Βιογραφικά στοιχεία
Δεν
είναι γνωστό πότε ακριβώς γεννήθηκε ο Βαν Άικ· Υποθέτουν γύρω στο 1385
και πέθανε στις 5 Ιουλίου το 1441. Είναι Φλαμανδός.
Ο αδελφός του, επίσης
ζωγράφος, Χούμπερτ βαν Άικ συνεργάζεται μαζί του για το έργο η Αγία Τράπεζα του Καθεδρικού Ναού της Γάνδης, την οποία άρχισε ο
Χούμπερτ γύρω στο 1420 και ολοκλήρωσε ο Γιαν το 1432.
Σύγχρονοι μελετητές δυσκολεύονται
να αποφανθούν ποιος από τους δύο
φιλοτέχνησε τους διάφορους χαρακτήρες του έργου. Αυτό το έργο αντί για την
συμβολική, απλή αναπαράσταση, καταφέρνει μια πρωτόγνωρη αίσθηση με τρεις
διαστάσεις!! Είναι ένα έργο που απορρίπτει αιώνες καλλιτεχνικής παράδοσης. Αυτή
η αίσθηση επιτυγχάνεται με την φωτοσκίαση και με το λάδι στα χρώματα που
χρησιμοποιούσε αντί τις τέμπερες που
είχαν σαν βάση τους το αυγό. Με την αλλαγή των υλικών είχε την ευκολία να διορθώνει
τα λάθη του, να τα δουλεύει περισσότερο
και αυτό σαν αποτέλεσμα να δίνει πολύ
περισσότερο βάθος, φώς αλλά και διαφορετική υφή. Να αναδείχνει λεπτομέρειες. Κατάφερνε να δίνει στον
καμβά την ψευδαίσθηση της φύσης
προσθέτοντας λεπτομέρειες που στο σύνολο τους ήταν ένας καθρέφτης του κόσμου.
Ο Βαν Άικ οφείλει την
επιτυχία του κυρίως στην -καινοτόμα για την εποχή του- τεχνική της ελαιογραφίας. Αυτός την
εφεύρε.
Το 1425, μετά τον θάνατο
του Ιωάννη της Βαυαρίας, ο βαν Άικ εντάσσεται στο καλλιτεχνικό δυναμικό του Φιλίππου του Καλού, στην υπηρεσία του οποίου θα παραμείνει
για το υπόλοιπο της ζωής του.
Ως «ιδιαίτερος του
βασιλέα» αναλαμβάνει διάφορες
καλλιτεχνικές παραγγελίες της Αυλής της Βουργουνδίας, για τις οποίες και
πληρώνεται αδρά. Η αμοιβή του με τα χρόνια αυξάνει θεαματικά, δείκτης της
σπουδαιότητας της θέσης του· Σε έγγραφο του 1435 αναφέρεται ότι πρέπει να
επισπευσθεί η πληρωμή του ζωγράφου, ειδάλλως υπάρχει ο κίνδυνος να φύγει και να
χάσουν έναν απαράμιλλο ποιητή "τέχνης και επιστήμης". Ο Δούκας
Φίλιππος του έτρεφε μεγάλη εκτίμηση, βαπτίζοντας τα παιδιά του, αλλά και χρηματοδοτώντας τη
χήρα του μετά τον θάνατό του καθώς και προικοδοτώντας μια κόρη του.
Αντίθετα με το σύνηθες
της εποχής του, ο Βαν Άικ συχνά υπέγραφε τα έργα του και χρονολογούσε τις
κορνίζες τους.· Πίνακας και κορνίζα, αμφότερα ήταν αδιαίρετα έργα τέχνης και
παρότι η κορνίζα ήταν προϊόν διαφορετικού τεχνίτη, συχνά θεωρούνταν ισότιμης
τέχνης ως προς το ζωγραφικό έργο.
