ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ Ο ΟΞΥΘΥΜΟΣ!

                                                     ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ  Ο  ΟΞΥΘΥΜΟΣ!

"Αγόρι με λαούτο" 1596, Καραβάτζιο

Το όνομα του Καραβάτζιο  ήταν  Μικελάντζελο Μερίζι (Michelangelo Merisi da Caravaggio). Γεννήθηκε στις 28 ή 29 Σεπτεμβρίου 1573. Ο πατέρας του Φέρμο ήταν εργολάβος σε πολύ καλή υπηρεσία στον ισχυρό οίκο των Κολόνα και όλη η οικογένεια έμενε στο Μιλάνο. Όταν ήταν 5 χρ.  μετακομίζουν στην πόλη Καραβάτζιο για να γλυτώσουν από την φοβερή επιδημία πανώλης του 1576 που βρήκαν το θάνατο εκατοντάδες άνθρωποι. Δεν γλύτωσαν όμως ο πατέρας του Καραβάτζιο και ο παππούς του. Η μητέρα του, η Λουκία Αρατόρι {λέγεται ότι ήταν καλλιτέχνης} δυσκολευόταν πάρα πολύ να συντηρήσει τον εαυτό της και τα παιδιά της. Ο Καραβάτζιο είχε 2 αδελφούς, μιαν αδελφή και άλλη μια ετεροθαλή. Έτσι, ο Καραβάτζιο αφήνεται από την μάνα του μόνος του, μικρός και ανίσχυρος στον ισχυρό οίκο των Κολόνα.  

Έργο  του  Simone Peterzano
δασκαλος Καραβατζιο

Μόλις 11 χρ. πηγαίνει στο Μιλάνο για να μαθητεύσει στο εργαστήρι του Σιμόνε Πετερτζάνο (Simone Peterzano 1540-1596) για 4 χρόνια. Από εκεί και πέρα, δεν  είχε άλλη εκπαίδευση! Ήδη, πριν το 1590 όπου πια μένει στη Ρώμη, είναι ικανότατος ζωγράφος.

Στη Ρώμη αρχικά πέρασε δύσκολα. Δούλεψε σε πολύ βαριές δουλειές, μετά έγινε βοηθός του Ιππότη του Αρπίνο, όπου αυτός δεν ήταν άλλος από τον ζωγράφο Τζιουζέπε Τσεζάρι, όπου του ζωγράφιζε 3 πορτρέτα την ημέρα. Όταν επιτέλους είχε κάποια χρήματα ο Καραβάτζιο, μπόρεσε να κάνει δικά του έργα με θέματα από τους οίκους ανοχής, τη ζωή του δρόμου που γνώριζε καλά, και κάποιες αυτοπροσωπογραφίες. 

Aυτοπροσωπογραφία του Καραβάτζιο
ως Βάκχο  Άρρωστος Βάκχος  (1594)

"Βάκχος" Καραβάτζιο 1596

Καραβάτζιο «Χαρτοκλέφτες»

Ευτυχώς που βρέθηκε μπροστά του ο Καρδινάλιος Del Monte που είχε δει σε ένα κατάστημα το έργο του Καραβάτζιο «Χαρτοκλέφτες» και του προσέφερε φαγητό, στέγη και επίδομα γιατί προηγούμενα ζούμε ρέμπελος  μέσα στην ακολασία και στις αρρώστιες. Κάποιοι φιλότεχνοι αρχίζουν και ενδιαφέρονται για τη δουλειά του. Κυρίως ο καρδινάλιος Σκιπιώνα Μποργέζε. Παίρνει επιτέλους την πρώτη του παραγγελία για το παρεκκλήσι Κονταρέλλι στον Αγ. Λουδοβίκο των Γάλλων. Η επιτυχία του πια, ήρθε γρήγορα και του άρεσε να αγοράζει με τα χρήματα που κέρδιζε πολύ ακριβά ρούχα που λέγεται ότι τα φορούσε μέχρι να λιώσουν.

