ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΖΩΗ: ΣΕΖΑΝ:Ο ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΣ, ΠΕΡΙΦΡΟΝΗΜΕΝΟΣ, ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΜΙΑΣ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

ΣΕΖΑΝ

ΣΕΖΑΝ ΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ

Πώς αυτός ο ήσυχος μαθητής του γυμνασίου, δύστροπος και μοναχικός, «μαθητευόμενος περιορισμένης αντίληψης» κατά τις ακαδημαϊκές προδιαγραφές, αυτός ο άντρας με τους απότομους τρόπους και αδιάφορος στον έρωτα, με τις αντιδραστικές πολιτικές ιδέες, έγινε τελικά ο πρωτοπόρος της μοντέρνας τέχνης;

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΣΕΖΑΝ 1866

Ο Πωλ Σεζάν γεννήθηκε στις 19-1-1839. Η οικογένεια του είναι ιταλικής καταγωγής. Έχουν εγκατασταθεί στην Αιξ. Η μάνα του Πωλ , η Αν Ελιζαμπέτ Ονορίν Ομπέρ, μια γυναίκα συνεσταλμένη που θα είναι για πάντα το στήριγμα του Πώλ με τον θαυμασμό της στη ζωγραφική του αλλά και το αλεξικέραυνο στον άγριο θυμό του άντρα της που δεν ήθελε ο γίος του να ασχοληθεί με την ζωγραφική. ‘Ήταν 24 χρ. όταν γέννησε τον Πώλ. Παιδί εκτός γάμου. Οι γονείς του Πωλ παντρεύτηκαν το 1844. Ο πατέρας του Πώλ, ο Λουί Ογκίστ είχε το καπελάδικο της περιοχής όπου δούλευε ο αδελφός της Αν. Εκεί και γνωρίστηκαν. Ο Όγκιστ ήταν 40 χρ. Άνθρωπος χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, πολύ φιλόδοξος και ιδιαίτερα σκληρός στις διαπραγματεύσεις. Έμπορος. Κατάφερε να ιδρύσει μια τράπεζα. Γίνεται λοιπόν τραπεζίτης όταν κιόλας ο Πώλ ήταν 9 χρ. Η οικογένεια Σεζάν είναι πια πολύ πλούσια! Το 1853 αγοράζει μια μεγάλη έπαυλη σε ένα τεράστιο κτήμα. Ανήκει πια στην καλή κοινωνία. Είναι όμως έτσι; Σαν νεόπλουτο δεν τον δέχονται στα Σαλόνια που τόσο επιθυμούσε. Περιφρονούν την ταπεινή καταγωγή του από την μία, και από την άλλη τον ζηλεύουν για τον πλούτο του. Θα μείνει πάντα στο περιθώριο. Ο Πώλ τα ζει αυτά. Γίνεται οξύθυμος, ιδιαίτερα χοντροκομμένος που το επιδεικνύει αλλά συνάμα παραμένει ντροπαλός.

ΕΜΙΛ ΖΟΛΑ

Παιδικός φίλος του Σεζάν είναι ο Εμίλ Ζολά. Φιλάσθενος, από πάμφτωχη οικογένεια, τραυλός, που βγάζει σάλια όταν μιλά, όμως γεμάτος όνειρα. Στο σχολείο τα άλλα παιδιά τον έβλεπαν μικρό και αδύναμο και τον σάπιζαν καθημερινά στο ξύλο. Θεέ μου τι δυστυχία!! Όλοι μισούσαν τον αδύναμο Ζολά. Ο Σεζάν τον συμπάθησε και έγιναν αμέσως φίλοι κολλητοί. Διάβαζαν τα ίδια βιβλία. Απεριόριστα ποιήματα. Πρότυπο τους ο Βίκτωρ Ουγκώ. Έπαιζαν μουσική με το κλαρινέτο τους και κυνηγούσαν πέρδικες στα βουνά. Αυτά τα βουνά με τις τόσες αναμνήσεις που θα ζωγραφίζει ο Σεζάν συνεχώς.. Μακρινοί περίπατοι. Αποφασίζουν να γίνουν ποιητές.