Η υπογραφή του "ALS IK KAN" (όπως μπορώ) προέρχεται από τη φλαμανδική ρήση όπως μπορώ, όχι όπως θα μπορούσα· σ' αυτήν οφείλεται εν πολλοίς η φήμη του, αλλά και η σχετικά αδιαμφισβήτητη ταυτότητα των έργων του, μεταξύ των καλλιτεχνών της λεγόμενης Φλαμανδικής Σχολής.
 |
| «Το πορτρέτο των Αρνολφίνι» 1434 ΒΑΝ ΑΙΚ |
Το διασημότερο έργο του είναι «Το πορτρέτο των Αρνολφίνι» 1434. (βλέπε φώτο).
Τι κάνει σημαντικό αυτό
το έργο; Πρώτα από όλα το θέμα του που δεν είναι θρησκευτικό. Δεν βλέπουμε μάρτυρες και αγίους αλλά απλούς
ανθρώπους. Ανθρώπους βέβαια μιας καλής κοινωνικής τάξης. Γίνεται πολύς λόγος
για το ποιο είναι το ζευγάρι που απεικονίζεται και αν η γυναίκα ήταν έγκυος ή
όχι. Μια ιδιαίτερη λεπτομέρεια στον πίνακα είναι ο καθρέφτης πίσω τους γιατί
ανοίγει τον χώρο δείχνοντας ότι υπάρχει μπροστά από το ζευγάρι που εμείς αλλιώς
δεν θα το βλέπαμε αλλά και πάνω στον καθρέφτη υπάρχει μια ασυνήθιστη υπογραφή
που λέει «Ο Γιαν Βαν Αικ ήταν εδώ.
Περισσότερα έργα του μπορείτε να δείτε σε αυτόν τη σελίδα: http://closertovaneyck.kikirpa.be/#home/sub=altarpiece
Με αφορμή
το έργο και
την ζωή του
Βαν Αϊκ λέω
να επεκταθώ στο θέμα
γύρω από την
τέχνη και τον
προορισμό της.
Εδω ο καλλιτεχνης ειναι
στο πνευμα της Αναγέννησης. ξεκιναει η
εποχη του ατομισμου. ως
τοτε, οπως μας λεει
και ο ερικ φρομ, τα προσωπα
δεν υπολογιζονταν σαν
ξεχωριστη οντοτητα, σαν ατομα
με ξεχωριστη σκεψη
και θεληση. υπολογιζονταν μονον
η ομαδα, η
κοινωνια, το εθνος.
Η ζωη του
καθενος ηταν μονον
ενας ρολος προκαθορισμενος απο
το συνολο. Δεν
υπήρχε προσωπική σκέψη
και ελεύθερη έκφραση. Ο Βαν
Αικ ήταν από
τους πρώτους που
τόλμησαν να προβάλουν
προσωπική έκφραση, αλλά
αυτήν την κράτησε
περιορισμένη μόνον σε
ότι ένοιωθε να
δοξάζει τον ίδιο. Δεν
είχε να πει
κάτι μέσα από
την τέχνη του
και την ζωή
του μέσα από
το οποίο θα
ανέβαζε το νοητικό
και πνευματικό επίπεδο του
ανθρώπου και θα
καλυτέρευε την ζωή. Στο
έργο του δεν
βλέπουμε να συμπεριλαμβάνει τον άνθρωπο γενικά με την αξία του σαν
μοναδική, ξεχωριστή και
ανεπανάληπτη οντότητα. Αυτό
το υπερασπίστηκε μόνον
στον εαυτό του. Ασχολήθηκε με την
τελειοποίηση της αποτύπωσης της
ζωγραφικής εικόνας, όχι
για να μιλήσει
με αυτήν την
εικόνα καλύτερα και πιο κατανοητά για
τους προβληματισμούς της
ζωής, να βάλει
έστω ερωτήματα, επιχειρώντας
να δώσει κάποια
ελπίδα στα αδιέξοδα
του τότε ανθρώπου
και στην καταπιεσμένη
μοναδικότητα του ατόμου
ανά τους αιώνες.
Αλλά για να
τον θαυμάσουν και
να δοξαστεί. Ήταν
μια τέχνη από
τον εαυτό του για
τον εαυτό του.
