Σαλβαντόρ Νταλί
Νταλί: Ο σουρεαλιστής ζωγράφος που δημιουργούσε
«χειροποίητες ονειρικές φωτογραφίες», όπως δήλωνε. Εικόνες των παραισθήσεων
του.
 |
| Ο Νταλί νεαρός |
Ο Σαλβαντόρ Φελίπε Χακίντο
Νταλί, γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη της Ισπανίας στις 11 Μαϊου του 1904. (Δυο
χρόνια πριν τη δημιουργία του πρώτου κυβιστικού πίνακα του Πικάσο «Οι
δεσποινίδες της Αβινιόν).Μητέρα του ήταν η Δόνια Φελίπα Ντομενέκ. Φανατική
καθολική. Ο πατέρας του, και αυτός με το ίδιο όνομα, Σαλβαντόρ Νταλί, ήταν
συμβολαιογράφος. Πλούσια αστική οικογένεια. Το ίδιο όνομα είχαν δώσει και στον
πρώτο τους γιό που πέθανε την ίδια ημερομηνία (μετά από 9 μήνες) που γεννήθηκε
ο επόμενος γιός τους, ο ζωγράφος Νταλί. Οι γονείς του μπροστά σε αυτή τη
σύμπτωση ημερομηνιών, πείστηκαν ότι ο νέος Νταλί ήταν η μετενσάρκωση του πρώτου
τους παιδιού που έχασαν και πως για να μην τον χάσουν ξανά, θα έπρεπε να του
κάνουν όλα τα χατίρια! Για να ενισχύσουν την προστασία του μικρού Νταλί,
προσέλαβαν μια αποκλειστική νοσοκόμα με το όνομα Λουσία. (Σε αρκετούς πίνακες
του την έχει ζωγραφίσει),
 |
| Νταλί |
 |
| Salvador Dalì, The basket of bread, 1926 |
Έτσι, ο Νταλί μεγάλωσε στη
σκιά ενός χαμένου αδελφού. Αυτό τον καθόρισε στην μετέπειτα ζωή του. Από την
μια είχε όλη την αγάπη κα την φροντίδα των γονιών του σε υπερβολικό βαθμό που
ενίσχυαν την αυτοπεποίθηση του χωρίς καν να κάνει κάτι για να την κερδίσει αυτή
την αγάπη, και από την άλλη, το ότι του είχαν περάσει οι γονείς του την ιδέα
ότι ήταν η μετενσάρκωση του αδελφού του τον γέμιζε φοβίες, σαν να μην ήταν ο
εαυτός του και είχε εμμονές με την
αποσύνθεση του σώματος και με τα έντομα και τα σκουλήκια που βοηθάνε σε αυτό.
Έγινε ιδιαίτερα ευερέθιστος και μονίμως
έκανε τα κακά του στο σαλόνι!
Αγαπημένο του παιχνίδι: Να φαντάζεται μαγικές εικόνες με ζώα. Αυτό
αποτυπώθηκε και στα έργα του αργότερα (τίγρεις, ψάρια, ελέφαντες με πόδια
εντόμων..) Μεγαλώνοντας, σκαρφιζόταν τρομακτικούς εφιάλτες και αρρώστιες.
Στόχος του: Να του ικανοποιούν κάθε του επιθυμία. Κάποια στιγμή, οι γονείς
του κατάλαβαν το θέατρο που έπαιζε ο
γιός τους και τα κέρδη που είχε από αυτό. Ο Νταλί συνέχισε το παιχνίδι που του έδινε κέρδος, αυτή τη φορά
εκδηλώνοντας πυρετό και οι αιμορραγούσε!!
 |
| Οι γονείς του Νταλί |
Όταν πήγε στο σχολείο,
φαίνεται πως είχε μιλήσει για τον φόβο του για τα έντομα στα άλλα παιδιά και
αυτά τον κορόιδευαν και του πετούσαν πάνω του ότι έντομα έβρισκαν. Κυρίως
ακρίδες. Τις ακρίδες θα τις ζωγραφίσει πολλές φορές μια και συμβόλιζαν γι αυτόν
την φρίκη, τον εφιάλτη.
Το 1908 θα γεννηθεί η αδελφή
του, η Άννα Μαρία. Την ζήλευε και τον ζήλευε. Αυτός όμως σαν μεγαλύτερος και με
το πλεονέκτημα του «μετενσαρκωμένου» παιδιού,
συνέχιζε να είναι το επίκεντρο της προσοχής. Πώς μπορούσε να τον νικήσει
η μικρή Άννα Μαρία; Δεν μπορούσε. Έτσι ο Νταλί είχε γίνει ένας μικρός
δικτάτορας στο σπίτι του.
Για εκείνη την εποχή έγραφε μετά από χρόνια «Στην τρυφερή ηλικία των έξι ήθελα να γίνω μάγειρας. Στην εξίσου τρυφερή ηλικία των επτά ήθελα να γίνω ο Ναπολέων. Και όσο μεγαλώνω, μεγαλώνει μαζί μου και αυτή μου η φιλοδοξία»
 |
| Νταλί |
 |
| Νταλί |
Ξεκίνησε να ζωγραφίζει από 6
χρ. Τα πιο σημαντικά έργα του όμως για την παιδική του ηλικία έγιναν γύρω στα
13 του χρόνια. Εκείνη την περίοδο συναναστρεφόταν οικογενειακώς με την
οικογένεια Πίτσοτ όπου του μετέδωσε την λατρεία που είχε για την τέχνη. Κατά
εντολή του Νταλί, ο πατέρας του, του έφτιαξε ένα μικρό ατελιέ με όλες τις
ανέσεις! Εκεί ζωγράφιζε με κάρβουνο. Ο πατέρας του για να ενισχύσει ψυχολογικά τον μικρό δικτάτορα,
διοργάνωσε μια έκθεση στο σπίτι τους για να τον θαυμάσει το κοινό.