Ξαφνικά, μπαίνει στο μυαλό του Σεζάν να γίνει ζωγράφος. Γιατί; Ίσως από τον θαυμασμός της μάνα του στα σχέδια του. Το βλέμμα της μάνας μπορεί να γίνει καθοριστικό για το παιδί. Γράφεται στη δημοτική σχολή σχεδίου. Ακαδημαϊκού σχεδίου όμως. Και σε αυτό ο Σεζάν δεν μπορούσε ποτέ να προσαρμοστεί. Όλες οι προσπάθειες του χρήζουν πλήρης αποτυχίας. Όμως συνεχίζει. Είναι 19 χρ. Εντωμεταξύ η οικογένεια του Ζολά αναγκάζεται να ζήσει σε άλλη περιοχή, λόγω μεγάλης φτώχιας. Φεύγει με τρένο. Ο Σεζάν είναι σε πένθος. Έγραφε «Σκοτεινή θλίψη με πνίγει». Θα ξανασυναντηθούν κάποια καλοκαίρια και μετά συνεχώς στην ζωή τους.

ΣΕΖΑΝ, Σύνθεση με μήλα και πορτοκάλια

ΣΕΖΑΝ Σύνθεση

Το 1858 ξεκινά το μαρτύριο του Σεζάν. Ο πατέρας του απαιτεί να γραφτεί στην Νομική. Ονειρεύεται τον γίο του να κάνει καριέρα στην τράπεζα του στο δικηγορικό σώμα. Έτσι, θα άνοιγαν επιτέλους τα σαλόνια των μεγαλοαστών της πόλης που τον είχαν πετάξει. Θα έπαιρνε μέσα από τον γιο του εκδίκηση. Ο Σεζάν όμως είναι παθιασμένος με τη τέχνη του και μισεί τη νομική. Υπακούει όμως στον πατέρα του ενώ παράλληλα παρακολουθεί τα μαθήματα σχεδίου. Για πόσο θα αντέξει έτσι; Τα έργα του Σεζάν τότε ήταν απλά χοντροκομμένες φόρμες. Τον συντρίβει αυτή η ζωή αλλά σιωπά. Ξαφνικά ξεσπά στους μουσαμάδες του. Σκίζει, καταστρέφει. Γίνεται έξαλλος.

ΣΕΖΑΝ Σύνθεση

Προσωπογραφία του Εμπεραιρ 1868

Σεζαν

Τελικά πηγαίνει στο Παρίσι. Στόχος του μόνο η ζωγραφική. Το Παρίσι: Ενας τόπος με βαβούρα, με ανθρώπους «αμφιβόλου ηθικής» που κυνηγούν το χρήμα και την επίδειξη παντού, σε όλους τους χώρους. Κυριαρχούν οι απολαύσεις και η ασωτία. Μια Βαβυλώνα για τον Σεζάν. Ένα μεγάλο σοκ. Στην τσέπη του είχε μόνο 150 φράγκα για να ζήσει. Τρέχει σε όλα τα μουσεία! Όνειρο! Πηγαίνει και στην ακαδημία του μπάρμπα Σούις. Επι της ουσίας ήταν ένα μεγάλο βρώμικο ατελιέ όπου επιτρέπεται στους καλλιτέχνες να δουλέψουν με μοντέλα. Όμως είναι και ένας χώρος συναναστροφών των καλλιτεχνών του μέλλοντος. Έχουν περάσει ο Μανέ και ο Μονέ. Πολλά νέα άγνωστα πρόσωπα, πολλές κουβέντες και αυτό φοβίζει τον Σεζάν και εκδηλώνεται με θυμό. Θέλει να επιστρέψει στην πατρίδα του. Αισθάνεται αποτυχημένος. Εξι μήνες κράτησε η παραμονή του στο Παρίσι. Ξανά στο Αιξ όπου πιάνει δουλειά στην τράπεζα του πατέρα του. Νούμερα και χρήματα. Πλήττει φοβερά. Ξαναπιάνει τα πινέλα του. Συνεχίζει στη σχολή σχεδίου. Το 1862 ξαναπάει στο Παρίσι. Συνεχίζει να είναι ο εαυτός του. Δεν μπορεί να γίνει ενας άλλος άνθρωπος. Μένει αυθεντικός: Αγχώδης, ασταθής και βρομόστομος. Βρίσκει τον παιδικό του φίλο Ζολά. Ξαναγράφεται στο Σουις όπου δουλεύει ασταμάτητα. Παραδέχεται μόνο σαν πρότυπο του τον Ντελακρούα. Κάνει νέες στέρεες φιλίες με τον ζωγράφο Καμίζ Πισαρό. Άνθρωπος με σύνεση, ηρεμία που ζωγραφίζει λαμπερά, φωτεινά τοπία. Το αντίθετο του Σεζάν.