Ασχολήθηκε πολύ με
το πως λέμε
κάτι με τον
καλύτερο τρόπο και
όχι με το τι είναι αυτό
που έχουμε να πούμε
με αυτόν τον τρόπο,
που να συμπεριλαμβάνει τους
άλλους στην πραγματική
τους ζωή. Αυτό
για μένα περιορίζει
πολύ την αξία του
έργου του. Η
αξία των γραμμάτων
και των τεχνών
μπορεί να είναι
μόνο σε συνάρτηση
με την εξέλιξη
της ηθικής των
πολιτών που απευθύνονται και
επηρεάζει το έργο
τους με σκοπό
τον σεβασμό της
μοναδικότητας του καθένα στην κοινωνία. Για
να συγκεντρώνεται η ζωή στις πραγματικές της
διαστάσεις. Αλλιώς οι τέχνες
και τα γράμματα,
όπως πολύ σωστά μας
λέει ο Ρουσώ,
είναι ένα καλό
που γίνεται για
να εξυπηρετεί κακό
σκοπό.
Γι αυτό, στον κάθε
καλλιτέχνη που παρουσιάζω,
θέλω να αξιολογείται
το έργο του περισσότερο από το πόσο
καταφέρνει να συνεισφέρει στην ανύψωση
της ηθικής του
ανθρώπου, μέσα από αυτό
που θέλει να
πει το έργο
του. Χωρίς να υποτιμάται και ο τρόπος
της τεχνικής του,
αν τον βοηθάει
αυτός ο τρόπος
να γίνεται καλύτερα κατανοητό αυτό
που θέλει να
πει. Δηλαδή πρώτα τι
λέει και μετά
το πως το
λέει αυτό, μέσα
από την εφευρετικότητα του
στις τεχνικές και
τα υλικά του.
Πρώτα το "τι" και μετά
το "πως". Η ομορφιά,
η αισθητική του
έργου, χρειάζεται να
διαπερνά τα υλικά
πράγματα μέσα από τα οποία
εκφράζεται και να
φτάνει στον λόγο
της ύπαρξης αυτών
των υλικών. Την
ψυχή των πραγμάτων
που είναι ο
άνθρωπος με την
πνευματική του διάσταση.
Στην εποχή μας,
αυτό που ζούμε,
μπορεί να είναι
η τιμωρία μας
που για μεγάλο
χρονικό διάστημα επαναπαυτήκαμε επικεντρωμένοι με απληστία
στην στεγνή ομορφιά
της ύλης, εξαντλώντας
αυτήν την ύλη
που στηρίζει την
ζωή. Η απληστία μας,
μας έκανε να
μην αρκούμαστε να
καταναλώνουμε το ήδη
παραγμένο από την
φύση και τον
άνθρωπο, αλλά να
δανειζόμαστε αυτό που θα
παρήγαγε η φύση
και ο άνθρωπος
στο μέλλον. Και
όταν ήρθε αυτό
το μέλλον και
έγινε παρόν, αντικρίζουμε
το κενό, την
απειλητική άβυσσο, που
δημιουργήσαμε αρπάζοντας προκαταβολικά. Όλο αυτό
έγινε γιατί ανταγωνιστήκαμε μεταξύ
μας για το
ποιος έχει την
μεγαλύτερη καταναλωτική δύναμη.
Γιατί περιφρονήσαμε το
πνεύμα που θα
συγκρατούσε την ζωή
στις πραγματικές της
διαστάσεις και θεοποιήσαμε
την ύλη σαν να ήταν
αυτοσκοπός και ανεξάντλητη.
Παρόλη την τιμωρία
που δεχόμαστε στις
μέρες μας, βλέπω
να είμαστε αμετανόητοι
και να μην
αφήνουμε το ανταγωνιστικό μοντέλο
συνύπαρξης. Προφανώς ο
πόνος από την
τιμωρία χρειάζεται να
κορυφωθεί πολύ περισσότερο,
αλλά και πάλι,
στην αλλαγή πλεύσης
πρέπει να παίξουν
σημαντικό ρόλο οι
τέχνες και τα
γράμματα. Να δείξουν
στην ανθρωπότητα τον φωτεινό
δρόμο της ηθικής
διευθέτησης της ζωής.