Παρόλα αυτά, συνεχίζει μια ζωή μέσα στην ακολασία και στη φιλονικία με όλους, όπου και να βρισκόταν. Πρώτος καβγατζής, οξύθυμος αλήτης. Ήταν τόσο οξύθυμος που ήταν έτοιμος ανά πάσα στιγμή να βγάλει το σπαθί του από την θήκη του, είτε για θέματα γυναικών, είτε για πλάκα. Έτσι, τον έτρεχαν συνεχώς στα δικαστήρια. Πολλά τα παραδείγματα:

Το 1600 αντιδίκησε με τον ζωγράφο Μάρκο Τούλλιο που χάρη στην έγκαιρη επέμβαση κάποιου αρχιτέκτονα, τα πράγματα συμβιβάστηκαν. Το 1601, τραυματίζει με το σπαθί του κάποιον ονόματι Φλάβιο. Το 1602, ο Τζοβάνι Μπαλιόνε  τον κατηγορεί, σε μια δίκη όπου υπάρχουν όλα τα πρακτικά της, ότι διέδωσε ένα δυσφημιστικό έντυπο εναντίον του. Η ποινή του  ήταν φυλάκιση. Όμως αμέσως τον απελευθερώνουν χάρη στην επέμβαση των ισχυρών του φίλων αλλά κυρίως με την παρέμβαση του πρεσβευτή της Γαλλίας.

Το 1604 μαλώνει άγρια με έναν υπηρέτη ενός πανδοχείου και έπειτα επιτέθηκε με πέτρες στους φρουρούς της πόλης που έτρεξαν στο γεγονός. Άλλη μια φορά, η φρουρά της πόλης του ζήτησε την άδεια οπλοφορίας του, αυτός αρνήθηκε, ήταν επιθετικός και μπήκε ξανά στη φυλακή. Αλλά όπως μπήκε, έτσι και βγήκε. Σε λίγους μήνες θα ξαναμπεί στη φυλακή εξαιτίας κάποιας γυναίκας  και της κόρης της ονόματι Isabella. Ξανά, για άλλη γυναίκα αυτή τη φορά, θα βγάλει το σπαθί του και θα τραυματίσει τον συμβολαιογράφο Μαριάνο Πασκουλάνι. Τρέχει να κρυφτεί στη Γένουα. Σε λίγο θα ξαναγυρίσει και θα συμφιλιωθεί με τον χτυπημένο..

Οι βιαιότητες του δεν έχουν τελειωμό. Πόσο πια να τον στηρίζει ο καρδινάλιος De  Monte; Ο Καραβάτζιο δεν έβαζε μυαλό και τον καταγγέλλουν ξανά. Τα  δικαστήρια  συνεχίστηκαν  με την κατηγορία ότι κάποιο βράδυ πετούσε μεγάλες πέτρες στα παράθυρα της σπιτονοικοκυράς του γιατί όταν αυτός δεν πλήρωνε τα νοίκια του και το έσκαγε για να γλυτώσει, αυτή πήρε κάποια από τα έπιπλα του και τα πούλησε.  Όμως όλα αυτά δεν ήταν τίποτα μπροστά σε αυτό που θα συνέβαινε στις 25/5/1606. Η αφορμή ασήμαντη. «Επίκριση για κάποιο σφάλμα» που έγινε στο πρόσωπο του Καραβάτζιο σε ένα ηλίθιο παιχνίδι στο μπιλιάρδο. Ο Καραβάτζιο, βγάζει το σπαθί του και σκοτώνει εν ψυχρό κάποιον ονόματι Ρανούτσιο Τομασσόνι. Το σκάει και κρύβεται με την βοήθεια του Ντόν Μάρτσο Κολίννα, ώσπου καταφεύγει στην Νάπολη.