Σεζάν τοπίο

Ο Σεζάν δίνει εξετάσεις στην Καλών Τεχνών. Απορρίπτεται. Συντρίβεται. Ο Πισαρό τον παρηγορεί. Αν τον δεχόταν στην Καλών Τεχνών το πιθανότερο είναι να έχανε τον εαυτό του. Γιατί αυτό; Όλη η τέχνη ήταν υπο παρακολούθηση της νέας αστικής τάξης που δεν ήταν άλλη από τα παιδιά των επαναστατών της Γαλλικής επανάστασης το 1789. Η τέχνη οφείλει να την υπηρετεί εξυμνώντας ότι αυτή ήθελε. Πού χωρούσε ο χοντροκομμένος και ανατρεπτικός Σεζάν σε αυτό το κάδρο;

Για τους σκοπούς τους οι αστοί χρησιμοποιούσαν την επιτροπή του περίφημου «Σαλονιού». Αυτοί κατεύθυναν, αυτοί όριζαν το γούστο του κόσμου. Ο Σεζάν θα απορρίπτεται συνεχώς από το Σαλόνι. Εκτός από μια φορά, όταν ήταν περίπου 45 χρ. όπου συμμετείχε κάτω από εξευτελιστικές συνθήκες.

Σεζάν

«Πρόγευμα στη χλόη» ΜΑΝΕ

Εκείνη τη πρώτη χρονιά που ο Σεζάν απορρίφθηκε φούντωσε ένα κίνημα εξέγερσης από τους απορριφθέντες καλλιτέχνες. Ο ίδιος ο Ναπολέων έρχεται στην περιοχή για το θέμα. Αποφασίζει να εκτεθούν και αυτά στο κοινό. Πολιτική μανούβρα. Η έκθεση λέγεται «Έκθεση των μη επιλεγμένων έργων». Τεράστιο το σκάνδαλο! Οι ζωγράφοι τρέμουν τα ειρωνικά σχόλια και είχαν δίκιο. Ο Σεζάν συμμετέχει με 2 έργα του. Κανείς δεν τα προσέχει. Όμως το έργο του Μανέ, το επονομαζόμενο «Πρόγευμα στη χλόη» έγινε στόχος για τα πιο σαρκαστικά σχόλια. Ο Σεζάν τον βλέπει σαν ήρωα. Δεν είναι πια μόνος σε αυτόν τον αγώνα για το νέο. Φωνάζει δυνατά τις πεποιθήσεις του και το μεγάλο του μίσος για όλους αυτούς τους ανίκανους καθηγητές της Ακαδημίας. Ο Ζολά δίπλα του να τον καλμάρει. Δεν είναι η ώρα για εχθρούς.

Αυτό το «Σαλόνι των Απορριφθέντων» ξεκίνησε νέες συμμαχίες. Ο Μονέ ήταν ο αρχηγός. Αυτός που τους ξεσήκωνε ενάντια στην επίσημη τέχνη.

Ο Σεζάν πηγαινοέρχεται από το πατρικό του στο Παρίσι όπου συνεχώς τον απορρίπτουν στο Σαλόνι. Σπάει τα πινέλα του όταν ένα έργο δεν του βγαίνει και οδύρεται!! Το 1865 αρχίζει να καταλαβαίνει πως κάθε μεγάλος καλλιτέχνης χρειάζεται να αναπτύξει μια θεωρία για την τέχνη του. Ο Σεζάν θα είναι πάντα με το μέρος των αποδιοπομπαίων. Υιοθετεί μια βρώμικη εμφάνιση. Η συμπεριφορά του μοιάζει σαν τον κυνικό Διογένη. Όπου και να ζήσει, το σπίτι του ατελιέ είναι σαν ένα μεγάλο βρώμικο πιθάρι. Παντού έργα, μπογιές, σκισμένοι μουσαμάδες, πινέλα σπασμένα, άπλυτα ρούχα, φαγητά πεταμένα.