Αλλιώς, παραπλανούν και
ξεγελάνε τον κόσμο
και δεν έχουν
λόγο ύπαρξης. Είναι
ένα καλό που
γίνεται με κακό
σκοπό, όπως λέει
και ο Ρουσώ.
Για παράδειγμα σε
αυτήν την κατεύθυνση
είναι το έργο μου του 2009 "Ο χρυσός
Μόσχος και η
σοφία του Προφήτη" που
μπορεί να δει
κανείς εδώ στο
μλοκ. Περισσότερα εξηγώ για
το τι θέλω
να πω με
αυτό το έργο. http://texni-zoi.blogspot.gr/2012/01/blog-post_17.html
Σε
άλλη δημοσίευση δείχνω
και την κατασκευή
του έργου http://texni-zoi.blogspot.gr/2012/01/blog-post_15.html και http://texni-zoi.blogspot.gr/2012/01/blog-post_16.html
Επίσης για μια καλή
παρουσίαση του θέματος
μεταξύ εξουσιαστή και
εξουσιαζόμενου, μαζί με μια
περιληπτική πρόταση
διευθέτησης, μπορεί να δει κανείς
και στην θεματική
μου ενότητα "Κύκλοι" στο
έργο "Αντρίκελα". http://texni-zoi.blogspot.gr/2012/01/blog-post_27.html
Δεν υποστηρίζω την εξέγερση γιατί αυτό θα σήμαινε βία στην βία, κάτι που η ανθρωπότητα το έχει επαναλάβει πολλές φορές ανά τους αιώνες χωρίς να καταφέρει να σταματήσει αυτήν την απεχθή κατάσταση. Είναι καιρός να διδαχτούμε τον σεβασμό και την αγάπη.
Πληρώνω πολύ ακριβά
αυτή μου την
στάση στο έργο
μου και την ζωή μου. Κατασυκοφαντούμαι μόλις
γυρίσω την πλάτη
μου και περιθωριοποιούμαι. Μου ρίχνουν
ατελείωτη "λάσπη" για να φαίνομαι αποκρουστική σαν
χαρακτήρας και να
αποστρέφει κανείς το
βλέμμα του από
αυτό που πρεσβεύω
και ενοχλεί όσους
επιμένουν με έπαρση
τον ανταγωνισμό μεταξύ
των ανθρώπων και
αποστρέφονται μετά βδελυγμίας
μια ηθική διευθέτηση της ζωής
στηριγμένη στον σεβασμό
της διαφορετικότητας του
καθένα. Λείπει η πίστη
στον εαυτό μας,
τον άνθρωπο, τον
Θεό, που θα
δώσει την υπομονή και
την επιμονή που
στηρίζεται η διάθεση
για κατανόηση, απαραίτητη
προϋπόθεση για να
φτάσουμε στον σεβασμό. Ίσως
ο καθένας μας
θεωρεί τον εαυτό
του λίγο για κάτι τόσο
μεγάλο. Ξεχνάμε ότι
αυτό δεν είναι
δουλειά του ενός. Είναι
δουλειά του συνόλου
και ο
καθένας μας χρειάζεται να
κάνει μόνον ότι
του αναλογεί στις
μικρές του δυνάμεις.
Αλλά να το κάνει.
Εγώ
με την ζωή
μου και την
δουλειά μου, αυτό κάνω και
πληρώνω το τίμημα.
ΜΑΡΙΑ ΟΥΖΟΥΝΟΓΛΟΥ
Σε όσους αρέσει η δημοσίευση πατήστε απο κάτω το κουμπάκι "Μου
αρέσει"
Πολλοί με ρωτάτε τον τρόπο που γίνεται
κανείς μέλος εδώ στο μπλοκ. Πηγαίνετε δεξιά κάτω από την φωτο μου που λέει
«Γίνετε μέλη» Πατήστε πάνω και γράφεστε. Είναι πολύ εύκολο και πολύ ενισχυτικό
για μένα ψυχολογικά και μόνο αφού δεν έχω διαφημίσεις για άλλο κέρδος.