής  του. Δεν  τον  ενδιέφερε  η  πρωτοπορία, αλλά  η  παράδοση.

Πικάσο

Ο  Πικάσο  λοιπόν, κάνει  μια  καινούρια  γραφή.  Η  αλήθεια  της  αντίληψης  φαίνεται  να  είναι 
 ο  πρωταρχικός  του  ρόλος  στο  καινοτόμο  έργο  του. Είναι  οι  δεσποινίδες  της  Αβινιόν  η  δική  του  πνευματική  ματιά, η  δική  του  πνευματική  εμπειρία. Η  καινούρια  γραφή  του  πραγματικού. Η   δική  του  αντίληψη  για  τον  κόσμο.  Στην  ουσία  πια, έχουμε  να  κάνουμε  με  τη  θεωρία  του  Καντ  που  λέει  ότι, αντιλαμβανόμαστε   ότι  εμείς, με  τη  δική  μας  αντίληψη  αντιλαμβανόμαστε  για  οτιδήποτε  στον  κόσμο. Άρα, όχι  άμεσα  αλλά  έμμεσα.  

«Γύρω  στο  1906… παρατηρούσα  ότι  η  τέχνη   έχει  αυτόνομη  αξία, ανεξάρτητη  από  την  αντικειμενική    περιγραφή  των  πραγμάτων. Μήπως  θα  πρέπει  να  ζωγραφίζουμε  τα  πράγματα  όπως  τα  βλέπουμε  και όχι  όπως  τα  ξέρουμε;»4    Πικάσο

Ίσως με τα παρακάτω λόγια του όμως, καταλάβουμε πιο πολλά για το συνολικό του έργο:

Πικάσο: « Ικανοποίησα σοφούς και κριτικούς με σαχλαμάρες και αυτοί τόσο περισσότερο με θαύμαζαν»

ΜΑΡΙΑ   ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ

ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΙΚΑΣΟ ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ

Αν σας άρεσε η δημοσίευση μου, πατήστε το κουμπάκι «Μου αρέσει»

Για άμεση ενημέρωση και στήριξη της προσπάθειας μου, μπορείτε να γίνετε ΜΕΛΗ φίλοι του Μπλόκ. Ευχαριστώ τους φίλους που ήδη έγιναν μέλη.

Όσοι πιστέυετε ότι τα παραπάνω μπορούν να είναι χρήσιμα και για τους φίλους  σας, μπορείτε να κοινοποιήσετε τη δημοσίευση

Σας ευχαριστώ θερμά που με τιμήσατε! Να είστε καλά!