Το 1866 συναντά τον κομψό και γοητευτικό Μανέ. Το Σαλόνι τους απορρίπτει για πολλοστή φορά. Όπως και τον Ρενουάρ. Ο Σεζάν γίνεται αρχηγός στο κίνημα διαμαρτυρίας. Ζητάνε επαναφορά του Σαλονιού των Απορριφθέντων και δεν αναγνωρίζουν την δικαιοδοσία της επιτροπής. Τους βοηθά ο Ζολά να γίνει γνωστό το θέμα με τις δημοσιεύσεις άρθρων του στην εφημερίδα που δούλευε. Ο Σεζάν εκστασιασμένος έλεγε «Μα το Θεό! Τι ωραία που τους στολίζει (ο Ζολά) όλους αυτούς τους αηδιαστικούς τύπους!» Ο εκδότης της εφημερίδας όμως κατακλύζεται από απειλητικά και υβριστικά γράμματα. Φοβάται ότι θα του κλείσουν την εφημερίδα. Ο Ζολά σταματά να γράφει σχετικά. Το χρήμα των αστών και του κόσμου που επηρεάζεται από αυτούς φαίνεται να νίκησε. Νίκησε όμως; Η αρχή είχε γίνει. Το θέμα για την αλλαγή είχε τεθεί.

Ο Σεζάν αφήνει γένια και μακριά μαλλιά και μοιάζει με προφήτη. Οι συνάδελφοι του μοιάζει να τον σέβονται. Στο Αιξ ήρθαν οι φήμες για αυτόν. Ζητούσαν να δουν δουλειά του. Δεν τους έδειξε τίποτα. Δουλεύει διαρκώς. Παλεύει με το χρώμα και τις φόρμες. Ξεκινά πίνακες και τους εγκαταλείπει. Το συνηθίζει. «Η τέχνη για την τέχνη είναι μεγάλη ανοησία». Στις συναντήσεις του με τους άλλους περιποιημένους εμφανισιακά καλλιτέχνες, και πρώτο και καλύτερο τον Μανέ, ο Σεζάν εμφανιζόταν με παλιόρουχα. Στις συζητήσεις δεν έπαιρνε μέρος. Έφευγε μουρμουρίζοντας.

ΣΕΖΑΝ "Η απαγωγή" 1867

Το 1868 γράφει «Δεν ξέρω αν ζω ή αν απλά θυμάμαι…. Ζώντας μόνος, σπάνια καταφεύγω στο καφενείο. Ωστόσο, παρόλα αυτά ελπίζω».

Το 1869 συναντά την 19χρ, ψηλή και ξανθιά Ορτάνς σαν μοντέλο του. Ορφανή από μάνα, ντροπαλή, εργάτρια και πολύ ήρεμη φύση. Ο Σεζάν ήταν 30 χρ. Κάπου διάβασα «Το πώς η Ορτάνς τον έριξε στο κρεβάτι παραμένει μυστήριο»! Η Ορτάνς μοιάζει να τον ηρεμεί σε πολλά επίπεδα.

1870 . Η Γαλλία κηρύττει τον πόλεμο στην Πρωσία. Ανυπότακτος καταφέυγει με την Ορτάνς στο Εστάκ. Ο Μονέ και ο Πισαρό πάνε στην Αγγλία. Ο Μανέ υπηρετεί. Ο Ρενουάρ κάπου στην Γαλλία μακριά. Ο Ζολά σαν μυωπικός απαλλάσσεται. Πέφτει η Αυτοκρατορία. Στην Αιξ αναθέτουν τα οικονομικά της πόλης στον πατέρα του Σεζαν και στον ίδιο την δημοτική σχολή σχεδίου. Δεν πάτησε ποτέ το πόδι του εκεί. «¨Ολοι αυτοί είναι άρρωστοι¨.