"Αναπαυση κατά τη φυγή στην Αίγυπτο" 1599, Καραβάτζιο

Από εδώ και πέρα, και παρόλο τις απίστευτα τραγικές ιστορίες που κατέληξαν μέχρι και στο φόνο, ο Καραβάτζιο καθιερώνεται σαν ζωγράφος  και  αυτό  είναι  απορίας  άξιο. Τα έργα στολίζουν  εκκλησίες   και οι παραγγελίες έρχονται σαν βροχή από παντού. Πρίγκιπες,  μαικήνες, έμποροι «σκοτώνονται» για να αποκτήσουν ένα έργο του. Ο Καραβάτζιο θέλει να φύγει από τη Νάπολη και να μείνει στη παπική πρωτεύουσα. Παρόλα αυτά, πηγαίνει στη Μάλτα και ζωγραφίζει σε εκκλησίες και παλάτια. Θα ξαναγυρίσει στη Ρώμη με τη βοήθεια και την προστασία του Τάγματος των Ιπποτών. Το τάγμα των Ιπποτών παρουσιάζεται σαν θρησκευτικό τάγμα: Ήταν  μοναχοί πολεμιστές που αντί να υπερασπίζονται σαν μοναχοί τον Νόμο του Θεού, αυτοί υπερασπίζονταν λέει την… Μεσόγειο (!) λες και ο Θεός νοιαζόταν μόνο για την Μεσόγειο και όχι για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Κατάφερναν να έχουν  εγκράτεια και πειθαρχεία σε σχέδια βέβαια που ήταν μακριά από τον θέλημα του Θεού. Τους καθιέρωσε ο φόβος των ανθρώπων να αναλάβουν την ευθύνη τους, ο καθένας για τον εαυτό του απέναντι στον άλλον άνθρωπο και στον Θεό.

Οι μουσικοί. (1595) Καραβάτζιο

Ο νικητής έρωτας. (1601)

"Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής" 1598

Aγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής. (1903-1605)

Η ζωή του Καραβάτζιο στη Ρώμη ήταν υπέροχη. Δούλευε πολύ και μάλλον δεν θα είχε χρόνο για καυγάδες κλεισμένος στο εργαστήρι του. Μάλιστα, τον Ιούλιο του 1608, του απονέμουν το μεγάλο μάγιστρο του  Τάγματος, τον Σταυρό του Ιππότη της Χάριτος!! Μέγιστη τιμή!!  Πως να εξηγηθεί το ότι οι παπάδες και οι Ιππότες τον προστάτευαν τόσο, τον αποφυλάκιζαν συνέχεια, έδιναν μεγάλες δουλειές σε έναν τέτοιον άνθρωπο;  Και  μάλιστα, μετά από φόνο του έδωσαν και τον Σταυρό του Ιππότη της Χάριτος; Ποιας Χάριτος; Μήπως έβλεπαν οι Ιππότες, και το θρησκευτικό σύστημα που τους καθιέρωσε,  στο πρόσωπο του Καραβάτζιο  τον εαυτό τους που και αυτοί σκότωναν; 

Ο Καραβάτζιο όμως, ενώ τα είχε όλα, σε λίγο καιρό βγάζει ξανά το σπαθί του ενάντια σε έναν από τους Ιππότες της Δικαιοσύνης. Άμεσα αποτάσσεται από το Τάγμα με επίσημη τελετή όπου τον χαρακτήρισαν «μέλος μιαρό και σαθρό». Γιατί βέβαια, για τους Ιππότες, επιτρεπόταν να σκοτώνουν, αλλά ανθρώπους εκτός της ομάδας τους και όχι εσωτερικά μέσα στην ομάδα τους όπως αποπειράθηκε ο Καραβάτζιο. Μπαίνει στη φυλακή και με χίλια ζόρια δραπετεύει. Με ένα παλιοκάραβο πηγαίνει στις Συρακούσες, Από εδώ και πέρα, το μόνο που έκανε ήταν να τρέχει κυνηγημένος από τον ένα τόπο στον άλλον χωρίς σταματημό. Τον κυνηγούσε ο Μαλτέζος που είχε στείλει πολλούς και δυνατούς άντρες για να τον πιάσουν. Περιέργως, σε κάθε τόπο που πήγαινε, κατάφερνε να κάνει και από κάποιο έργο.  Στη Νάπολη έμενε στο ανάκτορο κάποιας μαρκησίας που τον προστάτευε. Όμως, επειδή δεν μπορούσε να μην αποφύγει τα κακόφημα στέκια και τις ταβέρνες, οι άνθρωποι του Μαλτέζου που τον κυνηγούσαν τον βρίσκουν, τον περικυκλώνουν, τον μαχαιρώνουν στο πρόσωπο και τον αφήνουν καταγής μεταξύ ζωής και θανάτου. Η μαρκησία θα τον περιποιείται  για πάρα πολύ καιρό. Εκεί, κοντά της στην ασφάλεια του ανακτόρου της, θα είναι πολύ παραγωγικός. 