Τα περισσότερα εφηβικά έργα
του είχαν επηρεαστεί και από τα ρωμαϊκά ερείπια της περιοχής του. (Εγινε
άνθρωπος των αισθήσεων: Χρήμα και φαγητό. Φαγήτό σύμβολο στα έργα του πχ
Ανθρωπομορφικό ψωμί 1923)
Σαν έφηβος ήταν απίστευτα ντροπαλός, ιδιαίτερα εσωστρεφής,
καταλάβαινε ότι είχε σεξουαλική ανικανότητα και αυτό τον τρόμαζε! Σαν αντίδραση
σε αυτόν τον εσωτερικό πόνο της ψυχής του που του προκαλούσε ο τρόμος του και η
δειλία του, έγινε επιδειξίας και αναιδής. Δεν μπορούσε να βρει άλλο τρόπο να
επιβιώσει συναισθηματικά.
Ξεκίνησε μαθήματα με τον καθηγητή Χουάν Νουνιές. Δύσκολος μαθητής! Ο
εγωισμός του δεν τον άφηνε να παραδεχτεί τον δάσκαλο του. Πίστευε στον εαυτό
του ότι ήταν η απόλυτη αυθεντία και
έκανε πάντα το αντίθετο απο τις οδηγίες του δασκάλου του. Παρόλα αυτά, και μετά
από τεράστια δυσκολία, έμαθε τις βασικές αρχές που διέπουν το σχέδιο και τη
ζωγραφική. Και σαν αυθεντία που ένοιωθε,
ξεκίνησε να γράφει πλήθος από άρθρα για την τέχνη!! Είναι να αναρωτιόμαστε: τι
μπορούσε να γράψει για ένα θέμα που δεν γνώριζε! Πάντως, ξέρουμε ότι θαύμαζε
του Ντα Βίντσι, Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον Γκώγια (βλέπε βιογραφία Γκόγια εδώ http://texni-zoi.blogspot.gr/2013/02/blog-post.html), τον Μιχαήλ Άγγελο. Κορυφαίος όμως για αυτόν ήταν ο Βελάσκεθ.
Το 1921 πεθαίνει η μητέρα του. Ο Νταλί ήταν περίπου 17 χρ. Έμεινε με τον
πατέρα του με τον οποίο είχε μια σχέση αγάπης και μίσους. Ο δειλός Νταλί,
θαύμαζε τον πατέρα του για την εξουσία και την ενεργητικότητα του. Ο πατέρας
Νταλί, μετά τον χαμό της γυναίκας του, παντρεύτηκε γρήγορα την αδελφή της
γυναίκας του. Ο Νταλί πνιγόταν στο σπίτι πια και ήθελε να ξεφύγει από την
οικογένεια του. Δεν μπορούσε να εκφράσει τα συναισθήματα του για τη μάνα που
έχασε. Έλεγε απλά ότι, αυτό τον λύπησε. Και όλα αυτά έγιναν όταν πειραματιζόταν
καλλιτεχνικά με τον κυβισμό, τον πουαντινισμό και τον ιμπρεσιονισμό, όπου με
αυτόν τον τελευταίο ένοιωθε να εκφράζεται καλύτερα. Πίστευε τότε ότι ήταν ένας ιμπρεσιονιστής! (βλέπε
Σεζάν εδώ σαν παράδειγμα γραφής)
 |
| Νταλί |
Το 1922 έγινε δεκτός στην Σχολή Καλών Τεχνών στη Μαδρίτη. Επιτέλους
μακριά από το σπίτι! Μετακομίζει στη φοιτητική εστία. Γίνεται μέλος μιας ομάδας
νέων διανοουμένων όπου αυτή θα αλλάξει την πορεία του κόσμου όσον αφορά τις
πνευματικές αναζητήσεις. Δυο από αυτούς ήταν ο Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και ο
Λουίς Μπουνιουέλ. Με τον Λόρκα έγιναν καλοί φίλοι. Απόδειξη είναι ότι ο Νταλί
σε πολλά έργα του ζωγράφιζε το κεφάλι του Λόρκα και από την άλλη και ο Λόρκα
έγραψε μια Ωδή για τον Νταλί (1925). Σαν χαρακτήρες ήταν πολύ διαφορετικοί. Ο
Λόρκα χαιρόταν να στηρίζει τις φιλοδοξίες των φίλων του. Τί πιο ταιριαστός
φίλος για τον άκρατα εγωπαθή Νταλί που χαιρόταν να έχει ανθρώπους να τον
προσκυνούν, να ζουν για αυτόν, να τον έχουν θεό τους; Ο Λόρκα του έδωσε
τεράστιο θάρρος. Τόσο θάρρος ώστε να ηγηθεί της ομάδας των διανοουμένων που αναφέραμε πιο πάνω. Με τους καθηγητές της
Σχολής ήταν σε συνεχή ρήξη. Μεγάλοι οι καυγάδες. Ο Νταλί αρνιόταν να δώσει
τελικές εξετάσεις βροντοφωνάζοντας ότι «κανένας καθηγητής δεν ήταν άξιος για να
με κρίνει!» Πέρασε από πειθαρχικό με την κατηγορία ότι παρακινούσε τους
υπόλοιπους φοιτητές να επαναστατήσουν ενάντια στις αρχές της σχολής. Αποτέλεσμα:
Τον απέβαλαν για ένα χρόνο. Αργότερα φυλακίστηκε για πάνω από 1 μήνα για
αναρχισμό.
 |
| Νταλί |
«Το χειρότερο πράγμα είναι η ελευθερία. Η
ελευθερία κάθε μορφής είναι ότι χειρότερο για τη δημιουργικότητα. Ο Νταλί
πέρασε δύο μήνες σε φυλακή της Ισπανίας και αυτοί οι δύο μήνες ήταν οι πιο
χαρούμενες στιγμές στη ζωή μου».
Δεν μπορούσε να περιορίσει τον εαυτό του στα πραγματικά του όρια και είχε
μεγάλη ανάγκη να το κάνουν άλλοι για αυτόν.
Το ότι ο Νταλί τελικά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του έχει ιδιαίτερο
ενδιαφέρον μια και οι πιο μεγάλοι σουρεαλιστές δεν απέκτησαν ποτέ το πτυχίο
τους από τις Καλές Τέχνες!!