Έρχεται η Κομμούνα. Τέλος και απ τον Εμφύλιο. Αλλά μετά τέλος και από την Κομμούνα που τότε χύθηκε πολύ αίμα. Ο Σεζαν βρίσκει ένα Παρίσι σκυθρωπό, σιωπηλό. Η Ορτάνς είναι έγκυος. Πώς θα ζήσουν; Δεν έχει κανέναν αγοραστή για τη δουλειά του. 4-1-1872 γεννιέται ο μικρός Πωλ. Τον αναγνωρίζει. Ο Σεζάν εγκαταλείπει το Παρίσι και πηγαίνει στον Πισαρό όπου τον έμαθε να ζωγραφίζει στην φύση. Η επιρροή του Πισαρό είναι μεγάλη. Τα έργα του Σεζάν πια είναι πιο φωτεινά, με πιο απαλές πινελιές όπως το έργο του «Το σπίτι του αυτόχειρα». Κάνει χρήση των ιμπρεσιονιστικών τεχνικών αλλά φαίνεται για Σεζάν. Δεν νοιάζεται τόσο για το πώς πάλλεται το χρώμα όσο για τους όγκους.

Έπειτα έρχεται στη ζωή του ο γιατρός Γκασέ όπου τον θαυμάζει. Ο Σεζάν μετακομίζει κοντά του για 2 χρ. με την οικογένεια του. Ο Σεζάν, μέσα στην ηρεμία και την αποδοχή, θα καταλάβει ότι ποτέ του δεν θα φθάσει στο αποτέλεσμα που θέλει μόνο με το σχέδιο και την φόρμα αλλά με το χρώμα. Ο Γκασέ αγοράζει κάποια έργα του και πείθει και τους εμπόρους του χωριού να αγοράσουν κάποιους έναντι απλήρωτων λογαριασμών.. Ο Σεζάν έλεγε «ένας άνθρωπος που ζει με περισσότερο από μισό φράγκο την ημέρα είναι κάθαρμα». Ας το σκεφτούμε αυτό!

«Μοντέρνα Ολυμπία» Σεζαν

Ο Πισαρό θα του γνωρίσει τον μπάρμπα Ταγκι. Αυτός θα του διαδώσει το έργο του. Γίνεται ο επίσημος προμηθευτής του Σεζάν, όπου του δίνει έργα του για να πληρώσει χρώματα και διάφορα υλικά.

Όλοι οι απορριπτέοι καλλιτέχνες ιδρύουν μια συνεταιριστική εταιρία και το 1874 κάνουν την πρώτη τους έκθεση. Συμμετέχουν 27 καλλιτέχνες. Σκάνδαλό. Το πλήθος συρρέει. Τους κοροϊδεύει, γελάνε τρανταχτά και νευριάζει με αυτούς τους αδιάλλακτους που τα βάζουν με τον επίσημο ακαδημαϊσμό, την εξουσία. Θα πρέπει όλοι τους να είναι τρελοί. Δεν εξηγείται αλλιώς! Είναι άρρωστοι, διεστραμμένοι. Ο τύπος τους κατακεραυνώνει. Ο δημοσιογράφος Λουί Λερουά τους ονομάζει «Ιμπρεσιονιστές». Έτσι θα μείνουν στην ιστορία. Η επίσκεψη του ιδίου στην έκθεση τελειώνει επιδεικτικά με έναν ινδιάνικο χορό που έγινε εμπρός στο έργο του Σεζάν «Ου ου!! Είμαι η εντύπωση που βαδίζει με το μυστρί της εκδίκησης στο χέρι «Το σπίτι του κρεμασμένου» και η «Μοντέρνα Ολυμπία» του κύριου Σεζάν!! Ου ου!!!»

«Το σπίτι του κρεμασμένου» θα το αγοράσει ο κόμης Ντοριά, όμως οι συνάδελφοι του αρχίζουν να αμφισβητούν το ταλέντο του. Δεν θα παρουσίαζε ξανά τα έργα του μαζί τους, εκτός από μια ακόμα φορά.