«Ο Δαυίδ»

Το πιο τρομερό έργο εκείνης της περιόδου του ήταν «Ο Δαυίδ». Μιλώ σχετικά λίγο παρακάτω για αυτό το έργο. Λίγο αργότερα θα ζωγραφίσει τη «Μαστίγωση» και κάποια μικρά έργα όπως το «Η Ιουδήθ και η δούλη της». Σε λίγο καιρό τον βρίσκουμε σε μια βάρκα να πηγαίνει βόρια. Με το που αποβιβάζεται στο Πόρτο Έρκολε, ξαναμπαίνει στη φυλακή άδικα  αυτήν  την  φορά. Τον βγάζουν έξω ξανά. Αυτή τη φορά είχε χάσει όμως όλα του τα υπάρχοντα. Τότε έρχονται τα νέα! Ο Πάπας, έπειτα από επίμονα παρακάλια κυρίως του καρδινάλιου Γκοντσαγκα, δίνει χάρη στον εξόριστο Καραβάτζιο. Όμως, ο Καραβάτζιο είχε πεθάνει λίγες μέρες πριν από τις στερήσεις και την ελονοσία. Πέθανε στις 18 Ιουλίου 1610, βυθισμένος στον πυρετό, κατακαλόκαιρο, όντας μόνο 38 χρονών.

O Αγιος Φραγκίσκος. (1606)

Εκσταση του Αγίου Φραγκίσκου. (1596), Καραβάτζιο

Ο Καραβάτζιο ήταν εξαιρετικός ζωγράφος αλλά ο ψυχισμός του τον πρόδιδε. Χρειαζόταν θεραπεία για να μπορεί να ελέγχει την επιθετικότητα του αλλά τότε δεν υπήρχε η επιστήμη της ψυχολογίας να τον στηρίξει σε αυτό. Αλλά και στο σήμερα να ζούσε, που υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες σε αυτή την  επιστήμη, θα τον γιάτρευε ένα όποιο σύστημα ανάλογο των τότε Ιπποτών και του θρησκευτικού κατεστημένου που είχαν και αυτοί ανάλογο ψυχισμό με τον ίδιον; Έτσι διαιωνίζεται το κακό. Έχουμε επιστήμες αλλά πώς να εφαρμοστούν όταν είναι έρμαιες των ανθρωπίνων παθών;

«Κλήση του Αγ. Ματθαίου»

ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ στα πρώτα του χρόνια δεν γνωρίζουμε τίποτα γιατί δεν σώθηκε. Όμως σώζονται πολλά έργα του από την Ρώμη. Τα θέματα του Καραβάτζιο ήταν σκηνές από την καθημερινότητα, κοσμικά, πρόσωπα του δρόμου, βιβλικά θέματα, αυτοπροσωπογραφίες του, νεκρές φύσεις, θρησκευτικές σκηνές, Στις θρησκευτικές σκηνές δημιούργησε μια νέα ρωμαιοκαθολική τέχνη με βαθιές ρίζες στη πνευματικότητα της Αντιμεταρρύθμισης- ήταν η εποχή του Λούθηρου. Μετέφερε τα μεγάλου μεγέθους θρησκευτικά θέματα στο επίπεδο της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων κα με έναν απόλυτο ρεαλισμό που απομυθοποιεί ώστε τα έργα του να έχουν μια φοβερή θεατρική δύναμη. Αυτό  προκαλούσε αυτό που σήμερα θα λέγαμε «κινηματογραφικές» συγκινήσεις.