1925. Γίνεται η πρώτη του, επι της ουσίας, έκθεση έργων του στη γκαλερί
Νταλμαόυ στη Βαρκελώνη. Είχε επιτυχία.
 |
| "Πικάσο" απο τον Νταλί |
Για τον Πικάσο είχε πει: «Μόνο δυο κακά πράγματα μπορούν να σου
συμβούν στη ζωή, να είσαι ο Πάμπλο Πικάσο ή να μην είσαι ο Σαλβαδόρ Νταλί». Και
««Ο Πικάσο είναι ζωγράφος. Και εγώ επίσης. Ο Πικάσο είναι
Ισπανός. Και εγώ επίσης. Ο Πικάσο είναι κομουνιστής. ΟΥΤΕ ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ».
1928. Ο Νταλί πειραματίζεται με υλικά. Παίρνει άμμο και βότσαλα από τις
παραλίες και τα κολλάει πάνω στους καμβάδες του. Κάνει ένα ακόμα ταξίδι στο
Παρίσι. Κάνει ένα φίλο: τον ποιητή Πολ Ελυάρ. Γνωρίζεται και με τους
Ντανταϊστές και τους Σουρεαλιστές. Τότε αρχίζει να τον ενδιαφέρει ο
Σουρεαλισμός. Ο Σουρεαλισμός ήταν ένα μοντέρνο κίνημα που συνδύαζε την
ψυχανάλυση του Φρόυντ, την πολιτική του Μάρξ και τον ανορθολογισμό του Νταντά.
Αυτό που συνεπήρε τον Νταλί ήταν η έμφαση στο Ασυνείδητο. Από εκεί ορμώμενος
άρχισε να φτιάχνει μη ορθολογικές εικόνες.
Ας κάνω μια παρένθεση λέγοντας λίγα πράγματα για τον Σουρεαλισμό ώστε να
γίνει πιο κατανοητό το θέμα.
«Ο υπερρεαλισμός ή σουρρεαλισμός,
από τις γαλλικές λέξεις sur (επάνω) και réalisme (ρεαλισμός, πραγματικότητα) όπου στα
ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «πάνω
ή πέρα από την πραγματικότητα», ήταν ένα κίνημα που αναπτύχθηκε κυρίως στο
χώρο της λογοτεχνίας και εξελίχθηκε σε ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό ρεύμα. Άνθισε περισσότερο στη Γαλλία στις
αρχές του 20ου αιώνα (μεταξύ Ά και ΄Β παγκόσμιου πολέμου).
Επαναστατικό κίνημα, που επιδίωξε πολλές
ριζοσπαστικές αλλαγές στο χώρο της τέχνης αλλά και της σκέψης γενικότερα,
ασκώντας επίδραση σε μεταγενέστερες γενιές καλλιτεχνών. Τα μέλη του πρότειναν
μία ευρύτερη αναθεώρηση των αξιών, σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής,
στηριζόμενοι στις ψυχαναλυτικές θεωρίες του πατέρα της ψυχολογίας Φρόυντ και στα πολιτικά ιδεώδη του Μαρξισμού. Ως κύριο μέσο έκφρασης στη λογοτεχνία και στις εικαστικές τέχνες, προέβαλαν τον «αυτοματισμό». Δηλ ότι τους έρχεται
αυτόματα στο νου και κινεί το χέρι τους να καταγράφεται. Επιδιώκαν τη
διερεύνηση του ασυνειδήτου, την απελευθέρωση της φαντασίας «με την απουσία κάθε
ελέγχου από τη λογική». Οι καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν το κίνημα
καταγράφηκαν στο πρώτο Μανιφέστο του υπερρεαλισμού (1924) του Αντρέ Μπρετόν. Ο Μπρετόν αναγνωρίζεται ως κεντρική
φυσιογνωμία και ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς τού κινήματος, ενώ
άλλα διακεκριμένα μέλη υπήρξαν οι ποιητές Πώλ Ελυάρ, Ρενέ Κρεβέλ, Ρομπέρ Ντεσνός, Μπενζαμίν Περέ,Ροζέ Βιτράκ, όπως και οι καλλιτέχνες Μαξ Ερνστ, Μαν Ραίη, Ζαν Αρπ, Αντρέ Μασόν και Χουάν Μιρό.»
 |
| Γκαλά και Νταλί |
1929. Η καθοριστική χρονιά του Νταλί όπου θα αναδεικνύονταν. Καταρχήν,
αποφασίζει ότι ανήκει στους σουρεαλιστές και δεύτερον και ίσως πιο σημαντικό
ακόμα: Γνωρίζει την Γκαλά.
 |
| Γκαλά και Νταλί |
Όπως ξέρουμε για τις επιλογές των φίλων του, ο Νταλί διάλεγε ανθρώπους
που θα τον προσκυνάνε με όποιο τρόπο. Ο Πωλ Ελυαρ που έγινε φίλος του ήταν
τέτοιος άνθρωπος και παντρεμένος με την Γκαλά. Ήταν μια μικροκαμωμένη Ρωσίδα. Το πραγματικό της όνομα ήταν Έλενα Ιβάνοβα
Ντιακόνοβα. Ήταν 10 χρ μεγαλύτερη από τον Νταλί, ιδιαίτερα δυναμική εως και
άκρα αυταρχική και αχόρταγη για απολαύσεις. Σεξ, λεφτά, ακριβά ρούχα, ακριβή
ζωή. Της άρεσε η επίδειξη. Με τον άντρα της δεν μπορούσε να είχε τα παραπάνω
και τον είχε βαρεθεί. Στο πρόσωπο του Νταλί είδε ότι μέσα από αυτόν θα είχε όση
κολασμένη ζωή επιθυμούσε! Και δεν εννοούσε περιοριζόταν στο σέξ αλλά και στην επίδειξη πλούτου που
ήθελε να έχει. Αυτό την ηδόνιζε. Για τον Νταλί ήταν η γυναίκα των ονείρων του!
Μέχρι τότε δεν είχε πάει με καμία γυναίκα. Μόνο εύρισκε ικανοποίηση στον
αυνανισμό, όπως έλεγε. Μην ξεχνάμε πως δεν ήθελε κανένας άνθρωπος να τον
ακουμπάει. Στόχος του τώρα ήταν να αρέσει στην Γκαλά.
 |
| Νταλί και Γκαλά |
Άρχισε να περιφέρεται με
ένα γεράνι πίσω από το αυτί του, έφτιαχνε «άρωμα» (ο Θεός να το κάνει!!!) από
κοπριά και ξύριζε τις μασχάλες του μέχρι να ματώσουν! Και όμως, αυτοί οι δύο
δεθήκανε. Την Γκαλά την περιέγραφαν οι φίλοι τους σαν νυμφομανή και ο Νταλί
αρεσκόταν στον αυνανισμό. Έτσι, στον Νταλί άρεσε να κοιτάζει και στην Γκαλά να την κοιτάζουν να κάνει σεξ.