Ο Ζολά, αυτός ο φτωχός τραυλός που τον έδερναν οι συμμαθητές του κερδίζει τώρα πακτωλό χρημάτων από τα μυθιστορήματα του. Αγοράζει μια βίλα και καλεί τον φτωχό Σερά που γελά με την επίδειξη νεοπλουτισμού του φίλου του. Όλα στην υπερβολή. Μια μέρα, ενώ ο Σεζάν ζωγράφιζε στη φύση, ενας περιπλανώμενος (διηγείται στον Γκογκέν) του λέει «Ζωγραφίζεται;» «Κάτι λίγο» απαντά ο Σεζάν. «Είμαι παλιός μαθητής του Κορό (δηλ. ευνοούμενος της Ακαδημίας) και με λίγες πινελιές θα σας το διορθώσω». Πιάνει τα πινέλα του Σεζάν και αρχίζει να μετριάζει τα έντονα χρώματα του πίνακα. Ο Σεζάν υπομένει αλλά σε λίγο γίνεται θηρίο! Παίρνει τα πινέλα του , ξύνει ότι έφτιαξε ο ξένος και ρίχνει μια τρομερή πορδή! «Τι ανακούφιση!!» του λέει.

Το 1882 ο Σεζάν θα γίνει αποδεκτός από το περίφημο Σαλόνι. Αυτό το οφείλει στον Γκιγεμέ που ήταν μέλος της επιτροπής. Το έργο του το έβαλαν σε ένα χώρο που έμεινε απαρατήρητο σε όλους. Τσάμπα η χαρά του.

ΣΕΖΑΝ

Ο Πώλ με την Ορτάνς ήταν μαζί πάνω από 10 χρ. χωρίς ο σκληρός του πατέρας να γνωρίζει τίποτα. Το 1878 αναγκάζεται να κάνει καθημερινά ταξίδια πολλών χιλιομέτρων από την οικογένεια του στο σπίτι του πατέρα του. Ο Σεζάν ήταν 40 χρ! Ο πατέρας του όμως το έμαθε από γράμματα που του έστειλαν οι φίλοι του γιού του στον Σεζάν. Του δίνει 300 φράγκα και τελικά αναγκάζει τον γιο του να την παντρευτεί το 1886.

Ο Ζολά του στέλνει το μυθιστόρημα του «Το έργο». Μεσα μιλά για αυτόν με άλλο όνομα. Τον χαρακτηρίζει αξιολύπητο, μισότρελο, αγχωτικό που τελικά αυτός ο ήρωας αυτοκτονεί επειδή δεν του βγαίνει ένα έργο λόγο ανικανότητας!! Εκεί θα τελειώσει και η σχέση τους. «Πώς τολμά να λέει ότι ένας ζωγράφος αυτοκτονεί επειδή έκανε ένα κακό πίνακα; Όταν αποτυγχάνουμε σε ένα έργο μας, το ρίχνουμε στη φωτιά και αρχίζουμε άλλο». Δεν θα ειδωθούν ποτέ ξανά. Κάποια στιγμή ο Σεζάν έμαθε από κάποιον ότι άκουσε κάποιον τρίτο να ρωτά τον Ζολά αν θα δειπνήσει στο σπίτι του Σεζάν. Ο Ζολά απάντησε « Τι νόημα έχει να ξανασυναντήσω αυτόν τον αποτυχημένο;» Ο Σεζάν ξεσπά σε λυγμούς. Πενθεί, πνίγεται. Τότε πεθαίνει και ο ζωγράφος και φίλος του Μοντισελί.

Ο γιός του Σεζάν "Αρλεκίνος"

Κάποια στιγμή γνωρίζει τον Βαν Γκόγκ που τον θαυμάζει. Θαυμάζει και τον Ροντέν, όπου έπεσε στα πόδια του επειδή ο Ροντέν του έσφιξε το χέρι.

Ο Μανέ πεθαίνει στα 50 του από ακρωτηριασμό. Ο Σεζάν βυθίζεται σε μια πλήρη μοναξιά. Η γυναίκα του ποζάρει στα έργα του. Φαίνεται ταλαιπωρημένη.

Το 1886 πεθαίνει και ο πατέρας του. Κληρονομεί τη περιουσία του και γίνεται πλούσιος. Έχει εισόδημα 25000 φραγκα το χρόνο. Τα μοιράζεται με τη γυναίκα του και αφήνεται ο καθένας να κάνει τη ζωή του. Αγαπημένο του φαγητό είναι ακόμα η πατατοσαλάτα. Δεν αλλάζει την ζωή του στο ελάχιστο. Όμως, αν και ελεύθερος πια από την πίεση του πατέρα του, ο Σεζάν είναι καταβεβλημένος. Έχει διαβήτη. Έρχεται κοντά στη θρησκεία. Ζωγραφίζει τον γιο του που λατρεύει και τον βλέπει να γίνεται πολύ προσγειωμένος και πρακτικός. Άνθρωπος με σύνεση.