Παράδειγμα τέτοιας απομυθοποίησης είναι το έργο του «Κλήση του Αγ. Ματθαίου» όπου ο Χριστός επιλέγει τον Ματθαίο για μαθητή του μέσα σε ένα χαμαιτυπείο. Πουθενά τα φτερωτά αγγελάκια όπως συνηθιζόταν. Το φως που πέφτει πάνω στον Ματθαίο είναι αυτό που δηλώνει το κάλεσμα του Ματθαίου.). Τα θέματα χαρακτηρίζονται από απλότητα. Κυριαρχεί η αφηγηματική λιτότητα που  την εξισορροπεί  η επιμονή του στην απόδοση της λεπτομέρειας. Για αυτόν, η λεπτομέρεια παίρνει αξία αυτόνομη. «Βάκχος», «Λαουτάρης», «Ο νέος με ένα καλάθι φρούτα», «Η χειρομάντισσα του Λούβρου», «Η φυγή στη Αίγυπτο», «Μετανοημένη Μαγδαληνή»..

Caravaggio,  (1599) «Καλάθι με φρούτα»

Στα έργα του εξερευνά την πραγματικότητα. Ο Καραβάτζιο είναι αυτός που θα ανοίξει νέο κεφάλαιο στη ζωγραφική: την ΙΤΑΛΙΚΗ ΝΕΚΡΗ ΦΥΣΗ. «Καλάθι με φρούτα», «Το επιδόρπιο».

Μετά τον Καραβάτζιο, οι μεγάλοι καλλιτέχνες της Αναγέννησης περιθωριοποιούνται και οι μανιεριστές που ήταν διάδοχοι τους «έγιναν στόχος περίγελου». {Για τις έννοιες Αναγέννηση και Μανιερισμός  Δείτε εδώ }  Ο Καραβάτζιο είχε κάνει μιαν επανάσταση. Στο έργο του έψαχνε την αλήθεια της φύσης των πραγμάτων και όχι την ωραιοποίηση τους. Τον απωθούσε οτιδήποτε ήταν στυλιζαρισμένο. Δεν ωραιοποιεί για να αρέσει αλλά στη τέχνη του γίνεται ένα με τους άλλους ανθρώπους. Και στην ζωή του το εντελώς αντίθετο.

"Η Ιουδήθ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη" (1598-1599)

Ο Καραβάτζιο έρχεται όταν κλείνει η εποχή του Μικελάντζελο ( Δειτε εδώ τη βιογραφία του Μικελάντζελο.), του Ραφαήλ Για τη βιογραφία του Ραφαήλ πατήστε εδώ  και του Τιτσίανο (Για βιογραφία Τιτσιάνο δείτε εδώ).

Ζωγράφιζε μόνο εκ του φυσικού, απευθείας στο μουσαμά, χωρίς την ελάχιστη προκαταρκτική σπουδή και όταν δεν του άρεσε το αποτέλεσμα, ξανάρχιζε από την αρχή το θέμα του με ριζικές αλλαγές.

Και όταν λέμε εκ του φυσικού, όταν ζωγράφιζε κάποιο  έργο, ο Καραβάτζιο είχε βάλει  εργάτες να κρατάνε ένα πτώμα που το είχε ξεθάψει, ξέροντας ότι είναι 3 ημερών. Όταν οι εργάτες, παράτησαν το πτώμα κάτω, αυτός τράβηξε στιλέτο και τους απείλησε και αυτοί υποχρεώθηκαν να συνεχίσουν.

Caravaggio, "Η θυσία του Ισαάκ" (1603)

Δυο βασικές ιδέες ήθελε να αναδείξει ο Καραβάτζιο στο έργο του: 1)Να αποδώσει την άμεση πραγματικότητα (νατουραλισμός) που τον περιβάλλει, χρησιμοποιώντας τον ρεαλισμό σε σημείο ωμότητας  και 2) Την σημασία του φωτός στην παράσταση του θέματος του (λουμινισμός).

Στόχος του πάντα ήταν η προβολή του δράματος.

Caravaggio, "Μάρθα και Μαρία Μανταλένα" (1598)

Όσον αφορά τις αυτοπροσωπογραφίες του: Η τελευταία του δήλωνε την απελπισία του. Το πρόσωπο του είναι του ο Γολιάθ στον πίνακα «Δαυίδ». Αρκετά συμβολικό για το πώς ένιωθε ο ίδιος εκείνη την εποχή. Αυτό το έργο, δεν έχει καμιά σχέση με τις αυτοπροσωπογραφίες του όταν ήταν νέος όπως στο έργο του «Ιδανική συναυλία» που ο Καραβάτζιο βρίσκεται  στην μέση του πίνακα, ή με το έργο του «νεαρός άρρωστος Βάκχος» ή με τον νέο  στο πίνακα που  παρακολουθεί στο έργο του «Το μαρτύριο του Αγ. Ματθαίου».