Αυτή η σχέση έκανε τον πατέρα του Νταλί να τον αποκληρώσει. Το 1932 η Γκαλά χωρίζει από τον Ελυάρ που
εξακολουθούσε να κάνει σεξ μαζί της κάποιες φορές και εν γνώσει του Νταλί. Το
1934 τελικά, η Γκαλά και ο Νταλί παντρεύονται με πολιτικό γάμο. 24 χρ.μετά, έκαναν
και τον θρησκευτικό. Οικονομικά ήταν σε μαύρο χάλι. Ζούσαν από τις ελάχιστες
πωλήσεις του Νταλί και από τις επιταγές του πρώην άντρα της! Πολύ μπερδεμένες
καταστάσεις!!
Ας πάμε όμως λίγο πίσω.
Το 1929 ο Νταλί γνωρίζει τον Λουις Μπουνιουέλ και συνεργάστηκαν για
την ταινία «Ο Ανδαλουσιανός Σκύλος». Το
όνομα του Νταλί γίνεται γνωστό. Η ταινιά προκαλεί σοκ και πολλά σχόλια!! Δεν θα
ήθελα καν να αναφέρω κάποιες από τις τρομακτικές σκηνές που πρόβαλε. Στόχος
τους λένε ήταν να ανατρέψουν (!) την αστική κοινωνία αλλά τελικά μάλλον την
ικανοποίησαν. Επίσης, την ίδια χρονιά, έφτιαξε έναν από τους πιο διάσημους
πίνακες του: «Ο Μεγάλος Αυνανιστής». Μια αυτοπροσωπογραφία του που
συμπεριλάμβανε το σύμβολο του τρόμου του: Μιαν ακρίδα σε αποσύνθεση.
 |
| "Φιγούρα στο παράθυρο" 1925 Νταλί |
Στο μήνα του μέλιτος με την Γκαλά στην Ισπανία, πήγαν στο Σίτζες. Εκεί,
ήταν και ένας πίνακας με τον Παντοδύναμο να εικονίζεται όπου πάνω του έγραψε ο
Νταλί τη φράση «Μερικές φορές, φτύνω το πορτρέτο της μητέρας μου». Αυτό το
μαθαίνει ο πατέρας του και τότε πια τον αποκληρώνει εντελώς και τυπικά πια.
Ο Νταλί μαζί με τον Μπουνιουέλ συνεργάζονται ξανά για μια ταινία. «Η
χρυσή εποχή». Άλλο ένα μεγάλο σκάνδαλο! Οι θεατές σε έξαλλη κατάσταση
κατέστρεφαν ότι σουρεαλιστικό έργο. Η ταινία ήταν επόμενο να απαγορευτεί. Όμως
το όνομα του Νταλί ακούστηκε ξανά. Είχε πια ύπαρξη.
Συνεχίζει να ζωγραφίζει. Αυτή τη φορά, το σύμβολο που χρησιμοποιεί είναι
ένα δεκανίκι από ξύλο. Συμβόλιζε τον θάνατο, την ανυμπόρια.
 |
| «Εμμονή της μνήμης»-1931 Νταλί |
Η έκθεση και ο πίνακας του «Εμμονή
της μνήμης»-1931 που απεικονίζει ρευστά ρολόγια (αλληγορία του κενού χρόνου)
είναι ίσως το πιο διάσημο σουρεαλιστικό έργο από όλους τους σουρεαλιστές. Η
Γκαλά είχε προβλέψει την επιτυχία του έργου και της έκθεσης. Αυτό το έργο τον
καθιέρωσε. Γκαλά και Νταλί γίνονται οι χαϊδεμένοι των περισσότερων πλουσίων που
τους ενδιαφέρει η αποτύπωση του ασυνείδητου, όχι με την έννοια όμως που το
έψαχνε ο Φρόυντ για να προσφέρει ίαση των απωθημένων αλλά αυτοί αποζητούσαν την
καθιέρωση του ασυνείδητου μέσα από την καταγραφή του. Πολλοί από την ομάδα των
σουρεαλιστών θεωρούσαν ότι ο Νταλί εκμεταλλεύεται το κίνημα. Και όντως, έτσι
έκανε. Δεν τον ενδιέφερε στο έργο του να μιλήσει για το ασυνείδητο γενικά όσο
για το δικό του και μόνο, με την έννοια που είπαμε πιο πριν. Αργότερα, ο Νταλί θα εκθειάσει τον Χίτλερ
λέγοντας πως δεν υπάρχει τίποτα πιο σουρεαλιστικό από αυτόν! Οι κομμουνιστές
σουρεαλιστές τον πίεζαν να ανακαλέσει. Είναι λογικό να μη δέχονται να εκθειάζει έναν φονιά κάποιο μέλος
από την ομάδα τους.
1936. Ισπανικός εμφύλιος. Ο Νταλί φεύγει από την Ισπανία.