Το 1895 ο έμπορος τέχνης Αμπρουάζ Βογιάρ ή Βολάρ, οργανώνει μια έκθεση με 150 έργα του Σεζάν, όπου ο ίδιος δεν θα παρευρεθεί. Έκθεση που προκάλεσε πάλι αντιδράσεις αλλά είχε και θετικά σχόλια. Επανέκτησε τον θαυμασμό των ομότεχνων του. Άραγε για το έργο του ή επειδή τον επέλεξε κάποιος έμπορος τέχνης; Πάντως όλοι οι φίλοι του αγοράζουν τα έργα του, όπως και πλούσιοι συλλέκτες που καταφθάνουν.

Βίκτωρ Σοκέ Πορτρέτο

Έλεγε για τους καθηγητές «Είναι όλοι τους καθάρματα., ευνουχισμένοι, χαραμοφάηδες. Δεν έχουν κότσια». Και για το έργο του έλεγε ότι είναι μια «Αρχιδάτη τεχνοτροπία».

Η νέα γενιά ζωγράφων, κυρίως οι μαθητές του Γκογκέν, αρχίζουν να ενδιαφέρονται για τον Σεζάν. Αγωνίζονται να κάνουν το έργο του γνωστό.

Το 1897 η γλυκιά του μάνα, το στήριγμα της ζωής του πεθαίνει. Μαζί της και η δική του ζωή. Ο διαβήτης του πια τον κουράζει αφόρητα. Ο Βολάρ εντωμεταξύ καταφέρνει και ανεβάζει τις τιμές των έργων του. Τι τον νοιάζει αυτό τώρα; «Πάρα πολύ αργά πια» σκεφτόταν. Τα 4 τελευταία χρόνια της ζωής του θα ζωγραφίζει συνεχώς το όρος Σεντ-Βικτουάρ.

Ένα από τα αποφθέγματα του είναι «Ο καλλιτέχνης οφείλει να περιφρονεί τη γνώμη η οποία δε βασίζεται στη παρατήρηση του χαρακτήρα».

Το 1902 ο Ζολά πεθαίνει. Μάλλον δολοφονία. Ο Σεζάν θρηνεί τη ζωή που έχασαν, τα παιδικά τους όνειρα. Βυθίζεται ξανά στην μοναξιά του. Η όραση του από τον διαβήτη αλλοιώνεται. Τα νεύρα του κλονίζονται από την αρρώστια. Και όμως, στο ατελιέ του συνεχίζει να ζωγραφίζει. Παλεύει με το έργο του «Οι μεγάλες λουόμενες». Ξανά και ξανά.

ΣΕΖΑΝ "Οι μεγάλες λουόμενες"

Είναι στην πατρίδα του στο Αιξ. «Θέλω να πεθάνω ζωγραφίζοντας» έλεγε. 15 Οκτώβρη του 1906 ζωγράφιζε στην ύπαιθρο. Τον έπιασε σφοδρή καταιγίδα. Ξεπάγιασε και καταρρέει στη μέση του δρόμου. Τον μαζεύει το αυτοκίνητο του δήμου που καθαρίζει. Στο σπίτι του πια αναπαύεται για λίγο και ξαναρχίζει να ζωγραφίζει και ας είναι άρρωστος, εξαντλημένος με πνευμονία και διαβήτη. Χειροτερεύει και πέφτει στο κρεβάτι. Καλεί το γιο του και την γυναίκα του «Ελάτε αμέσως και οι δυο. Πατέρας πολύ άσχημα». Η γυναίκα του είχε πρόβες με ράφτες. Το αναβάλει. Ο Σεζάν περιμένει με αγωνία κοιτώντας συνεχώς την πόρτα του δωματίου του. Θέλει να δει τον αγαπημένο του γιο. Πεθαίνει στις 23 Οκτώβρη 1906 χωρίς τελικά να τον δει.

Η μεγαλύτερη συνεισφορά του Σεζάν στον ιμπρεσιονισμό θεωρείται η πρόσθεση καθαρών γεωμετρικών στοιχείων που αργότερα επηρέασαν και το κίνημα του κυβισμού.