 «Το μαρτύριο του Αγ. Ματθαίου» 

Όσο προχωρά η ηλικία του, ζωγραφίζει όλο και περισσότερα απέραντα κενά στο μουσαμά του, σκοτεινό φόντο, μελαγχολικό που υποδηλώνει «τόσο τον κόσμο του ατόμου και τις ανησυχίες μιας εποχής πνευματικής κρίσης όσο και την κατάρρευση της οικουμενικής πίστης» στο πρόσωπο του Θεού, και τα πρόσωπα γίνονται όλο και πιο μικρά μέσα σε αυτό. Στα χρώματα του, από φωτεινά, ξαφνικά, απότομα, μπαίνει στη βαθιά σκιά. Ο Ρέμπραν επηρεάστηκε από αυτή τη τεχνική από το φως στην απότομη σκιά, παρόλο που δεν γνώριζε καν τους πίνακες του Καραβάτζιο. Είχε μελετήσει αυτό τον χειρισμό του φωτός μέσα από άλλους καλλιτέχνες που ακολουθούσαν την τεχνική του Καραβάτζιο.

 

"Το δείπνο στους Εμμαούς"  1596

"Το δείπνο στους Εμμαούς"  1606

"Αυτός που βγάζει δόντια"

"Η δυσπιστία του Θωμά"

"Μαστίγωση του Χριστού"

¨Η σταύρωση του Αγ. Πέτρου" 

"Ο νάρκισσος"

"Ο Αγ. Ιωάννης ο βαπτιστής"

Η προδοσία του του Χριστού. (1602-1603), Καραβάτζιο

Το έργο του Καραβάτζιο άσκησε έντονη επίδραση στην εποχή του. Αργότερα όμως, και για πολλούς αιώνες, ξεχάστηκε. Επανήλθε στο προσκήνιο η αξία του έργου του περισσότερο στον 20^ο αιώνα, όταν τον θυμήθηκαν κάποιοι άνθρωποι της τέχνης για τους δικούς τους λόγους.

Ο ίδιος δεν φρόντισε να αφήσει μαθητές του για να τον διαδεχθούν όπως συνηθιζόταν. Κάποιοι όμως ζωγράφοι μετέπειτα του Καραβάτζιο που τον μελετούν μέσα από τα έργα του, προσπαθούν να τον μιμηθούν. Αυτοί που τα καταφέρνουν είναι ο Luca Giordano (1634–1705), Francesco Solimena (1657–1747), Salvator Rosa (1615 – 1673), Mattia Pretti (1613 – 1699) και ο Ribera (1591 – 1652)  ( Όλοι τους από τη σχολή της Νάπολης).

ΜΑΡΙΑ  ΖΩΓΡΑΦΟΥ - ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ
Να συμπληρώσω την παρουσίαση του Καραβάτζιο με την ταινία που το θέμα της είναι η ζωή του. Είναι στα ιταλικά και δεν έχει υπότιτλους. Δειτε εδω την ταινία με τη βιογραφία του Caravaggio
Μπαίνοντας στον σύνδεσμο θα δείτε και άλλα εξαιρετικά βίντεο που τον αφορούν!!!

Σε όσους αρέσει η  δημοσίευση πατήστε απο κάτω το κουμπάκι "Μου αρέσει"

Πολλοί με ρωτάτε τον τρόπο που γίνεται κανείς μέλος εδώ στο μπλοκ. Πηγαίνετε δεξιά κάτω από την φωτο μου που λέει «Γίνετε μέλη» Πατήστε πάνω και γράφεστε. Είναι πολύ εύκολο και πολύ ενισχυτικό για μένα ψυχολογικά και μόνο αφού δεν έχω διαφημίσεις για άλλο κέρδος.