 |
| Ο Νταλί μαζί με τον δικτάτορα Φράνγκο |
 |
| Νταλί |
Όπου και αν εμφανιζόταν, διάλεγε να είναι εκκεντρικός. Ήθελε να
προκαλέσει γιατί μόνο όποιος είναι πάνω
από όλους τους άλλους όπως πίστευε έχει το δικαίωμα να το κάνει. Και αυτός δεν
έβλεπε τον εαυτό του μαζί με τους άλλους, ένα με τους άλλους ανθρώπους, αλλά
πέρα και πάνω από όλους. Κάποτε είχε ντυθεί σαν γυναίκα για να προωθήσει έτσι
έκθεση των έργων του. Άλλη φορά, στην διεθνούς σουρεαλιστική έκθεση στο Λονδίνο
πήγε συνοδευόμενος από δυο άγρια ρωσικά λυκόσκυλα και φορώντας ένα σκάφανδρο
στο κεφάλι του. Αυτό που έχει η στολή του δύτη. Παραλίγο να πεθάνει από
ασφυξία. Και το ακόμα πιο ακραίο ήταν όταν κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου
πολέμου, που ενώ σκοτώνονταν εκατομμύρια άνθρωποι στην Ευρώπη, ο ατζέντης του
Νταλί του πρότεινε να οργανώσουν μια
εκδήλωση υπέρ της ενίσχυσης των ευρωπαίων καλλιτεχνών. Ο Νταλί απαίτησε μεταξύ
άλλων, 2.000 πεύκα (!), 4.000 σακιά από γιούτα (!), το μεγαλύτερο κρεβάτι του
Χόλυγουντ, ένα σαραβαλιασμένο αμάξι, πάρα πολλές γυμνές κούκλες βιτρίνας, πολλά
άγρια ζώα (τίγρης κτλ) και 1.200 παπούτσια όπου εκεί μέσα θα σερβίρονταν τα
ορεκτικά!!! Μεταξύ των διάσημων
καλεσμένων ήταν και ο Χίτσκοκ και ο Κλάρκ Γκέιμπλ. Αποτέλεσμα ήταν τα
έξοδα να ξεπεράσουν κατά πολύ τις
εισπράξεις και δεν έμεινε τίποτα για τους ευρωπαίους καλλιτέχνες. Αυτό είχε
γίνει επί Αμερικανικού εδάφους.
 |
| Νταλί |
Είναι να απορεί κανείς, πώς τέτοιος αρρωστημένα εγωπαθής άνθρωπος να έχει
τέτοια στήριξη!!!
Το 1937 επισκέπτεται την Ιταλία. Επηρεάζεται από την Αναγέννηση και το
Μπαρόκ στυλ.
Το 1938 στο Λονδίνο, συναντά τον πατέρα της ψυχανάλυσης, τον Φρόυντ όπου
τον θαυμάζει απεριόριστα.
Ο φασισμός στην Ευρώπη στο φόρτε του. Ο Νταλί εκφράζει τον ενθουσιασμό
του προς το πρόσωπο του Χίτλερ. Τον ονειρευόταν, τον θαύμαζε. Αυτό ίσως να
εξηγείται από την σχέση που είχε με τον κυρίαρχο πατέρα του όταν ήταν μικρός ή
της ευχαρίστησης που έπαιρνε προκαλώντας τον κόσμο. Μπορεί όμως και για τους
δυο λόγους. Τον Χίτλερ μάλιστα τον απεικόνιζε σε πολλούς πίνακες του με έμμεσο
ή άμεσο τρόπο. Ένα παράδειγμα είναι το «Αίνιγμα του Χίτλερ»-1937.
 |
| Νταλί |
Οι σουρεαλιστές συνάδελφοι του δεν άντεξαν άλλο από τις μοναρχικές
απόψεις του Νταλί!! Ιδιαίτερα ο Μπρετόν. Σε μια άτυπη δίκη που έγινε, ο Νταλί
έκανε τον άρρωστο όταν παρευρέθηκε και υποστήριζε ότι όλη του η στάση δείχνει
ότι δεν είναι πολιτικοποιημένος(!!!) Απλά ότι ζωγράφιζε ότι ονειρευόταν και
αυτό δεν χωρούσε καμία ηθική κρίση από κανέναν. Καταδικάστηκε για αντίθεση
στους σκοπούς που είχαν τεθεί από την ομάδα των σουρεαλιστών και επίσημα πια
τον απέβαλαν από την ομάδα τους.
Ο Νταλί, μπορεί βέβαια να εκθείαζε τον Χίτλερ, αλλά δεν ήθελε να ζει υπο
τον ζυγό του. Βέβαια και ο Χίτλερ από την μεριά του έλεγε ότι οι σουρεαλιστές
θα έπρεπε ακόμα και να εκτελούνται. Τον ίδιον δεν πρόλαβε να τον εκτελέσει αλλά
έκαψε πολλά από τα έργα του. Έτσι, το 1940, ο Νταλί με την Γκαλά πηγαίνουν στην
Νέα Υόρκη. Οι αποσκευές τους ήταν αμέτρητες!! Τα έξοδα του ταξιδιού τα έκανε
δώρο ο Πικάσο. Ήταν 500 δολάρια!!
Η Κλασική περίοδο του Νταλί (1941-1989)
Είναι η περίοδος όπου ασχολείται με μεγάλα θέματα της δυτικής παράδοσης.
Η Γκαλά τον συμβούλευε για το ποια θέματα θα ζωγραφίσει αλλά και πώς θα
κινείται στον καλλιτεχνικό χώρο. Και πάντα έπεφτε μέσα. Ο χρόνος τους περνούσε
με τους δημοσιογράφους και τους ρεπόρτερ να τους ακολουθούν συνεχώς.
Συναναστρεφόταν με διάσημους από το Χόλυγουντ. Θα συνεχίσει να είναι
εκκεντρικός γιατί στο κάτω κάτω αυτό πουλάει πολύ στην Αμερική.
 |
| Ο Λόρκα με τον Νταλί |
Οι εκθέσεις που έκανε είχαν όλες
απίστευτη επιτυχία. Τα λεφτά έρεαν και έτσι έτρωγαν στα πιο ακριβά εστιατόρια,
ντυνόταν με τα πιο ακριβά ρούχα. Για να βγάλει ακόμα περισσότερα χρήματα, η
Γκαλά έβαλε τον Νταλί να κάνει διάφορες συνεργασίες, όπως ένα σχέδιο σκηνής
ταινίας του Χίτσκοκ, να σχεδιάζει κοσμήματα (πχ. λιωμένο ρολόι που ήξεραν την
απήχηση του από την Ευρώπη), διακοσμητικά αντικείμενα όπως το τηλέφωνο αστακό
κτλ.. όπως και τα πορτρέτα των πιο πλούσιων και διάσημων αμερικανών.
Το 1942 εκδίδει το μυθιστόρημα-βιογραφία
του «Η μυστική ζωή του Σαλβαντόρ Νταλί»: Γραμμένο από
τον ίδιο τον Νταλί. Μέσα σε αυτό, μεταξύ άλλων μυστικών του, περιγράφει με
λεπτομέρειες τα σεξουαλικά του όνειρα. Αναφέρεται και στην ερωτική σχέση του με τον Λόρκα.
Έπειτα εκδίδει το μυθιστόρημα «Κρυμμένα πρόσωπα».
 |
| Ascension, 1958 Νταλί |
 |
| Girl's Back, 1926 Νταλί |
 |
| Νταλί |
Με την έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα, ο Νταλί εμπνέεται και
γράφει τον «Πυρηνικό Μυστικισμό». Αρχές του ΄50 αναπτύσσει τις θεωρίες του.
Μάλιστα, κάποτε είχε πει πως: «Η ατομική εποχή είναι πολύ χαρούμενη. Τίποτα δεν
είναι πιο ζωηρό από τις εκρήξεις των ατόμων που συγκρούονται στη πυρηνική
φυσική». Δεν μπορούσε δηλ να αντιληφθεί καθόλου τον ανθρώπινο πόνο. Δεν
μπορούσε να αντιληφθεί τις συνέπειες που προκαλούν τα πυρηνικά όπλα.
Το 1948, Νταλί και Γκαλά
επιστρέφουν στην Ισπανία. Το 1949 ζωγραφίζει, κατόπιν βοήθειας από έναν
μαθηματικό, το «Ατομική Λήδα» Τότε ξεκινά να έργα του να έχουν θρησκευτικό
χαρακτήρα: «Ο Χριστός του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού»-1951, «Μυστικός
Δείπνος»-1955.
Από το 1954 ξεκινά η εμμονή του με ένα άλλο σύμβολο: Τον ρινόκερο. Όπως
το έργο του «Προσωπογραφία της Γκαλά με ρινοκερικά συμπτώματα»-1954,
«Ρινοκερική ανατριχίλα»-1956. Μάλιστα, κάποια στιγμή αν δεν κάνω λάθος στην
Αμερική έγινε αυτό, ο Νταλί είχε μπει σε ένα κλουβί ρινόκερου σε έναν ζωολογικό
κήπο, και μαζί του δεν είχε βέβαια έναν ζωντανό ρινόκερο αλλά μια ζωγραφιά
ρινόκερου! Ήταν πάντως από τους πρώτους performance!!
 |
| Νταλί |
To 1959 ζωγραφίζει
την «Ανακάλυψη της Αμερικής». Το πρώτο του έργο από τα πολλά μνημειακά που
ακολούθησαν.
 |
| "Ο πειρασμός του Αγ. Αντωνίου" Νταλί |
Από το 1960 αφιερώνεται σε παλαιότερα δικά του θέματα. Τα επεξεργάζεται
ξανά. Το 1963 ζωγραφίζει «Το πορτρέτο του νεκρού αδελφού». Έργο που
προαναγγέλλει την Ποπ Αρτ.
Το 1964 παρασημοφορείται με τον Μεγάλο σταυρό της Ισαβέλλας της
Καθολικής. Έπειτα, παρασημοφορημένος
γαρ, δημοσιεύει την συνέχεια της βιογραφίας του με τίτλο «Το ημερολόγιο μιας
Ιδιοφυίας», όπου ξεκινά το βιβλίο του γράφοντας ένα κομμάτι από τον Φρουντ:
«Ήρωας είναι όποιος επαναστατεί στην εξουσία του πατέρα του και θριαμβεύει
έναντι αυτής».
Έγραφε
επίσης πως «Κάθε φορά που ξυπνάω, βιώνω εκ νέου την απόλυτη ευχαρίστηση- αυτή
τού να είμαι ο Σαλβαντόρ Νταλί».
 |
| "Γαλάτεια απο σφαίρες" 1952 Νταλί |
 |
| Νταλί |
 |
| Galarina, 1945 Dali |
 |
| Νταλί, ζωγραφίζοντας την Γκαλά απο πίσω |
 |
| Νταλί |
Στην προσωπική του ζωή το σεξ είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Η Γκαλά ήταν
πάνω από 70 χρ και ήθελε να κάνει συνεχώς σεξ με πολύ νέους άντρες. Ο Νταλί για
να την ικανοποιήσει οργάνωνε ερωτικές «τελετές» και τα όργια έπαιρναν και
έδιναν!! Αυτά όμως χρειαζόταν ατελείωτα χρήματα. Για να βρεθούν, έβαζε τον
Νταλί να υπογράφει αμέτρητα λευκά χαρτιά που έπειτα τις μετέτρεπε σε
λιθογραφίες «περιορισμένων» αντιτύπων. Αυτή η πλαστογραφία αποκαλύφθηκε στο
τέλος της ζωής του.
 |
| Νταλί |
Ο ίδιος έλεγε για την Γκαλά: «Αγαπώ τη Γκαλά περισσότερο από τη μητέρα
μου, περισσότερο από τον πατέρα μου, περισσότερο από τον Πικάσο και ακόμη
περισσότερο από το χρήμα».
«Στη Γκαλά οφείλω πάνω από όλα την
πεποίθηση ότι δεν είμαι τόσο μέτριος όσο νόμιζα.»
Τα μεγαλύτερα αριστουργήματα του εκείνη τη περίοδο λένε κάποιοι ότι ήταν
το «Ψάρεμα του τόνου»-1966 αφού συνδιάζει πολλά κινήματα (υπερρεαλισμό, ποπ
αρτ, πουαντινισμο) και το «Παραισθησιογενής ταυρομάχος»-1970.
Μάρτιο του 1982 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του μουσείο του «Σαλβαντόρ
Νταλί» στην Φλώρινα. Εντωμεταξύ η Γκαλά να έχει καταρρεύσει από τα πολλά
λίφτινγκ. Πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια τον Ιούνιο του 1982.
Ο Νταλί κατέρρευσε. Παθαίνει κατάθλιψη. Κλείνεται στον πύργο του και δεν δεχόταν
να δει άνθρωπο. Δεν ζωγράφιζε πια. Ο τελευταίος του πίνακας ήταν «ψαλιδωτή
ουρά»-1983. Έκλαιγε συνεχώς και αρνιόταν
να φάει. Έμενε μόνος ξαπλωμένος στο σκοτάδι. Το 1986 δίνει μια συνέντευξη στο
περιοδικό Vanity Fair.
Πέθανε στις 23 Ιανουαρίου του 1989.
 |
| Νταλί |
Μπορούμε να φανταστούμε πώς θα ένοιωσε την ώρα που πέθαινε όταν πιο
παλιά, στα 80 του είχε πει ότι: «Μην ετοιμάσετε νεκρολογίες, είμαι αθάνατος.
Μια μεγαλοφυία δεν έχει το δικαίωμα να πεθάνει». Εννοούσε ότι ο ίδιος θα έδινε
το δικαίωμα στον εαυτό του να ζήσει και να μη πεθάνει. Σαν αυτός να ήταν ο Θεός
που όριζε τη ζωή του ανθρώπου. Η αλαζονεία του, είχε εγκαταστήσει μέσα του την
αίσθηση ενός θεού. Από αυτό, ζωγράφισε τον Χριστό στον σταυρό σαν να τον έβλεπε
από πάνω Του. Ένοιωθε πιο πάνω και από τον ίδιο τον γιό του Θεού. Ένοιωθε να
βρίσκεται στη θέση του Θεού.
Αν αυτό δεν είναι τρέλα, τότε τι είναι τρέλα;
 |
| Νταλί |
Τρέλα δεν είναι όταν είσαι κάτι και εσύ νομίζεις ότι είσαι κάτι άλλο;
Τρέλα δεν είναι όταν είσαι άνθρωπος και νομίζεις ότι είσαι ο Θεός;
Δηλ τρέλα δεν είναι όταν δεν ζεις μέσα στα όρια της φυσικής
πραγματικότητας σου;
Πάντα θα παραμένει ένα ερώτημα: Η κοινωνία που αποτελούταν από τους διαχειριστές του πλούτου και τον συνακολούθων τους, πώς τον
ανεχόταν, τον δόξαζε και τον τιμούσε και με πολλά παράσημα, έναν τέτοιον τύπο;;
Η μόνη απάντηση που μπορεί να δώσει κανείς είναι ότι, όλοι αυτοί που τον
δόξαζαν και τον γέμιζαν πλούτοι ήταν όμοιοι του στην τρέλα. Η μόνη διαφορά που
μπορεί να είχαν ήταν ότι οι πολλοί κρατούσαν τα προσχήματα μιας εξωτερικής σοβαρότητας, ενώ αυτός όχι. Γι αυτόν τον λόγο
τον ονόμαζαν «διασκεδαστή». Τελικά, αυτό που τους ένωνε μαζί του ήταν η
ΣΥΝΕΝΟΧΗ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΕΒΛΕΠΑΝ ΤΗ ΖΩΗ, δηλ στην τρέλα. Η συνενοχή είναι πολύ
σπουδαίος συνδετικός κρίκος μεταξύ των ανθρώπων που δεν διέπονται από ηθικά
όρια και ανάλογους κανόνες.
Τον Νταλί που υπολόγιζε τον εαυτό του για Θεό, τον αποθέωναν. Δεν τον
στιγμάτισαν με το επίθετο του τρελού. Πράγμα που το έκαναν με άνεση στην
περίπτωση του Βαν Γκογκ, ο οποίος ζούσε με ταπεινοφροσύνη και υπερασπιζόταν την
κοινωνική δικαιοσύνη. (Για τη βιογραφία του Βαν Γκογκ βλέπετε εδώ http://texni-zoi.blogspot.gr/2013/03/blog-post_18.html )
Εδώ θα επικαλεστώ το λόγο του Νίτσε που λέει «Δεν μπορεί να καταλάβει
κανείς το έργο ενός καλλιτέχνη, αν πρώτα δεν γνωρίσει τον ίδιον τον
καλλιτέχνη».
 |
| "Νεαρή παρθένα αυτοσοδομίζεται"Νταλί |
Και τώρα: Γνωρίζοντας τον ίδιον τον καλλιτέχνη, μπορούμε να έχουμε την
ίδια καλή γνώμη για την τέχνη του,
επειδή μας τον πλασάρουν κάποιοι άλλοι συνένοχοι του στην τρέλα;
Το έργο που άφησε πίσω του, με τη τέχνη και την ζωή του, βοήθησε να γίνουν καλύτεροι οι κανόνες που
διέπουν τον κόσμος μας και την ζωή μας;
Γιατί, το κριτήριο για την αξία του κάθε άνθρωπο που έρχεται και φεύγει
από αυτή τη ζωή πρέπει να είναι: Αν
άφησε πίσω του έναν καλύτερο κόσμο με την ύπαρξη του.
Όσοι από εμάς μπορούμε να συνδεθούμε εσωτερικά με το έργο του και να το
εκτιμήσουμε για καλό, αυτό που κάνουμε δεν είναι ανεξάρτητα από το χαρακτήρα
του και την ζωή του, γιατί το έργο του εμπεριέχει τον ψυχισμό του. Άρα, είμαστε
συνδεδεμένοι και με τον ψυχισμό του όταν εκτιμάμε το έργο του για καλό.
Οι γνώσεις του στη ζωγραφική, μπορεί να ήταν εξαιρετικές. Του δόθηκε από
τον Θεό ένα τάλαντο, όπου το θυσίασε στον βωμό της έπαρσης, του εγωκεντρισμού
και της αλαζονείας που τον τρέλαναν. Το έργο του, δεν συνάδει με τις αξίες και
αρχές των σουρεαλιστών. Γι αυτό και τον έδιωξαν από την ομάδα τους.
Του δόθηκε ο Παράδεισος και ο Νταλί άκουσε το φίδι να του λέει στο μυαλό
του «Γίνε ο Θεός και απαρνήσου τον Παράδεισο» και το έκανε!!
 |
| ""Γεωπολιτικό παιδί βλέπεί τη γέννηση του νέου ανθρώπου" |
Ήταν πολύ άτυχος άνθρωπος και αξίζει την συμπόνια μας. Έπεσε πάνω στην εποχή που άνθιζε ο
σουρεαλισμός που σήμαινε βουτιά στο ασυνείδητο, και αυτό του έδωσε διέξοδο να
εκφράσει το υπερφίαλο, το τρελό του εσώψυχο, παραποιώντας τον σουρεαλισμό.
ΜΑΡΙΑ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ
 |
| "Το αίνιγμα του Γουλιέλμου Τέλλου" 1933 Νταλί |
 |
| Νταλί |
 |
| "Σλαβοπάζαρο με κεφαλή Βολταίου" Νταλί |
 |
"Μυστικός Δείπνος" 1955 Νταλί |
 |
| "Ο μεγάλος αυνανιστής" αυτοπροσωπογραφία Νταλί |
 |
| Νταλί |
Δηλώσεις Νταλί
«Η μόνη διαφορά ανάμεσα σε μένα και
έναν τρελό, είναι ότι εγώ δεν είμαι τρελός!»
«Είμαι κακός ζωγράφος. Η ευφυία μου με
εμποδίζει να γίνω καλός ζωγράφος.Οι καλοί ζωγράφοι είναι σχετικά ηλίθιοι. Αν
ποτέ έκανα έναν πίνακα τόσο καλό όσο αυτοί των Βελάσκεθ, Βερμέερ ή Ραφαήλ, θα
πέθαινα μέσα σε μια βδομάδα. Προτιμώ να ζωγραφίζω άσχημα και να ζήσω
περισσότερο.»
«Το γεγονός ότι και εγώ ο ίδιος δεν
καταλαβαίνω τι σημαίνουν οι πίνακές μου ενώ τους ζωγραφίζω δε συνεπάγεται ότι
δε σημαίνουν τίποτα.»
«Όπως εκπλήσσομαι που ένας τραπεζικός
υπάλληλος δεν τρώει ποτέ μια επιταγή, έτσι εκπλήσσομαι και που κανένας ζωγράφος
πριν από εμένα δε σκέφθηκε ποτέ να ζωγραφίσει ένα μαλακό ρολόι.»
 |
| Νταλί |
«Η διαφορά ανάμεσα στις ψεύτικες
αναμνήσεις και τις πραγματικές είναι η ίδια με τα κοσμήματα: πάντα τα ψεύτικα
φαίνονται τα πιο αληθινά, τα πιο ευφυή.
Όσοι δε θέλουν να μιμηθούν τίποτα, δεν
παράγουν τίποτα.»
«Μη φοβάστε την τελειότητα - ποτέ δε
θα τη φτάσετε.»
«Είμαι ένας εκκεντρικός εγωκεντρικός».
«Εγώ είμαι ο Θεός»
Διαβάζουμε από το εξαιρετικό κείμενο του Θανάση Τριαρίδη το παρακάτω κομμάτι:
«Νάρκισσος: Ξυπνάω κάθε πρωί και σκέφτομαι: τι ευτυχία να είσαι ο Νταλί. Κι ακόμη: τι
από την μεγαλοφυία του θα αποκαλύψει σήμερα ο Νταλί στους ανθρώπους. Αναμφίβολα ήταν ο μεγαλύτερος νάρκισσος
του αιώνα του - κι έτσι ερμήνευε και τον γύρω του κόσμο. Με την ίδια οπτική
ζωγράφισε και τον Ναζωραίο: ως κάποιον που υπήρχε μονάχα επειδή βρισκόταν στο
κέντρο. Έβαλε την φλόγα της τέχνης του (εκείνη που ο Βαν Γκογκ την μοίρασε ως
πυρετο στους ανθρώπους) στο εσωτερικό του κεφαλιού του, όπως ένα παιδί γυρευει
να εντυπωσίασει κλείνοντας τα φώτα και βάζοντας τον φακό κάτω από το σαγόνι του. Το πρόβλημα με τον Νταλί είναι πως δεν
ήταν παιδί. Στα σίγουρα όταν ακούς κάποιον να αποκαλεί την ατομική εκρηξη της
Χιροσίμα καλλιτεχνική πράξη και να κηρύσσει την αρχή της πυρηνικής τέχνης, κατανοείς
πως είναι περισσότερο αδίστακτος από καλλιτέχνης.
 |
| Νταλί |
Ο Νταλί δεν είχε πρόβλημα
να να χαιδευτεί με τους κομμουνιστές μέχρι να αγκαλιαστεί με τους φασίστες, να
διακηρύξει την αθεϊα του μέχρι να φιλήσει το χέρι του πάπα, να χαϊδέψει τα
αυτιά των αμερικάνων λέγοντας σαχλαμαρίτσες προκειμένου να κουκουλώσει το
αδιανόητο έγκλημα της Χιροσίμα. Φωνάζοντας πως η τέχνη είναι πέρα από το καλό
και το κακό ουσιαστικά φορμάρισε το γκελ
του με τους αστούς και με τις εξουσίες στην χαριτωμένη «τρέλα και κορδέλα» του»
κρατώντας κατά βάθος την χρυσή ουδετερότητα (αυτήν που μερικοί ονομάζουν
σοφία). Το ερώτημα δεν είναι αν ήτανε ένας μοναδικός διαχειριστής του εαυτού
του’ το ερώτημα είναι τι μένει πέρα από όλα αυτά.»
Και πιο κάτω γράφει
 |
| Νταλί |
«Δεν έχω αμφιβολία: ο Νταλί μπορούσε
περισσότερα. λογάριαζε πως είχε την
ιδιοφυϊα για να γίνει ο νέος Λεονάρντο και το χέρι για να γίνει ο νέος
Βελάσκεθ. Ωστόσο: εκεί που ο Λεονάρντο έστησε κάτοπτρα μπροστά στα αινίγματα,
κι ο Βελάσκεθ έναν καθρέφτη μπροστά στην εικόνα, ο Νταλί έστησε έναν καθρέφτη μπροστα στον εαυτό του. Τίποτε που να είναι πιο πέρα από το εγώ του δεν τον αφορά.»
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό MAUVE, τεύχος 3, Ιανουάριος -
Φεβρουάριος 2004.)
Όποιος θέλει να μάθει για την πολιτική κατάσταση στην Ισπανία που τον βοήθησε να καθιερωθεί, πατήστε εδώ. Έχει τρομερό ενδιαφέρον!!!!
http://texni-zoi.blogspot.gr/2013/03/blog-post_6541.html
Σε όσους αρέσει η δημοσίευση πατήστε απο κάτω το κουμπάκι "Μου αρέσει"
Πολλοί με ρωτάτε τον τρόπο που γίνεται κανείς μέλος εδώ στο μπλοκ. Πηγαίνετε δεξιά κάτω από την φωτο μου που λέει «Γίνετε μέλη» Πατήστε πάνω και γράφεστε. Είναι πολύ εύκολο και πολύ ενισχυτικό για μένα ψυχολογικά και μόνο αφού δεν έχω διαφημίσεις για άλλο κέρδος.
